Liefde is cultuur

Door Lucia Admiraal, ZemZem Magazine.

Sinds 2014 richt het Arabischtalige online platform ‘Al-Hubb Thaqafa’ (Liefde is cultuur) zich op seksuele voorlichting voor de Arabische wereld. Betrouwbare informatie en plezier in relaties en seks staan voorop. De content is soms taboedoorbrekend, terwijl politiek en religie zorgvuldig worden vermeden. Abir Sarras (Jeruzalem, 1975), journalist bij RNW Media en medeoprichter en manager van het platform, vertelt op haar kantoor in Hilversum over zes jaar Al-Hubb Thaqafa en de uitdagingen waar het platform voor staat.

‘Ya buwayda, ya buwayda, ana get!’ (Eitje, ik kom eraan!) Een zaadcel met glimmende ogen zwemt tegen een rode achtergrond op ‘buwayda’ af, een eicel met een zwart brilletje, roze wangetjes en een spiegeltje in de hand. ‘Ben je alleen, of kom je met heel veel anderen zoals iedere keer?, vraagt ze in Egyptisch dialect, terwijl ze een blik in het spiegeltje werpt. De zaadcel, met de anderen in zijn kielzog, is ervan overtuigd dat hij haar zal bereiken, maar dan wordt plots de toegang tot het eitje geblokkeerd door een zware deur. Hier verandert de cartoon in een beknopte factsheet over de morning-afterpil.

Ei- en zaadcellen als stripfiguurtjes, converserend in Egyptisch dialect: het is een van de manieren waarop Al-Hubb Thaqafa informatie over seks en seksualiteit op een lichtvoetige manier overbrengt. In een ander populair filmpje, ‘Feiten over het lichaam van de vrouw’, passeren groente- en fruitsoorten in allerlei formaties de revue, om de diversiteit van vrouwenlichamen te illustreren en de kijkers zich ervan bewust te maken dat de lichamen uit pornofilms geen afspiegeling vormen van de realiteit.

Het team achter het platform gebruikt met opzet aansprekende content voor moeilijke onderwerpen of taboes. Het fruit vormt bovendien een alternatief voor het tonen van lichaamsdelen, wat aan censuur onderhevig is en kijkers mogelijk zou choqueren.

Afgezien van deze lichtvoetige content hebben de meeste video’s een serieuzere insteek. Op het YouTube-kanaal en de Facebookpagina staan talloze filmpjes waarin verschillende vrouwelijke en mannelijke presentatoren en experts uit de Arabische wereld uiteenlopende thema’s behandelen. Een van hen is de beroemde Egyptische relatie-expert Marwa Rakha. Daarnaast zijn er gespeelde scènes over verlangen, intimiteit en seksuele intimidatie. Op de website zijn fora aanwezig waar gebruikers anoniem vragen kunnen stellen en adviezen kunnen inwinnen, van elkaar en van de beheerders. Een team van psychologen en artsen van het platform geeft antwoord, maar geen sturend advies.

Al-Hubb Thaqafa wordt uitgevoerd door een team in Caïro en gecoördineerd vanuit Hilversum. Het is onderdeel van het mondiale programma ‘Love Matters’ van RNW Media, dat eerder projecten startte in onder meer India en Kenia. In 2019 had de website van het Arabische platform 7,5 miljoen bezoekers (op een totaal van 29 miljoen sinds 2014), waarvan 30 procent uit Egypte en 70 procent uit de rest van de Arabische wereld, maar ook uit Turkije en Duitsland, waar grote groepen migranten en vluchtelingen wonen.

Abir Sarras is regiomanager Noord-Afrika voor RNW Media, en binnen Love Matters verantwoordelijk voor de coördinatie van het team van tien werknemers in Egypte. Ze werkte eerder als journalist bij de Arabische afdeling van Radio Nederland Wereldomroep, tot de journalistieke omroep in 2012 werd op- geheven vanwege de intrekking van financiering. In 2013 ging RNW Media verder als ngo gericht op internationale programma’s voor jongeren en het creëren van platforms voor sociale verandering. ‘Een wake-up call voor RNW, noemt Sarras de omslag nu, ‘om ons af te vragen waar we echt het verschil konden maken.’ Voorafgaand aan de lancering van Al-Hubb Thaqafa in 2014 werd een vooronderzoek gedaan in Egypte middels een enquête en focusgroepen. Hieruit volgde onder andere het besluit, op aanraden van veel jonge deelnemers aan het onderzoek, om religie en religieuze opvattingen over seksualiteit buiten beschouwing te laten, en de focus te leggen op medische en wetenschappelijke informatie.

Als journalist voor RNW had Sarras eerder geschreven over seksualiteit en seksueel geweld. Maar er was ook een meer persoonlijke motivatie om Love Matters Arabic te helpen opzetten. Sarras, die sociale wetenschappen studeerde aan de Universiteit van Amsterdam en communicatie en journalistiek in Indiana in de Verenigde Staten, groeide op in de Palestijnse stad Beit Jala, nabij Bethlehem. Hier ondervond ze, vertelt ze, een totaal gebrek aan seksuele voorlichting. Toen de enige biologieles over seksualiteit werd afgeblazen vanwege de politieke onrust van de Eerste Intifada, waren zowel de docent als de leerlingen opgelucht.

Ze vertelt dat ze pas in de twintig was toen ze zich realiseerde dat het Arabische woord bazr clitoris betekent. Sarras: ‘We hadden geen idee hoe we over seks moesten praten. Het was echt door een gebrek aan kennis dat ik zelf geïnteresseerd raakte in dit onderwerp.’

Waarom werkt het team achter Love Matters Arabic vanuit Egypte?

‘In Egypte is er meer openheid over seksualiteit ten opzichte van andere landen in het Midden-Oosten. Daarnaast heeft Egypte een enorme bevolking en speelt het land een centrale rol in de Arabische wereld door de media, cultuur, en de taal. Egyptisch Arabisch wordt overal begrepen. Bovendien komen veel van onze ideeën over seksualiteit uit Egyptische media en films, net als grapjes die we in ons dagelijks leven gebruiken.

Toen ik opgroeide in Palestina citeerden we in bepaalde situaties bijvoorbeeld Adel Imam [een beroemde Egyptische acteur, red.]. Egypte is alleen niet het meest gemakkelijke land om in te werken.’

Is het voor het lokale team de afgelopen jaren moeilijker geworden om te opereren in Egypte onder de repressieve regering van president Abdel Fatah al-Sisi?

‘We zijn heel voorzichtig met wat we publiceren in verband met censuur en kritiek. Maar zolang je in Egypte geen onderwerpen als burgerlijke vrijheden en democratie aanstipt, dan ben je oké. Ironisch genoeg ondervinden we nog de meeste censuur van Facebook. Daarnaast heeft Egypte een enorme bevolking en een groot probleem met gezinsplanning. Als daar niets aan gedaan wordt, heeft het land volgens de Egyptische Population Council in 2050 een bevolking van 150 miljoen. Het is dus in het beste belang van de regering om mensen te onderwijzen over seks en geboortebeperking. Wanneer we onszelf introduceren in Egypte, zeggen we dan ook dat we een ‘reproductive health project’ zijn. Verder zijn we vanaf dag één ‘onder de radar’ gebleven omdat je in Egypte als ngo geregistreerd moet staan en daarmee onder strenge controle valt.’

Is er kritiek op het feit dat het programma wordt aangestuurd vanuit Hilversum?

‘Het hele team dat Love Matters uitvoert zit in Egypte, maar het project wordt nog steeds vanuit Hilversum gecoördineerd. Dat is simpelweg om veiligheidsredenen. Als Love Matters een Egyptische website zou zijn, valt deze onder de mediawetgeving daar. De ruimte en vrijheid voor media in Egypte wordt steeds beperkter. Het is dus echt uit voorzichtigheid dat we alle media en de infrastructuur van het project in Nederland houden. We zijn ook niet geregistreerd in Egypte als een ngo, maar als een ontwikkelingsorganisatie onder een overkoepelend bedrijf in Egypte. Zij bieden ons de mogelijkheid om legaal te werken in Egypte.’