Jihadgetto, terroristische vrijhaven, Mekka van jihadisme. Media duiken na de aanslagen op Parijs en masse op de Brusselse buitenwijk Molenbeek. Critici in België pleiten voor meer nuance.
Alle ogen zijn gericht op Molenbeek. Oftewel, zoals de gemeente net buiten Brussel officieel heet, Sint-Jans-Molenbeek. Een verdachte van de aanslagen in Parijs woonde vermoedelijk in de gemeente en België deed er dit weekend huisinvallen bij mogelijke betrokkenen.
Reden voor de media om de gemeente internationaal op de kaart te zetten als ‘jihadgetto’ (Volkskrant), 'broeinest' (OneWorld), ‘thuis van de geradicaliseerde islam in België’ (Le Monde) waar ‘5000 potentiele Jihadstrijders wonen’ (CNN).
‘Jihadgetto’
Deze ferme bewoordingen zijn niet nieuw voor België. Sinds de jaren negentig wordt de Belgische gemeente in de pers in een adem genoemd met moslimextremisme. Zo richtte de salafistische Fransman Bassam Ayachi er het radicale en omstreden “Belgische Islamitische Centrum” op en voerden de moord op anti-Taliban leider Ahma Shah Massoud in Afghanistan in 2001 en de Madrileense treinaanslagen in 2004 beide terug naar Molenbeek.
Tien jaar later halen de banden tussen Molenbeek en jihadisme weer de pers. In mei 2014 schiet Medhi Nemmouche vier bezoekers dood in het Joods Museum in Brussel. Zijn thuis: Molenbeek. Een half jaar later ontmantelt België terreurverdachten in Verviers. Woonplaats: Molenbeek. En voormalig IS-stijder Ayoub El Khazzani logeerde vlak voor de verijdelde Thalys-aanslag bij zijn zus. In Molenbeek.
Nu, na de aanslagen van afgelopen vrijdag in Parijs, trekt de internationale pers wederom naar de gemeente om verslag te doen van ‘het Mekka van het jihadisme’. Opgevoerd wordt onder meer de minister van Veiligheid en Binnenlandse Zaken Jan Jambon van de nationalistische partij N-VA. Zijn voorstel: de buurt 'opkuisen' en problemen 'met wortel en tak uitroeien'. "Want", zegt de minister bij VTM, “we hebben het niet onder controle in Molenbeek."
Meer nuance
Critici in België vinden het beeld dat de pers van de wijk neerzet overtrokken en pleiten voor meer nuance. “De beeldvorming over ‘het kalifaat van Brussel’ die nu in enkele uren ontstaat, irriteert me mateloos”, zegt de schrijver en historicus Hans Vandecandelaere in een interview met De Tijd. Hij schreef een boek over de Brusselse gemeente na diepgravend veldonderzoek. “Er komen meer jihadi’s uit Denderleeuw of Galmaarden dan uit Molenbeek.”
Ook politicoloog Dave Sinardet van de Brusselse universiteit VUB ziet de beeldvorming rondom de wijk met lede ogen aan. In een interview met BrusselNieuws stelt hij dat de aanwezigheid van geradicaliseerde jongeren in de wijk “met enige zin van nuance” moeten worden geanalyseerd. “Velen zijn nu geneigd enkel hun eigen waarheden te projecteren op de situatie, maar voor simpele verklaringen en antwoorden is ze veel te ernstig", aldus de politicoloog.
Ook Molebekenaren zelf ervaren 'grote frustratie' over de manier waarop hun stad wordt afgeschilderd, meent Bart Eeckhout, commentator van De Morgen en woonachtig in Molenbeek, in de Volkskrant. “Wat er gebeurd is, [staat] haaks op hoe wij het ervaren om hier te leven. Het heeft geen getto's of no-go-areas.” Ook is Molenbeek volgens hem een grote stad met honderdduizend inwoners in plaats van een 'Brussels wijkje'.
Ander imago
Dat media een flinke vinger in de pap hebben als het gaat om beeldvorming, is extra frustrerend voor de Molenaren. Een beeld dat eenmaal is gevormd, is moeilijk te weerleggen. Zeker als het van bronnen met autoriteit komt. Zo heeft de Schilderswijk door artikelen van Perdiep Ramesar in Nederland waarschijnlijk het beeld van ‘shariadriehoek’, ondanks het feit dat dagblad Trouw de artikelen terugtrok omdat Ramesar bronnen verzonnen had.
Maar anders dan in Den Haag, proberen de Molenaren die zich niet herkennen in het beeld dat wereldwijd wordt geschetst van hun wijk, het heft in eigen handen te nemen. Woensdagavond kwamen ze bijeen op het gemeenteplein in Molenbeek voor een solidariteitsactie.
“We hadden al een slecht imago hier in België. Maar nu is ‘t ook op wereldvlak. Iedereen denkt dat Molenbeek slecht is”, zegt een Molenbeekenaar in deze BrusselNieuws-reportage.Wél problemen
Dat de wijk niet vrij is van problemen, ontkent historicus Vandecandelaere niet. Volgens de historicus komen momenteel 141 Syriëstrijders uit het Brusselse Gewest, waarvan 40 uit Molenbeek. Er is dus wel degelijk werk aan de winkel. Maar de conclusies die de internationale pers daar aan verbindt, vindt hij overtrokken. “Versta me niet verkeerd, dat probleem moet worden aangepakt. Maar proportioneel gezien is [40 Syriëstijders] weinig.”
Naast moslimextremisme, kampt de gemeente met een bevolkingsexplosie en een overwegend jonge, arme en langdurig werkeloze bevolking. Iets wat de wijk gevoelig maakt voor radicalisering. “Maar”, meent Vandecandelaure, “er zijn genoeg studies die aantoonden dat extremisme niet alleen voorkomt bij achtergestelde gezinnen.”
Niet ‘opkuisen’
Hoe de wijk is afgezakt, heeft volgens politicoloog Sinardet deels te maken hebben met politiek en beleidsstructuren. “Het probleem van radicalisering lijkt [de vroegere burgemeester] Philippe Moureaux onderschat te hebben. Elk signaal van problemen deed Moureaux af als kritiek op de multiculturele samenleving".
Dat Belgische politici al veel langer te weinig aandacht hebben voor de noden van allochtone jongeren, blijkt uit een documentaire uit 1987 over de verwaarlozing van Molenbeek. “Er zijn hier mensen die wel in Brussel wonen, maar niet tellen.”
De wijk te ‘schoonvegen’, zoals voorgesteld door minsiter Jambon, is volgens critici niet de oplossing. Volgens Vandecandelaure toont de Belgische politiek hiermee dat het “weinig kennis van de problematiek” heeft.
Ook Yannick Bochem, hulpverlener bij buurtcentrum De Vaartkampoen, ziet schoonvegen van de wijk niet als oplossing. Volgens haar zijn er veel goede initiatieven op touw gezet, maar is er simpelweg meer nodig. Met name projecten op het gebied van onderwijs en sociale cohesie. "Soms voelt het alsof we niet gesteund worden”, zegt de hulpverlener in BrusselNieuws. “Wij willen een langetermijnvisie op politiek niveau. Geloof in Molenbeek, investeer in Molenbeek.”
