Het kan zijn dat je nu met een lepel eet, maar vergeet nooit dat je ooit met je handen hebt gegeten: het is een in de naam van een spaar-en leengroep in DR Congo verwerkte volkswijsheid, vertaald vanuit het Swahili. Het betekent zoveel als: vergeet niet waar je vandaan komt. Vergeet je afkomst niet. In de regio’s Mongamba en Kasongo zijn rond de 130 van deze spaar- en leengroepen gestart, die als belangrijkste doel hebben het vergroten van de mogelijkheid om te voorzien in het eigen levensonderhoud, het vergroten van de economische vrijheid van de deelnemers. Een gemiddelde spaar- en leengroep bestaat voor 95 % uit vrouwen. Eens in de week komen zij bij elkaar om een klein bedrag in te leggen, maar ook om met elkaar te kunnen praten over problemen waar ze tegen aanlopen en ervaringen te delen over veel voorkomend huiselijk en seksueel geweld waar deze vrouwen mee worden geconfronteerd.
Union gives hope
De namen van de spaargroepen zijn niet zomaar gekozen: Nehema (Gracieus) en Umojawa Matunami (Union gives hope), spreken het verlangen uit naar een betere toekomst voor vrouwen in dit land dat een hoge positie inneemt op de ranglijst van minst vrouwvriendelijke landen ter wereld. En dat eveneens al jaren lijdt onder geweldddadige conflicten en de daarbij behorende onzekerheid. IN DRC is rust altijd relatief.
Arthur Molenaar van CARE Nederland bezocht onlangs het project Maniema in het oosten van Congo. Hij zegt: "De meeste plattelandsgemeenschappen in dit gebied liggen ver uit elkaar, met Kasongo als grootste stad in de regio. Het principe van de groepen is sparen, om vervolgens een bedrag te kunnen lenen waarmee je een economische activiteit start. Het eindproduct wordt dan meestal verkocht op de markt van Kasongo."
Salufa, bijvoorbeeld, leende 5000 francs van de groep, waarmee ze materialen inkocht om zelf zeep te kunnen maken. Ze verkocht die zeep op de markt voor 11.000 francs. Aan de groep betaalde ze 5.000 francs, plus tien procent rente terug. Het spaarbedrag van de groep groeide, Salufa had een winst gemaakt van 5.500 francs. Molenaar: "In euro’s is dat ‘slechts’ 5 euro, maar daar moeten we wel bij bedenken dat een gemiddeld gezin in DRC het moet doen met minder dan een euro per dag!"
Van niets naar winst
De verschillende groepen ondernemen een grote variëteit aan activiteiten. Dat gaat van het uitgraven en vullen van visvijvers, via het in-en doorverkopen van kleding, tot aan het kopen van eigen land voor het verbouwen van bonen. Aridjah vat samen:"Het is van niets naar winst. Van niets te eten hebben, tot je gezin kunnen onderhouden. De wijsheid die veel vrouwen hebben, wordt samengebracht om op die manier onze eigen onafhankelijkheid te versterken. Vrouwen worden steeds meer het hart van het huishouden."
Een andere leenvorm die door de groepen is ingesteld, is crisisfinanciering. Marianne leende een bedrag van haar groep om haar zieke man te kunnen verzorgen. Ze zegt:"Ik had afgesproken dat ik het geleende bedrag terug zou betalen door extra te werken op een van de stukken landbouwgrond die onze groep beheert." De velden, vanuit de leengroep gefinancierd, worden door al de vrouwen van de groep bewerkt. De gemaakte winsten gaan direct naar de kas van de groep, zodat er weer meer ruimte komt om projecten te financieren. Om te voorkomen dat er ‘fraude’wordt gepleegd, heeft iedere groep een dagelijks bestuur dat bij iedere lening moet tekenen. Iedere lening wordt zo ondertekend door de voorzitter en secretaris van de groep en door degene die een bedrag leent.
Stap voor stap
CARE ondersteunt bij het opzetten van de groepen, legt uit hoe een spaar- en kredietsysteem werkt en verzorgt trainingen. Er is geen sprake van leningen, de vrouwen zorgen zelf voor een kleine inleg waarmee steeds grotere projecten kunnen worden aangepakt. "De groepen zorgen dat vrouwen minder afhankelijk worden van hun echtgenoten en geeft ze tegelijkertijd de kans met elkaar informatie uit te wisselen, ze komen uit het isolement waarin ze vaak gevangen zitten," zegt Arthur Molenaar. Een van de groepsleden voegt toe:"We krijgen de kennis die nodig is om onszelf te helpen, zodat we niet op hulp hoeven te wachten. Stap voor stap verjagen we zo de armoede."
foto’s:CARE/Arthur Molenaar