Deze week zou in San Francisco en Oakland het 23ste Internationale AIDS congress plaatsvinden, twee jaar na de (hele warme) Amsterdam editie in de zomer van 2018. Het congres in Amsterdam bracht meer dan 15.000 deelnemers samen om voortgang te bespreken en afspraken te maken over bestaande en nieuwe prioriteiten in de internationale strijd tegen HIV/AIDS. Toen had niemand nog gehoord van COVID-19, de pandemie waar sinds begin van dit jaar meer dan 538.000 mensen aan zijn gestorven, met meer dan 11,6 miljoen infecties in vrijwel alle landen in de wereld [1]. Deze pandemie is ook de reden dat de 23ste editie nu geheel virtueel plaatsvindt, met zo’n 600 sessies die je vanaf je computer kunt volgen.
Het is dan ook belangrijk dat de strijd tegen HIV/AIDS en COVID gelijk opgaan, en dat met dezelfde urgentie wordt ingezet op testen, preventie en medicatie, evenals het versterken van gezondheidssystemen en het voorkomen van ongelijkheid, stigma en discriminatie. Alleen dan kan de weerbaarheid tegen reeds bestaande en toekomstige pandemieen versterkt worden. Daarbij moeten we voorkomen dat arme landen dubbel getroffen worden door de secundaire gevolgen van COVID-19 op de strijd tegen bestaande pandemieën zoals HIV/AIDS.
Deze strijd behelst ook het nodige onderzoek voor het ontwikkelen van vaccins, andere preventiemiddelen en medicijnen. Zowel voor HIV/AIDS als COVID is er nog geen vaccin. Langlopend onderzoek, onder andere gefinancierd door Nederland uit het Product Development Partnerships (PDP) Fonds, heeft belangrijke wetenschappelijke doorbraken en technologieën opgeleverd voor de ontwikkeling van HIV vaccins, die ook bijdragen aan de ongekend snelle ontwikkeling van COVID vaccins (zie de tekst aan het einde van dit artikel voor meer informatie over lopend HIV vaccin onderzoek). Daarnaast is het ook de verwachting dat kennis die nu wordt opgebouwd in COVID vaccin onderzoek ook weer de ontwikkeling van HIV vaccins kan versnellen, zolang de kennis en informatie worden gedeeld, en als de beschikbare middelen voor COVID vaccin onderzoek ook ten goede komen van HIV vaccin onderzoek.
Dat zal een belangrijk punt worden in de ontwikkeling van vaccins voor bestaande pandemieën zoals HIV/AIDS, TB en COVID, evenals mogelijke nieuwe pandemieën veroorzaakt door nieuwe varianten van het coronavirus of griepvirussen. Er worden momenteel miljarden Euros beschikbaar gemaakt voor COVID vaccin onderzoek.CEPI, de Coaltion for Epidemic Preparedness Innovations, en GAVI, the Vaccin Alliance, verwachten ongeveer 18 miljard Euro nodig te hebben voor het ontwikkelen en globaal beschikbaar maken van 2 miljard doses van COVID vaccins, waarvan tot nu toe 2.6 miljard Euro aan commitments is gemaakt [4].
Er zijn grote zorgen dat de politieke en financiele steun voor het ontwikkelen van COVID vaccins negatieve gevolgen gaan hebben voor het ontwikkelen van andere belangrijke vaccins zoals voor HIV/AIDS en TB. Niet alleen loopt het onderzoek momenteel vertraging op als gevolg van lock-downs en andere structurele COVID-gerelateerde belemmeringen (zoals bijvoorbeeld de toegang tot laboratoria), er is ook een risico dat er veel minder financiële middelen beschikbaar worden gemaakt voor vaccin onderzoek anders dan COVID. HIV vaccin onderzoek is voor het overgrote deel afhankelijk van geld van regeringen en filantropische organisaties – behalve door Janssen wordt er weinig of niets geïnvesteerd door andere grote bedrijven (ook die bedrijven die nu wel bijdragen aan COVID vaccin onderzoek). De steun aan IAVI bijvoorbeeld, voor HIV vaccin onderzoek, komt voor 72% uit regeringsgelden, waaronder uit ontwikkelingshulp van Amerika en Nederland – dit omdat HIV vaccins vooral nodig zijn in ontwikkelingslanden, en omdat het onderzoek is gericht op vaccins die werken en beschikbaar zijn voor mensen die het hoogste risico op HIV infectie hebben onder wie vrouwen, meisjes, key populations en in regios met geen of weinig gezondheidsinfrastructuur.
De verwachting is dat ontwikkelingshulp budgetten onder grote druk komen te staan de komende jaren, deels door de noodzaak om geld beschikbaar te maken voor de internationale COVID respons, en deels door de verwachte financiële crisis – ontwikkelingshulp budgetten zijn doorgaans gekoppeld aan economische groeicijfers – in Nederland wordt 0.5% van ons Bruto Nationaal Product toegekend aan ontwikkelingshulp. In deze crisis worden echter de armste, meest kwetsbare landen het hardst geraakt, zo blijkt eens temeer, door hun zwakke gezondheidszorg en kwetsbare/instabiele economie. De Adviesraad Internationale Vraagstukken (AIV), een belangrijke adviescommissie van het kabinet, bracht enige weken geleden dan ook het advies naar buiten om juist nu niet onnodig fors te bezuinigen op het OS-budget en om extra geld voor de internationale strijd tegen COVID-19 beschikbaar te maken; een advies dat de Nederlandse regering, aangevoerd door de Minister voor Ontwikkelingssamenwerking, Kaag, hopelijk zal opvolgen in de aanloop naar Prinsjesdag 2020. Het tonen van solidariteit met internationale partners en andere regeringen in het gezamelijk bestrijden van nieuwe dreigende epidemieën, blijft ook nodig in het ondersteunen van lopend maar even dringend onderzoek naar oplossingen voor HIV/AIDS en TB voor de meest kwetsbare mensen in de samenleving.
Ga voor meer informatie naar www.iavi.org
********************
Voortgang in HIV vaccin onderzoek
Vaccin onderzoek voor HIV/AIDS is al zo’n 30 jaar gaande; vaccin onderzoek voor COVID welgeteld nog geen 6 maanden. De verwachting is dat het makkelijker zou moeten zijn om een COVID vaccin te ontwikkelen – het virus is veel minder complex vergeleken met HIV, het muteert minder, en mensen kunnen op natuurlijke wijze genezen van COVID, wat niet niet het geval met HIV/AIDS. Een HIV vaccin moet dus iets bereiken wat niet vanuit het lichaam zelf gebeurt.
Desondanks is er veel voortgang bereikt in HIV vaccin onderzoek – er lopen op dit moment twee grote studies die moeten uitwijzen of een innovatief vaccin ontwikkeld door Janssen Pharmaceutical Companies (met een vaccin divisie in Leiden), effectief is in het beschermen tegen HIV infectie en/of het ontwikkelen van AIDS: imbokodo (HVTN 705/HPX2008) en mosaico (HVTN706/HPX3002). Deze studies bouwen voort op een studie uit 2009, waar voor het eerst een experimenteel HIV vaccin aantoonde het risico op HIV infectie in mensen te verlagen. De effectiveit van 30%, die ook nog een tijdelijke leek te zijn, was niet voldoende om het vaccin op de markt te brengen, maar het was wel een wetenschappelijke doorbraak waar vervolgonderzoek op kon voortbouwen.
Daarnaast loopt onderzoek naar vaccins die specifiek zijn ontwikkeld om het immuunsysteem antilichamen te laten maken die breed neutraliserend zijn – de antichamen binden zich aan de plek op het oppervlak van het HIV virus dat weinig muteert, en voorkomen dat het virus menselijke cellen kan binnendringen en infecteren. De eerste van deze vaccins worden nu in klinische studies getest in Afrika en de Verenigde Staten van Amerika, en er zal deze zomer ook in Nederland een fase I studie beginnen, een samenwerking tussen IAVI en het Amsterdam Universitair Medische Centra (UMC).
HIV vaccin onderzoekt draagt ook bij aan de ontwikkeling van een COVID vaccin. Een van de redenen dat COVID vaccins snel in het lab gemaakt konden worden (soms al weken nadat de genetische informatie van SARS-CoV-2 – het virus verantwoordelijk voor COVID-19 ziekte – bekend was), was de beschikbaarheid van relevante technologieën uit de HIV/AIDS vaccin wereld. Vele onderzoekers uit het HIV vaccin veld zijn nu ook bezig met het ontwikkelen van COVID vaccins. Zo ontwikkelt IAVI een COVID vaccin in samenwerking met Merck&Co wat voortbouwt op onze expertise in de ontwikkeling van een HIV vaccin. Zonder investering in HIV en ander vaccin onderzoek zou de start van COVID vaccin ontwikkeling niet zo successvol zijn geweest.
***************
[1] John Hopkins University Coronavirus Resource Center (2020, July). COVID-19 Map. Retrieved July 07, 2020, from https://coronavirus.jhu.edu/map.html
[2] World Health Organisation (2020). The cost of inaction: COVID-19-related service disruptions could cause hundreds of thousands of extra deaths from HIV. Retrieved July 07, 2020 from https://www.who.int/news-room/detail/11-05-2020-the-cost-of-inaction-covid-19-related-service-disruptions-could-cause-hundreds-of-thousands-of-extra-deaths-from-hiv
[3] Stop TB Partnership (2020). The Potential Impact of the COVID-19 Response on Tuberculosis in High-Burden Countries: A Modelling Analysis. Available at: http://www.stoptb.org/assets/documents/news/Modeling%20Report_1%20May%202020_FINAL.pdf
[4] European Commission (2020, June). Coronavirus Global Response: Breakdown of the pledges made today in the ‘Global Goal’ Summit. Retrieved July 07, 2020, from https://global-response.europa.eu/pledge_en
