Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
In juni, toen het hele land voor apegapen lag door een hittegolf, waren de airconditioners
niet aan te slepen. Mensen leken nog net de puf te hebben om hun muis naar de koopknop van de dichtstbijzijnde webshop te slepen. Heel stroperig Nederland zocht verkoeling. Dit was twee jaar geleden, tijdens de historisch hete zomer van 2018, ook al
het geval.
Je komt dan al gauw op een airco uit, vooral wanneer het ouderwets luchten van de slaapkamer niet afdoende is. Elders, in warmere klimaten, zijn airconditioners het gangbare medicijn tegen oververhitting. Wie weleens vertoeft in landen als China of Zuid-Korea, weet dat airco’s daar onderdeel zijn van het straatbeeld. De buitenkant van de meeste appartementencomplexen is bezaaid met roestige, ronkende boxen.
“
Bestanddelen die warme lucht in koude omzetten, kunnen giftig zijn of bijdragen aan klimaatverandering
De overweging is begrijpelijk: de verkoeling die airco’s bieden zijn daar vaak
een kwestie van leven of dood, met name voor verzwakte mensen. Maar we weten al jaren dat airco’s ook een bedreiging vormen voor mens en milieu, zowel direct als indirect.
Het gevaar
Airco’s geven verkoeling door warme lucht via een koudemiddel om te zetten in koele lucht. Helaas is het gebruik van deze koudemiddelen niet zonder gevolgen. Sommige zijn giftig of zeer licht ontvlambaar, andere dragen bij aan het fameuze gat in de ozonlaag. Het gebruik van de laatste soort werd aan banden gelegd dankzij het Montrealprotocol, maar het gevaar van koudemiddelen is nog niet geweken.
Inmiddels beschikken airco’s over vernieuwde synthetische koudemiddelen, die de ozonlaag niet aantasten, maar wel bijdragen aan klimaatverandering. Het meest gebruikelijke koudemiddel in airco’s, met de pakkende naam R410a, houdt 2088 keer meer warmte vast dan CO₂. Vandaar dat zogenaamde F-gassen, zoals R410a, ‘superbroeikasgassen’ worden genoemd. Simpel gezegd zorgen broeikasgassen ervoor dat warmte gevangen blijft in de atmosfeer, waardoor de temperaturen op aarde oplopen.
Energieslurpers
Wat duurzaamheid en klimaat betreft zijn er twee dingen die je moet weten over airconditioners: het zijn
flinke energieslurpers, en de huidige modellen maken gebruik van superbroeikasgassen, en lekken die in meer of mindere mate ook nog. Heel grof gezegd is het gebruik van airco’s daarom een vicieuze cirkel: hoe meer we gebruik maken van airco’s, hoe meer de aarde opwarmt, hoe meer verkoeling we vervolgens weer nodig hebben om normaal te kunnen functioneren.
“
Hoe meer airco’s, hoe meer de aarde opwarmt, hoe meer verkoeling we vervolgens weer nodig hebben
Het eerste probleem met airco’s – het hoge energieverbruik – is indirect schadelijk. Omdat het gros van onze energie uit niet-duurzame bronnen komt, zoals kolenenergie, leidt meer energieverbruik tot meer CO₂-uitstoot. Dat valt op meerdere manieren op te lossen: natuurlijk door over te stappen op hernieuwbare energievormen, zoals wind- en zonne-energie, maar ook bijvoorbeeld door airco’s zuiniger te maken.
“
Een airco met energielabel A++ moet niet het beste jongetje van de klas zijn, maar de gemiddelde leerling
De laksheid rondom de aanpak van energiezuinigheid kwam afgelopen jaar tijdens een lezing van klimaatwetenschapper Kevin Anderson
1 ook al ter sprake. “Er valt zoveel te winnen als we door middel van strenger beleid de energiezuinigheid van elektronische producten verbeteren. De lat moet gewoon omhoog”, zei Anderson toen. Met andere woorden, een airco met energielabel A++ moet niet het beste jongetje van de klas zijn, maar de gemiddelde leerling. Dat is momenteel wereldwijd verre van het geval, volgens
een rapport van het
International Energy Agency (IEA).
Superbroeikasgassen
De tweede schadelijke eigenschap van airco’s – de uitstoot van superbroeikasgassen – draagt direct bij aan klimaatverandering. Het is zelfs zo’n groot probleem dat Paul Hawken, auteur van het boek
Drawdown, de regulering van koudemiddelen opwerpt als
de beste oplossing om klimaatverandering tegen te gaan.
In 2016 kwamen 197 landen bijeen om afspraken te maken over een mogelijke oplossing voor de schadelijke effecten van synthetische koudemiddelen. Ze kwamen tot een zogenaamde phase-down van de koudemiddelen die het meest bijdragen aan klimaatverandering. In 2030 moet het gebruik van deze middelen worden teruggebracht tot 21 procent. Tenminste, dat geldt voor ‘ontwikkelde’ landen zoals Nederland, en gebeurt via de Europese F-gassenverordening. Andere landen – zoals China en India, die logischerwijs het meest gebruik maken van airconditioning – krijgen meer tijd.
“
De koudemiddelen in airco’s op de Nederlandse markt zijn meestal ver beneden peil
Dat betekent ook dat de koudemiddelen in airco’s die je nu op de Nederlandse markt aantreft meestal
ver beneden peil zijn, maar nog wel verkocht worden. De phase-down zal er echter toe leiden dat de huidige koudemiddelen steeds minder beschikbaar en daarom steeds duurder worden. Vandaar dat fabrikanten ijverig zoeken naar alternatieven. Maar die blijken
helemaal niet zo gemakkelijk te vinden.
Zorgwekkende trend
Toch is het zaak om hier nu iets aan te doen, omdat het gebruik van airco’s de komende jaren alleen maar zal toenemen. Het IEA
verwacht dat aircogebruik wereldwijd in 2050 verdriedubbeld zal zijn. Anders gezegd: er komen tot die tijd elke seconde tien nieuwe airco’s bij. Met name in India zal men de komende jaren massaal airco’s aanschaffen.
“
Er komen tot 2050 elke seconde tien nieuwe airco's bij
Gelukkig wordt er ook nog breder gezocht naar duurzame alternatieven. Zo bestaat bijvoorbeeld de mogelijkheid om
koudenetten te creëren, door koud water van een nabije zee-, meer- of rivierbodem te gebruiken om dichtbevolkte gebieden van verkoeling te voorzien. Dit gebeurt al op kleine schaal
in Rotterdam, met Maaswater. Hiermee zou het gebruik van schadelijke koudemiddelen overbodig worden in sommige gebieden.
Mocht je toch echt niet zonder airconditioner kunnen, let dan goed op het energielabel (dit wordt meestal vermeld op webshops) en zoek naar een model met een natuurlijk koudemiddel of in ieder geval met een zeer laag Global Warming Potential (GWP).2 Hou je hoofd koel: koop niet zomaar een airco.
Dit artikel verscheen oorspronkelijk in augustus 2018 op OneWorld. Op de website van Milieu Centraal vind je meer tips over de aanschaf en het gebruik van airco’s.
