Hilberink adviseert als zelfstandige het ministerie van Justitie over de nazorg aan jongeren met een detentieachtergrond. Daarnaast werkt ze als coördinator bij GGD Flevoland. Ze houdt zich daar bezig met hulpverlening aan jongeren die in de gevangenis hebben gezeten en personen met verward gedrag. Het gaat om een groep die zorg mijdt en waar de problematiek zorgwekkend is. Als anderen met de handen in het haar zitten, komt het vangnetteam van Hilberink in beeld.
Wat doen jullie wat anderen niet doen?
Wij hebben iets meer mogelijkheden dan reguliere hulpverleners. Maar het is vooral een kwestie van out-of-the-box-denken en volhouden. Als ik twintig keer bij iemand aan de deur moet komen, dan doe ik dat.
Waarom koos je voor de opleiding International Public Health?
In mijn werk heb ik steeds meer te maken met vluchtelingen. Mensen uit bijvoorbeeld Syrië of Eritrea die vastlopen in ons zorgsysteem. Dat sluit namelijk voor geen meter aan bij hun cultuur en achtergrond. Zij hebben hele andere verwachtingen over zorg, andere drempels om naar een arts of hulpverlener te stappen en delen op een andere manier informatie over hun probleem. Ik zocht een opleiding waarin ik me op dat gebied verder kon ontwikkelen.
Hoe kwam dat probleem aan bod in deze opleiding?
In de opleiding zit een module over interculturele communicatie. Wij zijn hier in Nederland heel direct, maar in andere culturen praten ze om zorgproblemen heen. Je krijgt prachtige antwoorden, waar je zelf het probleem uit moet halen.
Kan je daar een voorbeeld van geven?
Wij hebben regelmatig te maken met mensen die incontinent zijn, maar als je daar naar vraagt zullen ze dat nooit toegeven. Ik merk dat het beter werkt als je bij zulke problemen mensen in contact brengt met een arts, zonder dat ze mij precies hoeven te vertellen wat er aan de hand is. In zo’n dokterskamer durven ze dit namelijk vaak wel te bespreken. Maar interculturele communicatie gaat niet alleen over wat je zegt, het zit ook in wat je doet. Als ik ergens kom, bied ik bijvoorbeeld aan om mijn schoenen uit te doen. Het hoeft vaak niet eens, maar alleen het gebaar maakt al een belangrijk verschil voor het gesprek dat we daarna gaan voeren.
Wat pas je inmiddels toe in de praktijk?
Ik denk dat ik onbewust al veel dingen deed die ik geleerd heb, maar dat ik het nu beter kan uitleggen. Ik merk dat ik nu bewuster keuzes maak en minder scherp ben in mijn oordeel. Waar ik iemand voorheen sneller zou doorverwijzen naar de psychiatrie, kijk ik nu bijvoorbeeld meer naar culturele factoren die mogelijk de oorzaak zijn van gedrag.
Welke tips zou je willen geven aan andere hulpverleners?
Kijk bij welke groep mensen je weinig vooruitgang boekt en verdiep je in de cultuur van die groep. Zijn er culturele factoren waardoor het misschien niet lukt om patronen te doorbreken? Waar ik me ook opnieuw bewust van ben geworden, is hoe belangrijk het is om een verhaal van vluchtelingen in de context te plaatsen. Als wij verhalen horen over een vlucht vol angstige momenten is onze reactie vaak ‘wat erg’. Maar de vraag is hoe iemand dat zelf ervaren heeft. De ene vluchteling is daardoor getraumatiseerd, de ander niet. De kunst is om je eigen waarden, normen en context los te laten. Dan kan je pas goed horen wat de ander zegt en op basis daarvan hulp verlenen.
In de opleiding ging het ook over het verbeteren van de zorg in het buitenland. Daar kon jij denk niet direct wat mee?
Klopt, maar dat vond ik wel heel leuk en leerzaam. We analyseerden in groepjes de zorg in een bepaald land. Wij deden dat voor Haïti, een land met een lage gemiddelde leeftijd en hoge kindersterfte. Vervolgens hebben we een projectplan geschreven om de zorg op Haïti te verbeteren. We hadden daarvoor veel contact met hulporganisaties die op Haïti actief zijn: dan komt het heel dichtbij en merk je hoe ingewikkeld internationale hulpverlening is. De oplossingen zijn vaak simpel en er is geen gebrek aan geld of materialen, maar daar kan je weinig mee als een overheid corrupt is of de infrastructuur ontbreekt om zorg te verlenen. Wat ik geleerd heb, is dat het geen zin heeft om iets nieuws erin te rammen als westerse organisatie. Je kunt veel beter kijken waar een overheid al in gelooft en in investeert. Als je daar op aansluit en dat versterkt, kan je wat bereiken.
Vond je de opleiding moeilijk?
Nee, niet heel erg. Dat alle lessen in het Engels zijn is in het begin wel even pittig. Dat haal je meteen goed op. Module 2 was redelijk medisch, daar moest ik wat harder aan trekken. Maar in module 3 ging het over gespreksvaardigheden, daar was ik met mijn sociale achtergrond weer in het voordeel. De dynamiek met mensen uit de zorg vond ik overigens erg waardevol. Iemand die in een ziekenhuis werkt heeft hele andere vragen en een totaal ander wereldbeeld dan ik: zij zien alleen zorggebruikers, ik vooral zorgmijders. Je leert daardoor veel van elkaar.
Werk je net als Ria Hilberink met statushouders of mensen met een andere culturele achtergrond? En wil je groeien in effectieve, interculturele gezondheidscommunicatie? Lees dan meer op www.che.nl/iph of volg een voorlichtingswebinar.
