Natuurlijk is het wenselijk dat er gewassen ontwikkeld worden met een geringe waterbehoefte. De vraag dringt zich op waarom die niet allang commercieel beschikbaar zijn. De zaadbedrijven concentreren zich op grote markten. Wereldwijd wordt er buitengewoon weinig energie gestoken in het ontwikkelen van geschikte variëteiten voor kleine boeren of marginale gebieden. Genetisch gemanipuleerde droogte resistente gewassen bestaan nog niet en zullen er binnen afzienbare tijd ook niet komen. De life-science industrie kan er zeker niet van verdacht worden zich daarvoor in te zetten. Het overgrote deel van de gentech gewassen die nu door hen worden geproduceerd, zijn bestand gemaakt tegen de pesticiden die ze zelf verkopen. Met milieubescherming heeft dit weinig te maken, wel met het vergroten van de afzet van pesticiden.
Gouden bergen
De gentech industrie belooft gouden bergen. De opbrengsten zouden omhoog gaan en de kosten omlaag, door verminderd pesticide gebruik. Inmiddels is gebleken dat de opbrengsten eerder lager zijn dan hoger En als het gaat om het verlagen van de kosten, scoren intensieve agro-ecologische en biologische teelten, veel beter. Gentech gewassen zijn misschien bestand tegen bepaalde (insecten)plagen, maar andere plagen nemen toe en daartegen moet dan meer gespoten worden. Ironisch genoeg hebben verschillende gentech gewassen een hoge waterbehoefte en zijn weinig bestand tegen droogte. Dat bleek bijvoorbeeld vorig jaar in India bij genetisch gemanipuleerde katoen.
Opgedrongen manipulaties
De toch al snel afnemende genetische diversiteit in gewassen wordt door nieuwe gentech monoculturen nog verder bedreigd. We raken onze genetische hulpbronnen kwijt. Het geval van de genetisch gemanipuleerde maïs, die zich in Mexico nu ongewild op vele plaatsen met de traditionele maïs vermengd heeft, is wat dat betreft illustratief. Op steeds meer plaatsen duiken ongewenste genetisch gemanipuleerde variëteiten op. Als reactie werpen steeds meer landen barrières op tegen gentech gewassen. Dan komt de Amerikaanse regering in beweging: verschillende landen worden gedwongen genetisch gemanipuleerde importen te tolereren of wetgeving aan te passen, zoals China, Kroatië, Sri Lanka en Bolivia. Omdat de VS de zwaar gesubsidieerde en onverkoopbare gentech maïs graag kwijt wil, duikt die vervolgens op in voedselhulp in vele landen en volgens de Amerikaanse regering hebben ze dat maar te slikken. Sommige landen zoals Zambia en Zimbabwe en Ecuador verzetten zich. In een daarop volgend propaganda offensief schilderde de VS Afrikaanse leiders die voet bij stuk houden af als ongevoelige despoten die het volk laten verhongeren.
‘Beggars can’t be choosers’
Uiteraard zitten hier hele grote belangen achter. De betrokken (vooral Amerikaanse) bedrijven zien hun winstverwachtingen dalen. Een paar grote rijke landen zien hun agrarische exporten geblokkeerd en krijgen met de oppositie van hun boeren te maken. Dus de genetisch gemanipuleerde gewassen moeten kost wat het kost in zo veel mogelijk landen een voldongen feit worden. De wereld van de gentech wordt gekarakteriseerd door een paar voor niets terugdeinzende bedrijven en arrogante machtspolitiek van de VS. In Bolivia verklaarde de Amerikaanse ambassadeur toen er genetisch gemanipuleerde organismen (GMO’s) in voedselhulp werden aangetroffen: “Ga dan maar niet naar ons land, want daar krijg je dat voorgezet”. Niet dus: het bleek om de in de VS niet voor menselijke consumptie toegelaten maïsvariëteit Star Link te gaan. Toen die daar twee jaar geleden bij een taco keten werd aangetroffen, is alles door maker Aventis opgekocht. In Bolivia wordt niets opgekocht. Daar zit niemand mee. “Beggars can’t be choosers” werd cynisch gezegd door USAID (officiële Amerikaanse ontwikkelingshulp).
‘grootschalige experiment met mensen’
Vastbesloten de wereld te ontsluiten voor gentech gewassen liet Bush nota bene twee dagen voor de opening van de top in Johannesburg de EU bij de Wereld Handels Organisatie (WTO) aanklagen, omdat de EU voorlopig weigert de teelt van nieuwe gentech gewassen toe te laten. Inmiddels is de poging mislukt om in Johannesburg de internationale milieuverdragen te onderschikken aan de vrijhandelsregels van de WTO. Daarmee blijft het mogelijk dat landen de import van gentech voedsel weigeren op grond van bio-veiligheids overwegingen. Het “grootschalige experiment met mensen”, zoals Tony Blairs wetenschappelijk adviseur voor de top in Johannesburg het Amerikaanse voedselhulp beleid karakteriseerde, begint steeds meer spaak te lopen.
Wereldwijde weerstand
Landen moeten vrij zijn om deze gewassen wel of niet toe te laten. Kleine boeren moeten hun zaad vrij van GMO’s kunnen houden en zaaigoed mogen bewaren voor het volgende seizoen. Zij kunnen het zich niet veroorloven afhankelijk te worden van de zaadbedrijven en zullen vaak ook de kosten die de patenten op gentech- zaden met zich meebrengen niet kunnen dragen. Hun aan de lokale omstandigheden aangepaste gewassen moeten beschermd worden tegen genetisch vervuiling, zeker in die gebieden waar de gewassen oorspronkelijk vandaan komen. Nu is de genetische diversiteit die het mogelijk maakt gewassen verder te veredelen daar nog beschikbaar, maar straks door genetische vervuiling wellicht niet meer. Ter illustratie: onlangs hebben Amerikaanse biologische boeren een proces tegen Monsanto aangespannen, omdat dit bedrijf het hen onmogelijk heeft gemaakt nog koolzaad te verbouwen dat vrij is van gentech. Langzamerhand wil de meerderheid van de bevolking in veel landen geen genetisch gemanipuleerd voedsel meer eten. In de EU wijst 71 % van de consumenten gen-voedsel af. Hopelijk is dat gegeven een duidelijk signaal voor de Europese milieuministers die in oktober zullen beslissen over een voorstel om gen-voedsel en veevoer volledige te labellen. Europa staat nu voor de keus. Als ze werkelijk de biologische productie wil stimuleren en als ze werkelijk de keuzevrijheid van de consument wil bewaken, zal er een buitengewoon streng regime van toelating, inspectie en labelling nodig zijn.
Stil dromen
Prins Willem Alexander houdt zich met water bezig. Dromen over een gewas dat geen water nodig heeft staat een ieder natuurlijk vrij. Gezien de realiteit van de gentech-gewassen kunnen die dromen maar beter niet publiekelijk uitgesproken worden.