“Een vrouw komt binnen met twee schriftjes (dossier waar de vrouwen zelf voor moeten zorgen), de verpleegster slaat beide schriftjes open en vraagt iets aan de vrouw. De verpleegster fronst haar wenkbrauwen en stuurt de vrouw met luide stem en snel bewegende handgebaren weg. De vrouw kijkt naar beneden en verlaat de kamer. De verpleegkundige vertelt me dat de vrouw al vijf maanden zwanger is en het dus te laat is voor haar eerste consult.”
Bron: observatieverslag Sandra van Pelt
Onderzoek naar behandeling van patiënten
Er is vooral onderzoek gedaan naar de technische kwaliteit van zorg; of er voldoende materialen zijn en of er personeel aanwezig is. Maar de interpersoonlijke kwaliteit van zorg – hoe patiënten behandeld worden – is juist belangrijk voor vrouwen in hun keuze om kraamzorg te bezoeken. Daarbij gaat het dus om het persoonlijke contact tussen medisch personeel en patiënten.
Volgens de literatuur staan vier vragen centraal bij interpersoonlijke kwaliteit: heeft de gezondheidsmedewerker een professionele houding? Verstrekt ze informatie rondom zwangerschap en geboorte? Beschikt ze over goede communicatieve vaardigheden en is ze persoonlijk betrokken bij de patiënt? Deze vier aspecten worden ook in het curriculum van opleidingen in de zorg in Tanzania gebruikt. Om uit te zoeken hoe het gesteld is met het interpersoonlijke contact in Tanzania en hoe dit samenhangt met de kwaliteit van zorg observeerde ik zeventien dagen in vijf verschillende gezondheidsposten in Magu, Tanzania. Wat bleek: de interpersoonlijke kwaliteit van zorg is laag.
Voor het individu is geen tijd
Uit mijn onderzoek blijkt dat er van privacy geen sprake is. Mensen kunnen vrij in- en uitlopen, ramen staan open en gordijnen zijn niet aanwezig. Ook zitten vrouwen binnen gehoorafstand van de vrouwen die worden behandeld op hun beurt te wachten. Er wordt zelden een warm welkom gegeven en in sommige gevallen gedragen zorgmedewerkers zich respectloos.
Kraamzorgkliniek in Tanzania
Voorlichting gebeurt alleen groepsgewijs en is vooral gericht op de spullen die vrouwen mee moeten nemen. Op de momenten dat persoonlijke communicatie plaatsvindt, toont de zorgmedewerker weinig interesse en regelmatig draait ze de rug naar haar sprekende cliënt toe. Tijdens onplezierig lichamelijk onderzoek tonen ze weinig compassie. Slechts een enkele keer heb ik vrouwen en zorgmedewerkers met elkaar zien lachen. Uit interviews van medestudenten bleek dat de vrouwen die de kraamzorg bezoeken ontevreden zijn over de geboden zorg.
“Toen ik binnenliep via de verloskamer, lag daar een vrouw op een hoog bed. Ze lag op een zwart stuk plastic met daarop een kanga. Ze had niets over zich heen en was bloot. Onder haar heupen lagen één of twee kanga’s die doordrenkt waren met bloed. Onder het bed lag een grote plas bloed. De verpleegster kwam binnen en gaf een injectie zonder iets te zeggen en vertrok weer. Een paar momenten later kwam ze weer terug. De verpleegster sprak op luide toon en met gefronste wenkbrauwen tegen de vrouw, ze wilde dat de vrouw andersom ging liggen want dat was haar gebruikelijke werkhouding. De vrouw kwam omhoog, onzeker bewegend en wankel. Ze werd niet begeleid. Ik was bang dat ze van bed zou vallen en ondersteunde haar. De verpleegster stak twee vingers in de vagina van de vrouw en haalde bloedstolsels uit haar vagina. Het eerste bloedstolsel was net iets groter dan een softbal. Hierna kwamen er verschillende andere stolsels uit. Ze sprak niet tegen de vrouw, en keek haar niet aan. De verpleegster bewoog haar hand met kracht binnenin de vrouw. De vrouw had een vertrokken gezicht en zei niets. Ik pakte haar hand en ze kneep er in. Toen ik hem wilde loslaten, trok ze mijn hand terug en hield hem beet.”
Bron: observatieverslag Sandra van Pelt
Meer aandacht voor persoonlijk contact en bewustwording
De observaties zijn schokkend en laten zien dat er veel moet veranderen om kraamzorg voor vrouwen in Tanzania aantrekkelijk te maken. Hierbij moet niet alleen gekeken worden naar technische aspecten maar ook naar interpersoonlijke vaardigheden van hulpverleners. De Tanzaniaanse overheid en ‘community leaders’ kunnen hier een belangrijke rol spelen. Daarnaast denk ik dat bewustwording van belang is. Zo zijn er verschillende vrouwenorganisaties actief om vrouwen te motiveren om meer op te komen voor hun rechten, vooral op het gebied van gezondheidszorg.
Sandra van Pelt schreef dit artikel terwijl ze de verhuisdozen aan het inpakken was. Ze vertrekt binnenkort om als vrijwilliger te werken voor de African Woman Alliance.
