Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
We zitten midden in een energietransitie die voor alle burgers en alle sectoren grote gevolgen zal gaan hebben. Op talloze plekken wordt gewerkt aan een duurzame toekomst: schone en duurzame productie, zoals energie uit wind en zon en elektrische auto’s.
We hebben haast en willen daarom het liefst grote sprongen maken. Nederland wil van achterloper koploper worden. Dromend van een mooie toekomst lijken we daarbij de realiteitszin uit het oog te verliezen. Veel technieken zijn nog onvoldoende rijp of onvoldoende beschikbaar voor het grote publiek, maar ministers en milieugroeperingen lijken hier weinig oog voor te hebben. Het grootschalig invoeren van al die nieuwe technieken brengt bovendien talloze uitdagingen met zich mee.
“
De gedroomde oplossingen voor de energietransitie kennen nog grote obstakels
Technologie-routekaart naar de toekomst
Transities hebben een goede begeleiding nodig. Hoe kunnen we toch ambitieuze doelen stellen die haalbaar zijn en hoe kan gezorgd worden dat deze worden gerealiseerd?
In de hightechindustrie is een manier gevonden om transities binnen de eigen sector beheersbaar te maken. Er wordt daarbij gebruik gemaakt van zogeheten technology roadmaps, waarbij ambitieuze doelen worden gesteld voor over tien tot twintig jaar, op basis van verwachte, realiseerbare technologische ontwikkelingen. Er worden vervolgens tussenstapjes bepaald van een tot twee jaar, waarin de deelnemende bedrijven, die allemaal een klein onderdeel ontwikkelen, verwachten bepaalde technologische vooruitgang geboekt te hebben. De roadmap wordt elke paar jaar bijgesteld: sommige ontwikkelingen gaan langzamer dan gedacht en nieuwe doorbraken kunnen voor een versnelling zorgen.
“
De techindustrie gebruikt 'technology roadmaps': ambitieuze langetermijndoelen worden verbonden aan praktische kortetermijndoelen
De hele IT richt zich op deze roadmaps: producenten van chips, apparatuur en softwaretoepassingen bepalen hun investeringen op basis van zo’n roadmap; technologie-ontwikkelaars weten dat ze alleen kunnen concurreren als ze een roadmap bijhouden of sneller kunnen zijn dan anderen. Uiteindelijk ontstaat een gecoördineerde agenda waar alle bedrijven aan werken. Een paar grote spelers, zoals chipproducent Intel, vervullen meestal een regisserende rol om partijen bij elkaar te brengen. Het belangrijkste kenmerk: naast enkele grote mijlpalen bevat de roadmap eindeloos veel tussenstapjes: kleine stukjes vooruitgang die essentieel zijn om de echte transitie in goede banen te leiden. Spelers van buiten die een positie proberen te verwerven in de industrie, weten waar zij in de roadmap kunnen ‘instappen’. Ze zien wanneer hun technologie rijp moet zijn om een volgende stap te kunnen zetten, of hoe snel ze moeten zijn om een bestaande technologie weg te concurreren. Door zo gericht te innoveren is het de computerindustrie de afgelopen vijftig jaar gelukt om jaarlijks de rekenkracht van computerchips te verdubbelen bij gelijkblijvende kosten. Een prestatie die door geen enkele andere branche is geëvenaard.
Vergeet de tussenstapjes niet
Vertalen we dit naar de energiewereld dan betekent het dat er concrete, ambitieuze einddoelen moeten worden gesteld op basis van wat bedrijven en ontwikkelaars technisch realiseerbaar achten. Op basis van zo’n agenda kan bekeken worden waar versnelling mogelijk is. Dat kan jaarlijks worden bijgesteld. Uitdagers hebben hiermee een referentie; gebruikers en overheden die beleid afstemmen op de ontwikkelingen kunnen anticiperen op wat gaat komen.
De paden naar de toekomst bestaan uit vele tussenstapjes. Daar horen ook tussenproducten bij die op zichzelf misschien niet revolutionair of optimaal zijn, maar een onmisbare stap vormen op weg naar de meer ingrijpende doelen op langere termijn.
Dat kan betekenen dat we in Nederland voorlopig nog niet massaal van het gas af moeten gaan. Aardgas werd amper tien jaar geleden nog gezien als de ideale ‘overgang’ van kolen en olie naar duurzame energiebronnen, omdat gas relatief schoon is. We kunnen het alleen niet meer winnen in eigen land vanwege de aardbevingen. We zouden wel al elektrisch kunnen koken en met nieuwe warmtetechnieken meer elektrisch verwarmen, naast gas. Installaties die beide technieken combineren.
Ook de elektrische auto, gevoed met stroom uit duurzame opwekking, kan een te grote stap ineens zijn. Een hybride auto, met zowel een (kleine) accu als een (kleinere) brandstofmotor, zou een ideale overgang kunnen zijn, waarmee het merendeel van de mensen kan wennen aan het opladen. Ondertussen kunnen we bouwen aan een nieuwe infrastructuur met oplaadpunten. Het omschakelen naar volledig elektrisch rijden kan gelijkmatiger verlopen, ook gelet op de inruilwaarde van auto’s.
Realistisch ambitieus
Het is goed dat we hoge ambities stellen. Maar met een wilde, schoksgewijze transitie is niemand geholpen. De weerstand ertegen kan bovendien zo groot worden dat het jarenlang wordt tegengehouden. Laten we de energietransitie, waarmee alle bedrijven en burgers mee moeten kunnen komen, daarom voorzien van transitiepaden gebaseerd op roadmaps. En ook de tussenstapjes en de minder vergaande tussenproducten moeten we hierbij durven koesteren.
