Naar schatting zijn honderdduizend mensen Burundi ontvlucht. En niet voor niks. Een groep experts van de Verenigde Naties rapporteert over acties van de regering van Burundi onder leiding van de in juli herkozen president Nkurunziza: ‘repressie tegen en intimidatie van de bevolking, inzet van politie voor politieke doelen, het sluiten van onafhankelijke media en het opsluiten van oppositie en andere civiele leiders’. De acties van de regering kunnen de situatie laten ‘escaleren naar een groot conflict van regionale proporties’. De VN-experts eisen actie van de internationale gemeenschap, om ‘massale gruweldaden’ tegen de bevolking te voorkomen.
De verkiezingen moeten doorgaan
Dat lijken geen omstandigheden om verkiezingen te houden, maar de regering van president Nkurunziza vond van wel. De verkiezingen van 21 juli moesten doorgaan. De grondwet bepaalt dat, zo is de lezing van de regering. Een regeringswoordvoerder laat aan Al Jazeera weten dat er zonder verkiezingen een machtsvacuüm kan ontstaan. En dat zou niet goed zijn voor de stabiliteit van het land.
De stabiliteit komt echt niet terug door verkiezingen, integendeel
“De stabiliteit komt echt niet terug door verkiezingen. Juist het tegenovergestelde”, reageert Alies Rijper, die als promovenda aan Durham University de politie in Burundi onderzoekt. De onrust en protesten in het land zijn er juist door het besluit van Nkurunziza om mee te doen aan die verkiezingen. Critici laken het besluit omdat in de grondwet een maximum aantal van twee termijnen als president staat. Voor zijn eerste termijn werd hij aangewezen door het parlement, verweert Nkurunziza zich.
De huidige spanningen komen niet uit de lucht vallen. Volgens het Institute for Security Studies hebben ze diepere oorzaken dan het voornemen van Nkurunziza om zich voor een derde termijn verkiesbaar te stellen. “De huidige crisis is terug te voeren naar de vorige verkiezingen, in 2010, toen de partij van Nkurunziza begon met het inperken voor de politieke bewegingsruimte in het land, met als resultaat dat de oppositie zich terugtrok uit de verkiezingen. Vanaf 2010 probeert Nkurunziza bovendien om de afspraken uit het Arusha-akkoord terug te draaien.”
Een geschiedenis van burgeroorlogen en genocide
En dat terwijl juist het Arusha-akkoord uit 2005 voor Burundi een einde maakte aan decennia van oorlog en de macht verdeelde tussen de twee grote etnische groeperingen, de Tutsi’s en Hutu’s. Sinds de onafhankelijkheid van Europese kolonisatoren kennen de landen in de regio een geschiedenis van burgeroorlogen en genocide, waar het tegen elkaar opzetten van Hutu’s en Tutsi’s een grote rol speelde. Bij de genocide in buurland Rwanda in 1994 kwamen 800.000 Tutsi’s en gematigde Hutu’s om. In Burundi sinds de onafhankelijkheid ruim een half miljoen mensen door oorlog en massamoorden. Nkurunziza was de persoon die Burundi naar een periode van vrede en stabiliteit moest leiden. Tijdens de burgeroorlog gaf hij leiding aan een Hutu-gevechtsgroep, maar als zoon uit een gemengd gezin van Hutu- en Tutsi-ouders was Nkurunziza de door het parlement aangewezen persoon.
Nkurunziza als spiegel van het verleden
In 2005 was Nkurunziza dus het voorbeeld voor de toekomst, maar nu lijkt hij meer een spiegel van het verleden. De angst leeft dat het machtsconflict rond de zittende president uit de hand loopt en dat ook oude spanningen tussen Hutu’s en Tutsi’s weer oplaaien. Let wel, de spanningen in Burundi zijn niet etnisch, benadrukt Burundi-kenner Rijper: “De huidige protesten zijn juist multi-etnisch, en de coup was dat ook: coupleider Niyombare is een Hutu, terwijl de tweede man achter de coup, generaal Ndayirukiye, Tutsi is.”
Het enige lichtpuntje is dat de spanningen tot nu toe niet etnisch zijn
“Het enige lichtpuntje is dat de spanningen tot nu toe niet etnisch zijn”, zegt Déo Niyonkuru in interview met MO. “Je vindt Hutu's en Tutsi's aan beide kanten.” Niyonkuru, luis in de pels voor de regering in Burundi, benadrukt dat dit nóg niet het geval is, want er is niet veel nodig om ook ‘die spanningen weer op te zwepen’. “Voor het ogenblik is het conflict nog niet tribaal maar de extremisten trekken ook aan dat touwtje. De internationale gemeenschap moet ons dus dwingen tot dialoog en compromis. Het is de enige hoop.”
De eenheid binnen de oppositie destabiliseren is het doel van Nkurunziza
Ook Burundi-kenner Rijper ziet dialoog als dé uitweg, maar pogingen daartoe stranden jammerlijk. Bij gesprekken onder leiding van de Oost-Afrikaanse Gemeenschap liep de onderhandelaar van de regering van Nkurunziza weg. Van eerdere onderhandelingen liep de oppositie weg nadat oppositieleider Zedi Feruzi vermoord werd. Berichten doen de ronde dat milities gelieerd aan Nkurunziza oppositieleden aanvallen. “De eenheid binnen de oppositie destabiliseren is het doel van Nkurunziza”, zegt Phil Clark, specialist Afrikaanse Grote Merengebied. Nkurunziza stuurt zelf niet aan op verzoening, hij lijkt op ramkoers. Kofi Anan is duidelijk over deze situatie. De Ghanees, en voormalig secretaris-generaal van de VN, vindt dat Burundi toe is aan nieuw leiderschap. Nkurunziza moet van Anan het veld ruimen.
Afrikaanse Unie houdt zich afzijdig
De Afrikaanse Unie (AU) is minder uitgesproken dan Kofi Annan. De AU vindt dat er onder de huidige omstandigheden geen verkiezingen plaats kunnen vinden. Zij vaardigen daarom geen verkiezingswaarnemers af. Voor de AU is dit wel een groot politiek signaal, maar verder lijkt er weinig te verwachten van de AU, wellicht omdat verschillende leiders zelf (bejaarde) presidenten zijn die geen afscheid kunnen nemen van de macht. Sprekend voorbeeld is de voorzitter van de AU, de 91-jarige Robert Mugabe die sinds 1980 aan de touwtjes trekt in Zimbabwe. Mugabe lijkt niet de aangewezen persoon om nu tegen Nkurunziza te zeggen dat hij afstand moet doen van de macht.
“Andere landen in de regio willen stabiliteit. Het maakt niet uit hoe”, verklaart regio-expert Clark. Onrust uit het ene land kan overslaan naar het andere. De opstand in Burundi tegen Nkurunziza kan de bevolking in andere landen op het idee brengen om dit ook in hun land te doen.
Dit is bij uitstek een crisis die te voorkomen is
“Dit is bij uitstek een crisis die te voorkomen is”, schrijft de trits aan VN-experts. “Iedereen kan de risico’s zien. Waar het aan ontbreekt, is actie. Gezien de pijnlijke geschiedenis van Burundi en de regio, moet de VN-Veiligheidsraad des te meer gealarmeerd zijn voor de alsmaar groeiende kans op escalatie naar massaal geweld.”
Wat de internationale gemeenschap moet doen, geven de VN-experts niet aan. Burundi-kenner Rijper denkt aan individuele sancties: “Gerichte sancties tegen leden van de regering-Nkurunziza en mensenrechtenschenders, zoals het bevriezen van bankrekeningen en restricties op reizen. Het stopzetten van tijdelijke financiële steun voor de verkiezingen en de veiligheidssector, zoals aangekondigd door België, Nederland en Frankrijk, lijkt een stap in de goede richting”, zegt Rijper.
We have our early warning. Now Security Council must act to prevent Burundi mass atrocities. http://t.co/Z6z1kKPXRT pic.twitter.com/9Zml3hGsNP
— Kenneth Roth (@KenRoth) July 19, 2015
VN-Veiligheidsraad is verdeeld over Burundi
Ook Kenneth Roth, voorman van Human Rights Watch, pleit voor actie van de VN-Veiligheidsraad. "Maar die is verdeeld over de kwestie", reageert Rijper op de oproep. "Aan de ene kant Afrikaanse landen, Rusland en China die van mening zijn dat dit een nationale, soevereine kwestie voor Burundi is en aan de andere kant ‘het westen’ dat het derde mandaat van Nkurunziza en de huidige politieke crisis scherp veroordeeld heeft. Er blijkt weinig animo te zijn voor discussie over Burundi, en al zeker niet voor een directe interventie. Deze zal bovendien, mocht dit toch geopperd worden, waarschijnlijk geblokkeerd worden door Rusland en China."
De internationale gemeenschap kan niet simpelweg aan de zijlijn blijven staan en wachten totdat de massale gruweldaden zich voltrekken
“De internationale gemeenschap kan niet simpelweg aan de zijlijn blijven staan en wachten totdat de massale gruweldaden zich voltrekken”, benadrukken de VN-experts. In de tussentijd roepen rebellerende generaals roepen op tot ‘full scale’ oorlog in Burundi. En vreest de bevolking de periode na de verkiezingen.
[[{“fid”:”36878″,”view_mode”:”default”,”fields”:{“format”:”default”,”field_file_image_alt_text[und][0][value]”:”Neem een abonnement op OneWorld”,”field_file_image_title_text[und][0][value]”:”Neem een abonnement op OneWorld”},”type”:”media”,”attributes”:{“alt”:”Neem een abonnement op OneWorld”,”title”:”Neem een abonnement op OneWorld”,”style”:”height:72px; width:581px”,”class”:”file-default media-element”}}]]
