Al eens afgevraagd waar de koraalkleurige zalmmootjes in de supermarkt vandaan komen? Niet uit Zweden, maar je zat er niet ver naast. De zalm op je bord smaakt naar het zilte water uit de noordelijke Noorse fjorden. Daar werd hij gekweekt door de mensen die deze afgelegen gebieden hun thuis noemen, en is hij onlosmakelijk verbonden met hun dagelijkse leven, hun toekomst, en die van hun kinderen.
Joar Kirkefjord is één van deze bewoners. “Ik ben hier opgegroeid, in Karlsøy, een afgelegen eiland in de gemeente Finnmark, in het Noorden van Noorwegen. Het bedrijf waar ik nu voor werk, is wereldwijd één van de grootste zalmproducenten. Mijn familie zit al generaties in de visserij en in de productie van vis. Maar jonge mensen trekken weg uit de regio, ze verhuizen naar de steden. Werk vinden is hier niet altijd vanzelfsprekend, en de winters zijn lang …”
Honderd kilometer verderop, een peulenschil voor het langgerekte Noorwegen, bevestigt chef-kok Tommy Olsen het belang van vis voor de streek. “Mijn meest dierbare herinneringen aan vroeger gaan terug naar mijn moeder die viscakejes maakt in de oven. Met een vork pikten we er dan eentje, en renden snel naar buiten. Ik kom net als velen hier uit een klein vissersdorpje; vis staat hier voor leven. Het geeft werk, voedsel en vormt de gemeenschap.”
Vanop de boot, waarmee Joar Kirkefjord de vissenkooien controleert, geniet hij van het steeds wisselende uitzicht. “Als er geen werk was, had ik hier nooit terug kunnen keren. De bloeiende viskweeksector in Noorwegen stemt me hoopvol. Het betekent dat ik mijn kinderen hier dezelfde veilige, gelukkige kindertijd kan geven als ik zelf gehad heb. Laatst dreigde de overheid ermee de middelbare school in Skjervøy – een nabijgelegen eiland – te sluiten”, vervolgt Joar. “Dus heeft de viskwekerij een bezoekerscentrum geopend in het schoolgebouw, waardoor het nu toch open kan blijven. Als de bewoners ons niet zouden accepteren, stonden we nergens. Door te investeren in onze gemeenschap, wordt hier wonen en werken opnieuw aantrekkelijk.”
Intussen kiezen de meeste leerlingen in Skjervøy voor een opleiding in landbeheer, aquacultuur of visserij. In het bezoekerscentrum treedt de kwekerij rechtstreeks in contact met de omliggende dorpsbewoners.
Het landschap is adembenemend, en komt zo uit een Scandinavische reisgids gelopen: ruige kustlijn, pittoreske dorpjes, diepblauwe zee. Willen we dat zo houden, dan moet de aquacultuursector in de regio presteren op het hoogst haalbare niveau. Want om de krimpende wilde zalmbestanden te beschermen en toch aan de internationale vraag naar zalm te voldoen, breidt de zalmkweeksector in Noorwegen fors uit. Lerøy Seafood, het bedrijf waar Joar Kirkefjord werkt, was daarom in 2014 de eerste van intussen 556 ASC-gecertificeerde zalmkwekerijen in Noorwegen. Het Aquaculture Stewardship Council-certificaat stelt strenge eisen op vlak van milieu en sociale aspecten.
Joar Kirkefjord: “Alleen als we technologisch vooruit blijven gaan en zalm kweken op een manier die de omgeving en de mensen respecteert, kunnen we hier een toekomst uitbouwen. Bijna alle Lerøy kwekerijen in Noord- en Midden-Noorwegen hebben een ASC-certificaat. Het label bewijst dat we goed voor onze zalm zorgen en de juiste keuzes maken.”
“Kijk rond,” lacht Kathrine Robertson, manager van de kwekerij, “we leven en werken hier in een postkaart. Ruik je de lucht? De viskweek van nu valt niet meer te vergelijken met vroeger,” vervolgt ze. “We hebben slimme technieken om te zien wat er onder water in de kooien gebeurt. We weten precies hoeveel de vissen eten. We monitoren constant, om ontsnappingen te voorkomen. We zien de zalmen 24 uur per dag op onze schermen voorbij zwemmen. Na een tijdje dicht je elke kooi zelfs persoonlijke eigenschappen toe,” glimlacht ze. “Zoals ‘easy going nummer zeven’, of ‘licht problematische kooi twee’.”
Als er geen maatregelen getroffen worden, kunnen zalmkwekerijen een ernstige negatieve impact hebben op hun omgeving, zoals een vervuilde bedding onder de kooien, of ontsnapte vissen die zich weer gaan mengen met wilde populaties. De consumptie van zalm is wereldwijd sterk gegroeid in de laatste decennia, en niet in het minst in Nederland en in België, waar zalm op z’n eentje instaat voor een derde van alle bestedingen aan verse vis[1]. Toch weet minder dan een derde van de Belgen dat zalm vooral gekweekt wordt in Europa.[2]
Zalm die op een verantwoorde manier werd gekweekt, levert bovendien dierlijke eiwitten op met een beperkte milieu-impact, en doet dat veel efficiënter dan landdieren. Ter vergelijking: een kilo gekweekte zalm is goed voor 6,9 kilo CO2 uitstoot. Een kilo rundsvlees klokt af op maar liefst 31,3 kilo CO2.[3]
Joar Kirkefjord: “Ik geloof dat wij in het Noorden van Noorwegen de beste zalm ter wereld kweken. En ik eet vis. Veel vis. Zalmkweek geeft ons nieuwe kansen om onze regio levend te houden. Deze vis is onze toekomst; maar enkel zolang we zorg dragen voor de natuur en onze lokale tradities.”
- VLAM, 2020: https://landbouwcijfers.vlaanderen.be/visserij/totale-visserij/consumptie-van-visproducten
- ASC, 2020: https://be.asc-aqua.org/nl/news/latest-news/meeste-belgen-vinden-lokale-oorsprong-belangrijk-maar-weten-niet-waar-hun-favoriete-vis-vandaan-komt/
- RTLNieuws: https://www.rtlnieuws.nl/nieuws/nederland/artikel/5233571/lekker-weer-barbecue-duurzaam-mileucentraal
