Beeld: Florian Fèvre

Met de bus naar Zuid-Spanje: ben je gek?

Kun je verre reizen maken zonder het klimaat te veel te belasten? Journalist Loudi Langelaan probeerde het deze zomer: ze reisde in dertig uur per bus en trein naar Andalusië. Een verslag.

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
Laat ik nou van verre landen houden, van andere culturen en van bijzondere plekken. En dus van vliegen. Het liefst drie keer per jaar en het liefst ver weg. Maar de luchtvaart is een enorme vervuiler. Ik kan vegetariër zijn en tweedehands kleding kopen tot ik een ons weeg, door mijn vliegreizen heb ik een bovenmatige klimaatafdruk.

Als milieubewuste millennial kan ik dat echt niet meer aan mezelf verkopen. Maar zes weken lang aan mijn Spaans werken in een zonnige stad in Zuid-Spanje, dat wil ik niet opgeven. Dus stap ik in de bus naar Parijs, stap ik over op de bus naar Madrid en vervolg ik mijn reis zuidwaarts per trein. Bestemming: Cádiz, een reis van 2.450 kilometer.

Volkskrant-journalist Dion Mebius ondernam al eens een soortgelijke reis: met de trein naar Barcelona in 11,5 uur. Dat klinkt nog schappelijk vergeleken met de dertig uur die ik afleg. Bovendien vlóóg hij terug. Dat kan beter.

Als milieubewuste millennial kan ik vliegen niet meer aan mezelf verkopen. Maar Spaans leren in Zuid-Spanje wil ik niet opgeven

kaart amsterdam cadiz
kaart amsterdam cadiz

Vrijdagochtend 6.30 uur: vertrek

In alle vroegte vertrekken we vanaf een verlaten Station Sloterdijk in Amsterdam. De bus is halfvol: perfect om wat slaap in te halen. Na Antwerpen, de enige halte tussen Amsterdam en Parijs, zit de bus vol. Een Vlaamse bejaarde man voert luid een telefoongesprek van zo’n veertig minuten: boze blikken deren hem niet.

Rond 12.00 uur lost een nieuwe chauffeur de onze af: ook het eerste moment voor de ongeveer 49 passagiers om de benen te strekken. Ik zit al 5,5 uur in de bus. Langer dan de totale reis naar Sevilla, als ik daar heen had moeten vliegen: zo’n drie uur. En we zijn nog maar net in Frankrijk.

Waarom doe ik dit ook alweer?

Vliegtuigen stoten veel broeikasgassen uit: naast CO₂ bijvoorbeeld ook nog stikstofdioxide en roet. Dit gebeurt in de hoge atmosfeer: daar waar het effect groter is. Ook vervormt vliegen de wolken, wat extra bijdraagt aan het broeikaseffect. Volgens Milieu Centraal is de belasting op het milieu van een vliegreis gemiddeld zo’n zeven tot elf keer groter dan dezelfde reis per trein. De trein is, op de fiets na, het schoonste vervoersmiddel. De touringcar, zo eentje die mij naar Madrid brengt, behaalt een goede tweede plek.

Mijn bus- en treinreis naar Cádiz veroorzaakt 81 kg CO₂-uitstoot per persoon. Met het vliegtuig is het 476 kg per persoon

Mijn bus- en treinreis naar Cádiz (2.450 km) veroorzaakt 81 kg CO₂-uitstoot per persoon. Ter vergelijking: een vlieg- en treinreis naar Cádiz staat gelijk aan 476 kg CO₂ per persoon. 1
co2 amsterdam cadiz
Vanwege strenge Europese eisen zijn de touringcars op de weg meestal vrij nieuw, zuinig en schoon. Een woordvoerder van FlixBus schat in dat de bussen die zij huren in totaal zo’n vijf jaar meegaan. De bussen zijn nagenoeg constant onderweg, en worden dus intensief en efficiënt gebruikt. Ze zijn sowieso al ‘opgereden’ voordat ze worden vervangen.

Vrijdagmiddag 12.15 uur: file bij Parijs

Bij Parijs belanden we in de file. Anders dan bij de trein of het vliegtuig is de duur van een busreis natuurlijk afhankelijk van het verkeer. Naarmate de vertraging oploopt tot anderhalf uur word ik toch wel zenuwachtig: in de Franse hoofdstad zou ik twee uur overstaptijd hebben. Rugzak uit het bagageruim halen, die andere bus zoeken…

Nerveus trek ik de stoïcijnse chauffeur aan zijn mouw: hoe lang duurt het nog?

Nerveus trek ik de stoïcijnse chauffeur aan zijn mouw: hoe lang duurt het nog denkt u? We zijn er echt bijna, verzekert hij me. Op de vraag wat er zou gebeuren als ik mijn overstap zou missen, heeft hij een ongewis antwoord. Ik zou waarschijnlijk met de volgende bus mee moeten. Wanneer die dan gaat, weet hij ook niet. Dan komt er een sms’je binnen van FlixBus: de bus Parijs-Madrid heeft een half uur vertraging. Gered door het lot zet ik mijn reis voort.

De discussie rond de milieuimpact van de luchtvaart duurt al jaren. Meerdere pogingen van de EU om belasting te heffen op kerosine strandden, waardoor de prijs van vliegtickets over het algemeen belachelijk laag ligt. Geen wonder dat we allemaal te pas en te onpas in het vliegtuig stappen en dat de luchtvaartsector maar blijft groeien.

Loudi in een Spaans boemeltreintje
Onlangs startte Greenpeace de campagne Zet de luchtvaart op het juiste spoor, een pleidooi tegen uitbreiding van de luchtvaart en voor aandacht en ontwikkeling van schone alternatieven. Als er een beter Europees treinennetwerk zou zijn, zouden meer mensen op deze relatief korte afstanden de trein nemen in plaats van het vliegtuig.

Tot op heden blijkt samenwerking tussen de nationale spoorbedrijven moeilijk. En de treinen die wel rijden, zijn vaak duur. Klein lichtpuntje: het kabinet bereikte juni dit jaar een akkoord over een vliegbelasting. Die wordt, als het aan het kabinet ligt, Europabreed ingevoerd. En als dat niet lukt, dan alleen in Nederland in 2021. Het is nog maar de vraag of mensen er minder door gaan vliegen: een ticket wordt maar een paar euro duurder.

Vrijdagmiddag 16.15 uur: slapende voeten

Mijn tweede bus verlaat Parijs vanuit een troosteloos ondergronds busstation: ik heb niks kunnen zien van de stad van de liefde. De bus zal onderweg naar Madrid vier haltes aandoen: Poitiers (daar werp ik een blik op Futuroscope, een vreemd pretpark in een uitgestrekt landschap), Bordeaux, Bayonne en Biarritz. En één keer stoppen we langer: om 23.00 uur, voor benzine, een frisse neus en de mogelijkheid om een zak chips of een klef broodje te kopen. De stevige rokers glippen bij de haltes naar buiten, de rest heeft zich braaf zeven uur niet verroerd. Ik heb inmiddels slapende voeten en mijn eerste boek al uit.

Drie Australische meisjes reizen met de bus door Europa omdat dat het goedkoopst is

Een rondgang langs mijn medereizigers leert me dat het milieu niet de voornaamste overweging is om de bus te nemen – dat is de prijs. Ik spreek drie jonge Australische meisjes die het hele Europese continent per bus doorkruisen: de goedkoopste manier, zeker als je overnachtingen uitspaart met nachtbussen. Zij weten dan ook hoe je zo’n busreis aan moet pakken. Ze zeulen kussens, dekens, slaappillen en zakken snoep met zich mee.

De prijzen verschillen per boeking en bestemming, maar voor de 25 uur durende busreis naar Madrid betaalde ik nog geen 75 euro (inclusief klimaatcompensatie). Met een beetje geluk bemachtig je een vliegticket dat goedkoper is, maar met de bus heb je altijd een goedkoop kaartje.

prijs amsterdam cadiz
De statistieken van het klantenonderzoek dat FlixBus mij desgevraagd stuurt, laten zien dat de aantrekkelijke prijzen inderdaad de belangrijkste reden zijn om de bus te nemen. En de snelheid op middellange afstanden. FlixBus, ontstaan uit verschillende maatschappijen zoals Megabus en MeinFernbus, concurreert vooral als duurzaam en goedkoop alternatief voor personenauto’s. Naar eigen zeggen vaak sneller dan de trein, en goedkoper. Zo groeide FlixBus de afgelopen jaren vooral hard in Duitsland en Frankrijk, waar het snelle verbindingen legde tussen de steden: afstanden waarop je anders de auto zou pakken.
Een straatje in Cádiz.
Het bedrijf biedt ook klimaatcompensatie aan: voor 2,88 euro heb ik mijn heen- én terugreis gecompenseerd en steun ik een project voor energiezuinige ovens in Rwanda. Toch heb ik zo mijn twijfels bij projecten voor klimaatcompensatie. Met een schoon geweten rijden of vliegen door extra geld te betalen: het lijkt wel de 2018-versie van de aflaat, waar katholieken vroeger hun zonden mee konden afkopen. Vaak worden er voor het geld dat je betaalt bijvoorbeeld bomen geplant, die tijdens het groeiproces CO₂ uit de lucht opnemen. Dat is mooi, maar tegelijkertijd verdwijnen er wereldwijd 27 miljoen bomen per dag (!), met alle erosie CO₂-uitstoot van dien. Wie compenseert die dan? Bovendien: is voorkomen niet beter dan genezen?

Zaterdagochtend 7.00 uur: onrustige nacht

Ongemerkt zijn we de grens tussen Frankrijk en Spanje overgestoken – ik sliep. Drie keer stoppen vannacht was onprettig. Slapen gaat, ondanks oordoppen en ooglapje, al niet van harte in de bus; drie keer uit je nachtrust gehaald worden is funest. Maar deze zonsopgang in het Spaanse landschap maakt alles goed: de zon rijst boven een droog, heuvelachtig landschap en de lucht kleurt rood.

In de bus heb je echt het gevoel dat je op reis bent: je ziet het landschap veranderen, de temperatuur, de mensen. Heel anders dan diezelfde reis per vliegtuig, die je als een tijdmachine binnen een paar uur aan de andere kant van de wereld dropt. De busreis heeft wel iets weg van een roadtrip met onbekenden.

Ik laat mijn moeder en mijn geliefde overvliegen, omdat ik ze niet zes weken kan missen

Onderweg genoeg tijd voor contemplatie. Ik ben blij dat ik mijn toch al enorme klimaatvoetafdruk als verwende westerling deze zomer iets kan beperken door de bus te nemen in plaats van het vliegtuig. Aan de andere kant: ook met een busreis gaat uitstoot gepaard, en door naar Zuid-Spanje af te reizen ben ik nog niet genezen van mijn reisziekte. We vinden het normaal om elk jaar op vakantie te gaan (of vaker). We vinden dat we dat verdienen: bijkomen van de druk en stress van het dagelijks leven. Bovendien vinden we dat reizen je een rijker en opener mens maakt.

Maar zijn dat niet gewoon smoesjes? Is het niet een van de uitwassen van de consumptiemaatschappij? Kan het niet een beetje minder? Toch wilde ik per se naar Zuid-Spanje. Ik had ook een paar weken thuis in het park kunnen gaan liggen met mijn lesboeken. Erger nog: ik laat mijn moeder en mijn geliefde overvliegen omdat ik ze niet zes weken kan missen.

Zaterdagochtend 9.00 uur: bijkomen in Madrid

Met een uur vertraging komen we aan in Madrid: slechts drie metrohaltes van het centrum af. Een groot voordeel van de bus en de trein: je arriveert in de stad, in plaats van op het vliegveld buiten de stad. En hebt dus geen gedoe met pendelbussen of taxi’s. Ik heb een dag en een nacht om wat van Madrid te zien en bij te komen.
Gran Teatro Falla in Cádiz.Beeld: R2G

Zondagochtend 11.00 uur: boemeltreintje naar Cádiz

Ik heb acht uur geslapen, als een roosje. Ook de nachtelijke terugkeer van andere toeristen op de slaapzaal heeft mij niet gestoord. Ik neem de lokale boemel naar Cádiz, wat me nog vier uur, 24 kg CO₂-uitstoot en 60 euro kost. Daarmee komt mijn heenreis ten einde: ik heb zes weken Spaanse lessen op een talenschool in het verschiet.

Er zullen vast weinig mensen zo gek zijn om de afstand naar Zuid-Spanje met de bus af te leggen als ze kunnen vliegen voor dezelfde prijs of goedkoper. Ikzelf ben ook niet genezen van mijn reisziekte en stap vast nog weleens in het vliegtuig. Maar de bus is in ieder geval een makkelijk, goedkoop en milieuvriendelijk alternatief voor het vliegtuig en de auto, op niet al te lange afstanden tenminste.

Een eerlijke belasting op vervuiling zal helpen om mensen minder ver en minder vaak te laten vliegen. En ontwikkelingen als de elektrische bus (de eerste van FlixBus rijdt sinds april tussen Parijs en Amiens) en snellere treinverbindingen zorgen voor een steeds beter alternatief voor vliegen. Ik heb al zin in de terugreis.

Icoontjes door Sergey Demushkin van het Noun Project
  1. Bron: Umweltsamt, het bureau dat de Duitse regering adviseert over milieuzaken. FlixBus gebruikt deze cijfers ook. ↩︎

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Verder lezen?

Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?

Word abonnee

  • Digitaal + magazine  —   8,00 / maand
  • Alleen digitaal  —   6,00 / maand
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen

Factuurgegevens

Je bestelling

Product
Aantal
Totaal
Subtotaal in winkelwagen  0,00
Besteltotaal  0,00
  •  0,00 iDit is het bedrag dat automatisch van je rekening wordt afgeschreven.

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons