Rechts profiteert in mediacratie

FvD-fans vierden de overwinningsspeech van hun grote leider, waarin hij de ‘Boreale’ (lees: witte) beschaving heilig verklaarde, immigratie tot de vijand, en universiteiten, media en eigenlijk de gehele politiek als verraders neerzette. ‘He has gone full race realism with a million people watching’, schreven Thierry Baudets meest neonazistische supporters op internetforum 4chan. Oftewel: hij stond rassenleer voor een miljoenenpubliek te verkondigen.

Iedere absurde en abjecte bewering die uit zijn mond kwam genereerde alleen maar meer aandacht — net als Pim Fortuyn in 2002 en Geert Wilders in 2006. Maar Fortuyn werd vermoord, en Wilders lijkt aan het einde van zijn Latijn: wat hij zegt is bijna ouderwets geworden, we zien liever een fris gezicht die dezelfde dingen in wat meer pretentieuze bewoordingen zegt, zoals onderzoekster Flavia Dzodan in 2017 al opmerkte. Vandaar dat Jort Kelder bij Buitenhof afgelopen weekend zijn maatje Baudet een solo-interview aanbood, en Jesse Klaver niet: “Klaver alleen is volgens ons ook geen garantie op nieuwe inzichten of vergezichten.”

‘Een politiek bandwagon effect betekent dat burgers hun beleids- of partijvoorkeuren of hun politieke gedrag aanpassen, om maar te horen bij die van de grootste, de populairste, en/of de snelst groeiende groep volgens de peilingen.’

Dit is natuurlijk logisch: als je het gevoel hebt dat jouw stem bij een marginaal clubje zonder invloed terechtkomt zal je er minder snel op stemmen dan wanneer je denkt dat die club wel wat invloed kan krijgen. Jezus Leeft komt nooit ver in al die verkiezingen waaraan ze mee doen. Dit verklaart ook waarom andere kleine partijen steeds klein blijven: Partij van de Dieren kan niet bepaald op zo veel aandacht rekenen, bijvoorbeeld.

Toch gaat dit niet alleen over media-aandacht; ook inhoudelijk is er sprake van een verschuiving waarvan Baudet heeft geprofiteerd. In de jaren negentig hadden Baudets vele racistische uitspraken hem misschien gediskwalificeerd, maar tegenwoordig liggen ze simpelweg in het verlengde van veel mainstream opvattingen. VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff belichaamt die politiek misschien wel het duidelijkst: hard schreeuwen, uithalen naar migranten en vluchtelingen, discriminerende en onhaalbare beleidsvoorstellen doen, en steigeren als je kritiek krijgt. Maar ook het CDA houdt wel van wat racistische hondenfluitjes op z’n tijd, en Mark Rutte probeerde het rechtse populisme nog naar zich toe trekken door de PVV “het verkeerde soort populisme” te noemen—zíjn populisme was natuurlijk veel beter.

Vandaar dat Forum voor Democratie haar kiezers vooral van andere rechtse partijen weghaalt. Volgens een eerste peiling van Ipsos komt 75 procent van de steun voor FvD van mensen die in 2017 op PVV, VVD, CDA en FvD zelf stemden. Slechts 10 procent van de huidige FvD-stemmers stemde toen op een linkse partij. Het verhaal dat links te radicaal is en allerlei kiezers naar rechts jaagt lijkt dus op lucht gebaseerd te zijn. De winst van Forum voor Democratie is ook relatief: het mag dan wel de grootste partij in de Eerste Kamer zijn, met 13 van de 75 zetels is dat relatief weinig in een zeer versnipperd politiek landschap. Zorgwekkender is dat er veel meer partijen zijn die in meer of mindere mate hetzelfde gedachtegoed aanhangen.

Je zou denken dat dit alles linkse partijen aan zou zetten om misschien zelf ook wat harder stelling te nemen, en minder proberen rechtse kiezers te paaien: voor FvD en eigenlijk iedereen op rechts werkt de confrontatie namelijk uitstekend, en voor links werken al die compromissen niet bepaald.