Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Bezorger Tunces Kehya heeft in alle vroegte zijn busje tot de nok toe gevuld met pakketjes, die hij in ‘zijn’ wijk in Amsterdam-Oost bezorgt. Zijn bus is rond vijf uur ‘s middags bijna leeg: hij heeft ongeveer vierhonderd pakketjes bij 230 adressen afgeleverd. Een meisje met een hond loopt langs en groet hem. “Daar leveren we elke dag pakketjes. Zij is kapster, als mensen niet thuis zijn geven we het in haar zaak af.” Het meisje roept lachend: “We willen gewoon dat je vaak langskomt, Tunces!” Kehya werkt al zeven jaar als freelance bezorger voor PostNL. Twee jaar geleden moest hij een nieuwe bus aanschaffen: de oude was te klein geworden. Hij rijdt nu een tweedehands Volkswagen Crafter uit 2012, een diesel. “Heel zuinig in gebruik!”
Vanaf de bank
Bestelbusjes zoals die van pakketbezorger Kehya zijn niet meer uit het straatbeeld weg te denken. Je ziet ze van onder meer PostNL, DHL, DPD en UPS. Want Nederlanders bestellen van alles online: van kleding en boeken tot stofzuigers, maar ook dagelijkse boodschappen. In plaats van het winkel-in-winkel-uit shoppen kunnen mensen inmiddels praktisch alles wat er ter wereld wordt aangeboden, vanaf de bank online bekijken en met één klik op de knop bestellen. En terwijl je voorheen nog geduldig moest wachten op de bezorger met je pakketje, kun je het bezorgmoment nu vaak zelf inplannen, soms nog op dezelfde dag.
Volgens marktonderzoeksgroep GfK deden we in 2018 in Nederland 202 miljoen online aankopen van in totaal 23,7 miljard euro: een groei van 10 procent ten opzichte van het voorgaande jaar.
“Uit onderzoek kwam dat 'offline’ winkelbezoek per fiets of lopend de minste milieu-impact heeft
Maar hoe goed of slecht voor het milieu zijn die laatste kilometers die een boek of een paar schoenen naar jouw huis afleggen? In 2014 deed consultancybedrijf Ernst & Young in opdracht van brancheorganisatie en keurmerk Thuiswinkel.org, een onderzoek naar de CO2-emissies die gepaard gaan met het bezorgen van producten. Dit onderzoek concludeert dat ‘offline’ winkelbezoek per fiets of lopend de minste milieu-impact heeft.
Halflege busjes
Conventioneel winkelen met de auto scoort in het onderzoek ongeveer even slecht als het met de auto afhalen van producten bij een zogenoemd pick-up point. Vergeleken daarmee is bezorging aan huis beter voor het milieu, want dat is doorgaans efficiënter. Een halfleeg busje dat rondrijdt is dan weer niet gunstig, want dat betekent meer uitstoot per pakketje. Kanttekening is wel dat er in het onderzoek van uit wordt gegaan dat consumenten op pad gaan voor één boodschap en hiervoor speciaal in de auto stappen, terwijl het natuurlijk goed mogelijk is dat mensen niet voor slechts één boodschap de deur uitgaan, maar meerdere aankopen tegelijk doen.
Zero emission
Je kunt dus niet zomaar concluderen dat online bestellen per definitie slechter of beter is voor het milieu dan ouderwets fysiek winkelen. Het hangt van de precieze situatie af.
Opvallend is wel dat de populariteit van online bestellen niet geleid heeft tot een evenredige toename van pakketbezorgers op de weg. Dat zegt lector stadslogistiek aan de Hogeschool van Amsterdam Walther Ploos van Amstel. “Grote bezorgbedrijven als DHL, UPS en PostNL hadden al een dicht netwerk van zakelijke klanten, en nog steeds is zo’n 80 procent van wat zij leveren zakelijke post. De consument past daar vrij makkelijk tussen. Nu leveren ze meer pakketjes af in een kleiner gebied. Lege busjes komen niet veel voor. Dat gaat dus al erg efficiënt.”
“Wel of niet online bestellen, die autoritten blijven we maken
Hoe efficiënter bezorgbedrijven te werk gaan, hoe minder uitstoot per pakketje. Aan de andere kant heeft de toename van online winkelen evenmin geleid tot mínder autoritten, stelt Ploos van Amstel. “Gemiddeld rijden we elk jaar meer kilometers en hebben we meer auto’s in ons bezit. Wel of niet online bestellen, die autoritten blijven we maken.”
Woonkamer als paskamer
“Van de bezorgde kleding wordt meer dan de helft teruggestuurd
Overigens verloopt de bezorging niet overal even verstandig. Zo hebben supermarkten als Albert Heijn en Jumbo hun eigen bezorgservice opgetuigd, met eigen busjes en veel keuze in bezorgmomenten. Helemaal niet efficiënt, volgens Ploos van Amstel: “Het Albert Heijn-busje rijdt zo vier keer per dag door de straat, want hoe groot is de kans dat ik hetzelfde bezorgmoment als mijn buren kies?” Ook in de kledingsector gaat het een en ander mis, ziet hij. “Daar is het retourpercentage boven de 50 procent. Dit is deels een keuze. Zalando heeft als motto dat je woonkamer je paskamer is. Betere informatie voor consumenten kan helpen, zodat je niet drie maten hoeft te bestellen. Daar zijn veel webwinkels mee bezig.”
“Uiteindelijk moeten we naar een zero emission stadslogistiek”, stelt Ploos van Amstel. En daar zijn webwinkels en bezorgbedrijven dan ook druk mee bezig. Ook al domineren dieselbusjes zoals die van Tunces dikwijls het bestellandschap, elektrische bestelbusjes en bakfietsen zijn in opmars. In mei 2017 begon PostNL met elektrische bakfietsen in de grote steden en sinds 2018 zetten ook grootgrutter Albert Heijn en webwinkel Coolblue fietskoeriers in.
Minder verpakkingsmateriaal
Om online bestellers bewuster te maken van de milieu-impact van hun levering om uiteindelijk een duurzamere keuze te maken, ontwikkelde Thuiswinkel.org een nieuwe rekentool: bewust bezorgd. Duurzaamheidsmanager Ellen de Lange van Thuiswinkel.org legt uit dat dit een belangrijk onderdeel is van een plan om de sector te verduurzamen, dat aan de hand van het eerder genoemde onderzoek is gemaakt: “We zijn met webwinkels als Bol.com, Wehkamp en Coolblue rond de tafel gaan zitten. Daar kwam bijvoorbeeld uit dat verpakken efficiënter kan.” Nu zitten producten vaak in een te grote doos, waardoor er veel lucht en verpakkingsmateriaal vervoerd wordt. Als de dozen minder lucht en verpakkingsmateriaal bevatten, kunnen de bezorgers meer kwijt in een bus en gaat de CO2-uitstoot per pakket omlaag.
“Omdat de consument meer inzicht heeft, voelt de webwinkel meer druk om 'schoon' vervoer te kiezen
De Lange: “Ook dienen we precies te weten wat de uitstoot per bezorgd pakketje is. Dan weet een webwinkel aan welke knoppen gedraaid moet worden om de uitstoot te verminderen.” Het idee is dus dat het mes aan twee kanten snijdt: omdat de consument meer inzicht heeft, zal de webwinkel meer druk voelen om het vervoer zo schoon mogelijk te maken.
Fiets, groene bus of diesel?
Thuiswinkel ontwikkelde de rekentool bewust bezorgd, die de CO2-uitstoot van de bestelling in kaart brengt. Van belang voor de uitstoot is het pakket en het bezorgmoment. Stel: je bestelt een boek en wil dat morgen laten bezorgen, dan vertelt deze app dat levering op de fiets 5 gram CO2 kost; per bestelbus op groen gas 13 gram CO2, en per dieselbus 19 gram CO2. Je moet dan zelf nog uitzoeken welk transportmiddel de webwinkel van dienst gebruikt.
Thuiswinkel ontwikkelde de rekentool bewust bezorgd, die de CO2-uitstoot van de bestelling in kaart brengt. Van belang voor de uitstoot is het pakket en het bezorgmoment. Stel: je bestelt een boek en wil dat morgen laten bezorgen, dan vertelt deze app dat levering op de fiets 5 gram CO2 kost; per bestelbus op groen gas 13 gram CO2, en per dieselbus 19 gram CO2. Je moet dan zelf nog uitzoeken welk transportmiddel de webwinkel van dienst gebruikt.
“Je zou in een app kunnen tonen wat de milieuvriendelijke keuze is
Op dit moment is het de vraag in hoeverre deze app daaraan gaat bijdragen. De informatie is nog mager en de conclusies liggen voor de hand. Logistiek-deskundige Ploos van Amstel denkt dat de tool vooral degenen zal bereiken die toch al bezig zijn met duurzaamheid. Toch is hij optimistisch gestemd en denkt hij dat er zeker potentie in zit voor de toekomst: “Als de informatie op de goede manier wordt voorgelegd aan de consument kun je uiteindelijk het gedrag beïnvloeden.” Bijvoorbeeld door onmiddellijk feedback te geven op de bezorging als een klant een bestelling plaatst. Hij vervolgt: “Ook zou je met kleuren kunnen laten zien wat een milieuvriendelijke keuze is, zowel qua bezorgmoment als vervoersmiddel, en hierop de hoogte van de verzendkosten afstemmen.”
Wat kun je zelf doen?
- Kies als het mogelijk is een milieuvriendelijke bezorger, of loop of fiets zelf naar de winkel (of eventueel naar een afhaalpunt).
- Ga nooit voor een spoedlevering: als je bezorgmoment handig gepland kan worden gaat het hoogstwaarschijnlijk met een vol busje mee en via een handige route.
- Zorg dat je thuis bent als je bestelling aankomt.
- Weet wat je koopt zodat je het niet retour hoeft te zenden.
- Koop simpelweg minder.
Online bestellen is dus niet per definitie beter of slechter voor het milieu dan ouderwets winkelbezoek. Wie het milieu werkelijk minder wil belasten, zal zich niet alleen druk moeten maken om de laatste kilometers van het transport (immers, grote kans dat de schoenen of stofzuiger die je bestelt in China gemaakt zijn en vandaar naar Nederland zijn gekomen). Dan is de oplossing dus te vinden in minder spullen kopen. Want zijn die 202 miljoen pakketten per jaar nu werkelijk allemaal nodig?
Dit artikel verscheen oorspronkelijk in augustus 2018 op OneWorld.
Verder lezen?
Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?
Word abonnee
- Digitaal + magazine — € 8,00 / maand
- Alleen digitaal — € 6,00 / maand
Terugkerende klant? Klik hier om in te loggen
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen
