De Franse president François Hollande riep een dag na de terroristische aanslagen in Parijs op 13 november 2015 gelijk op tot actie: "Wat gisteren is gebeurd in Parijs en Saint-Denis is een oorlogsdaad, en tegenover een oorlog moet het land gepaste maatregelen treffen.” Twee dagen later werd de daad bij het woord gevoegd en voerden Franse vliegtuigen bombardementen uit op Islamitische staat (IS) in Syrië. Nu ook de Britse premier David Cameron het parlement ervan wil overtuigen om IS -naast in Irak- ook in Syrië te bombarderen om “aanslagen in Groot-Brittannië te voorkomen” lijken de westerse landen ervan overtuigd te raken dat deze terroristische organisatie van de kaart moet worden geveegd. Maar de bommen zullen de terreur van IS niet stoppen. We moeten ook de voedingsbodem voor terreur aanpakken.
De reacties van Hollande en Cameron zijn niet alleen kortzichtig en naïef, maar ook gevaarlijk te noemen
De reacties van Hollande en Cameron zijn niet alleen kortzichtig en naïef, maar ook gevaarlijk te noemen. De Belgische schrijver David van Reybrouck vergelijkt de reactie van Bush op 11 September met die van Hollande en Cameron op die van Parijs. Bush reageerde in ongeveer dezelfde bewoording na de aanslagen op 11 September en zei in het Amerikaanse Congres dat “De vijanden van de vrijheid een oorlogsdaad tegen ons land hebben gesteld.” De gevolgen van deze historische woorden zijn ons allen bekend: twee catastrofale Amerikaanse militaire interventies in Afghanistan (2001) en Irak (2003) die hebben geleid tot een gedestabiliseerde regio. Diezelfde regio heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan de opkomst en opmars van IS. Overal waar het politieke gezag faalt kunnen zogenaamde revolutionairen of misdadigers mensen terroriseren.
Angst
Toch lijken we niks van de geschiedenis te hebben geleerd. Hedendaags blijft angst de voornaamste emotie waaruit onze reactie na een terroristische aanslag uit voortvloeit. Met de aanslag in Parijs werd het voor Europa weer eens duidelijk dat IS geen tragische ver-van-ons-bed-show is in Syrië of Irak, maar dat terroristen zich ook in ons midden bevinden. Vijf van de aanslagplegers in Parijs hadden de Franse nationaliteit. Het was dan ook de angst onder de Franse bevolking waardoor een krachtige reactie van de president werd geëist. Wanneer angst in een land de overhand neemt schiet de bevolking in een zelfverdedigingsmodus waarbij men denkt dat alles gerechtvaardigd is. “Het vrije land dat met de hele planeet praat” was volgens president Hollande dan ook aangevallen door een terroristische organisatie die het tegenovergestelde voor ogen heeft: een dictatoriale islamitische staat.
Bij terrorisme draait het om het creeren van angst en het is daaorm belangrijk dat we onze reactie hier niet op baseren. Met oorlogsretoriek en bombardementen geef je gehoor aan de maatschappelijke angst en doe je precies wat de terroristen willen. Jammer genoeg zijn politici als president Hollande, bang voor populistisch rechts, terughoudend om een dergelijke houding van een bevolking aan te vallen. Dit zou president Hollande en zijn politieke partij zeker stemmen hebben gekost tijdens de regionale verkiezingen van 6 en 13 December aanstaande.
Symptoombestrijding van het probleem
Toch moet het bombarden van IS vooral als symptoombestrijding van terreur worden gezien. Het zal de kans op aanslagen in Europa niet wegenemen. Het jihadisme is een ideologie en ideologieën kun je niet platbombarderen. Het bombarderen van IS-doelen in Syrië en Irak is op zich goed, maar Europa moet wel beseffen dat de kans groot is dat er bij de bombardementen ook mensen om het leven komen die IS niet steunen. Het is te voorspellen dat uit de as van de bombardementen weer een vruchtbare bodem zal verrijzen voor het jihadisme en daarnaast voor veel slachtoffers wordt bevestigd dat IS een legitieme oorlog voert tegen het imperialistische Westen. Met de bombardementen worden de verhoudingen tussen het Westen en IS weer op scherp gezet wat ongetwijfeld nieuwe rekruten voor IS oplevert. Daarnaast zullen de bombardementen een vluchtelingenstroom op gang brengen naar Europa en laat het voor de vluchtelingen ook weinig over om naar terug te keren als de strijd tegen IS gewonnen is. Het is een utoptie om te denken dat er met de bombardementen op IS alleen “comandoposten, recruteringscentra and wapen- en munitiedepots” worden geraakt, aldus beweerd door het Franse ministerie van Defensie.
Oplossing
Er is niet één manier om IS aan te pakken. Net zo goed dat het naïef is om te denken dat terreur verdwijnt met alleen het gooien van bommen. Europa zal meer moeten doen voor een grote groep moslims die zich achtergesteld genoeg voelen om aangetrokken te worden door een ideaal dat voor hen genoeg reden geeft om te sterven. Het is van groot belang dat er wordt nagedacht over maatregelen om hen een betere reden te gegeven om te leven.
Eén van de oplossingen is een strategie om jonge mensen beter weerbaar te maken tegen jihadisme
Eén van de oplossingen is een strategie om jonge mensen beter weerbaar te maken tegen jihadisme. Een betere educatie over de islam kan hierbij een grote rol in spelen. Goed geïnformeerde moslims kunnen ervoor zorgen dat de democratische beginselen van de Franse revolutie juist worden bewaakt en niet worden aangevallen door moslims die een gebrek hebben aan religeuze kennis. Het voorkomen van terreur is mensen werk en het is daarom van belang dat beleid zo dicht mogelijk bij potentiele extremisten wordt georganiseerd.
We moeten daarom moslimsorganisties, gemeente en lokale instanties helpen om door te dringen tot de haarvaten van de sameleving om radicalisme eerder te herkennen, in dialoog te treden met extremisten en om alternatieven de bieden voor de extremistische interpreaties van de islam. Het jihadisme is een extreem idee over de islam dat niet bestreden moet worden met bommen maar met alternatieve ideeën.
