Juan Carlos Díaz was op een avond na zijn werk op weg naar huis in het oosten van El Salvador toen een auto naast hem stopte. De mannen en vrouwen in de auto boden hem een lift aan, die Díaz maar al te graag accepteerde. Hij had een lange dag achter de rug: hij had voor een lokaal televisiekanaal verslag gedaan van de aanhouding van een bendeleider. Het openbaar vervoer reed zo laat ’s avonds niet meer.
“Toen we eenmaal op de snelweg zaten, greep een van de mannen me bij de keel en een ander pakte mijn handen vast,” vertelt Díaz. Ze zeiden dat ze niet blij waren dat hij verslag had gedaan van de aanhouding van de bendeleider. “Ze reden naar een donker plattelandsweggetje. Ik dacht dat ze me daar gingen vermoorden of martelen. Een van hen vroeg: wat zou er gebeuren als ik je pijn doe? Of je de keel doorsnijd? Toen bedachten ze zich opeens. Ze lieten me uit de auto en zeiden dat ik weg moest rennen.”
Tegenwoordig werkt Díaz, nu 33, als regionaal correspondent voor het nationale dagblad La Prensa Gráfica. Hij richt zich met name op misdaadverslaggeving. “In het binnenland [van El Salvador] worden veel moorden gepleegd. [Als journalist] zie je veel gewelddadige taferelen,” vertelt hij.
'Iedereen kent elkaar'
Geweldsmisdrijven komen nog veel voor in het Centraal-Amerikaanse land en daardoor lopen journalisten risico. Volgens Reporters Without Borders (RSF) zijn er de laatste jaren meerdere journalisten vermoord of aangevallen. Journalisten die in afgelegen gebieden werken, zijn extra kwetsbaar. Díaz: “Je staat dichter bij de mensen waar het over gaat. Iedereen kent elkaar. In grotere steden is het makkelijker om anoniem te blijven. Hier weet iedereen dat jij de journalist bent die een bepaald verhaal naar buiten heeft gebracht.”
Sinds 2015 biedt onze partner Fundación Latitudes veiligheidstrainingen aan journalisten in El Salvador, Guatemala, Honduras en Nicaragua. In juni 2019 heeft een nieuwe lichting van 14 Salvadoraanse journalisten de eerste module van het Riesgo Cruzado-programma voltooid. Deze keer was de cursus specifiek gericht op journalisten in het binnenland van El Salvador.
Zelfverdediging en kogelvrije vesten
“De regionale journalistiek groeit en is volop in ontwikkeling, maar mensen die [op het platteland] wonen krijgen niet dezelfde kansen om training te volgen en lopen daarnaast een ander soort risico [dan mensen in de grote steden],” vertelt Edgar Romero, medeoprichter van Fundación Latitudes. “Ze zijn kwetsbaarder en hebben minder handvatten om gevaar te herkennen.”
Tijdens de basiscursus kregen journalisten, onder wie Díaz, verschillende vaardigheden aangereikt; van zelfverdediging tot hoe je je beweegt als je in een vuurgevecht terechtkomt. Daarnaast zal Fundación Latitudes met steun van Free Press Unlimited regionale centra opzetten waar journalisten veiligheidsadvies kunnen inwinnen, betaalbare verzekeringen kunnen afsluiten en kogelvrije vesten en helmen kunnen lenen voor gevaarlijke opdrachten.
Bedreigd door een politicus
Bendes zijn voor journalisten niet de enige bedreiging. Brenda Arévalo nam deel aan de basisveiligheidstraining. De 23-jarige journalist voor het lokale mediabedrijf Izcanal in oostelijk El Salvador werd recent bedreigd door een lokale politicus nadat ze een kritisch verslag over hem had gepubliceerd: “Hij zei: ‘Dit verslag zal je duur komen te staan’. Hij zei dat hij wist hoeveel zussen ik heb en waar mijn vader werkt. Ik was bang dat hij mijn familie iets aan zou doen om het mij betaald te zetten.”
Na de cursus begon Arévalo de technieken de ze geleerd had direct toe te passen. “We rondden de cursus op zondag af. Op maandag zat ik in de bus te kijken wie er om me heen zat,” vertelt ze. “De cursus heeft ons geleerd om oplettender te zijn. Het kan zijn dat je in de gaten gehouden wordt zonder dat je het merkt. We hebben ook geleerd om onszelf met simpele stappen te verdedigen. In sommige gevallen kan deze vaardigheid ons leven redden.”
Arévalo heeft regelmatig contact met de journalisten die de training met haar volgden. Ze wisselen ervaringen uit en bieden elkaar steun. “Als we elkaar tijdens ons werk tegenkomen, er gebeurt iets en ik bevries, weet ik dat ze een oogje in het zeil houden,” zegt ze.
Veiligheid en gezondheid
De dag nadat Díaz door de bendeleden werd vastgehouden, stapte hij zijn kantoor binnen met de bedoeling om zijn baan op te zeggen. Uiteindelijk bleef hij toch aan en is nu, jaren later, nog steeds een gedreven journalist. Dankzij Fundación Latitudes heeft Díaz nu voor het eerst veiligheidstraining gehad.
“Ik neem nu meer voorzorgsmaatregelen. Als ik ergens aankom, kijk ik goed wat er om me heen allemaal gebeurt en of er mensen zijn die mogelijk een gevaar kunnen vormen. Ik heb ook geleerd dat onze veiligheid verband houdt met onze algehele gezondheid. Hoe je stoom kunt afblazen en met psychologische problemen omgaat – hoe je omgaat met situaties zoals [toen ik vastgehouden werd],” vertelt hij.
Hij hoopt dat deze vaardigheden hem nog lang van pas zullen komen in zijn carrière: “Ik wil mezelf als journalist blijven ontwikkelen. Wij journalisten werken niet om een mooi huis te kopen. Wij werken om in ons land verandering teweeg te brengen. En El Salvador heeft behoefte aan verandering.”
Fotografie: Imágenes Libres
