Als jongste land ter wereld heeft Zuid-Sudan nog enorme ontwikkelingsmogelijkheden. Eén van die mogelijkheden ligt op het gebied van landbouw. Daarom ging Ton Spijkerman (LTO Noord) voor Agriterra in april 2013 naar Zuid-Sudan, om de South Sudan Agricultural Producers Union (SSAPU) te adviseren en te praten met Zuid-Sudanese boeren over de vorming van coöperaties.
Wat Ton meteen opviel in Zuid-Sudan, is de aanwezigheid van een enorme hulpindustrie. Veel van deze organisaties geven materiële input, zoals tractoren. De bevolking is er aan gewend geraakt om deze spullen te krijgen en dat is problematisch. Het zal dus tijd kosten voor de afwijkende aanpak van Agriterra, zonder materiële input maar mét het stimuleren van eigen verantwoordelijkheid en ondernemerschap, aan slaat bij de Zuid-Sudanezen.
Daarnaast is de lage status van boeren een probleem, wat ervoor zorgt dat veel jongeren niet op de boerderij willen werken. Discipline en enthousiasme zijn belangrijke eigenschappen voor een boer. Ton vertelt: “We hebben een boer ontmoet die we ‘professor Agriculture’ noemden, hij bleef altijd op de boerderij om voor zijn planten te zorgen. Hij heeft een passie voor boer zijn, deze boer is iemand die anderen kan inspireren.”
‘Professor Agriculture’ heeft het geluk dat zijn zoon een transportbedrijf heeft, waardoor hij zijn producten naar de markt kan brengen. Voor veel boeren is transport een probleem, de wegen zijn verwoest door de oorlog waardoor de boeren hun producten niet op de markt kunnen krijgen. “Het is voor hen een kwestie van overleven, het woord ‘markt’ zegt ze niks”, aldus Ton. Zonder goede wegen zijn er voor de boeren nauwelijks mogelijkheden om hun producten naar de markt te brengen, vanwege de hoge kosten. Maar wanneer de boeren zich verenigen in een coöperatie kunnen zij lobbyen bij de regering voor de verbetering van de wegen, dit is wat Ton heeft geprobeerd duidelijk te maken aan de boeren.
Maar het oprichten van coöperaties blijkt lastig te zijn, er is veel wantrouwen onderling door “de erfenis van de oorlog”, zoals Ton het omschrijft. Daarom bestaan ‘coöperaties’ nu vaak alleen uit families. Volgens Ton is dit voorlopig misschien wel de beste manier omdat er binnen een familie meer vertrouwen is. Daarnaast zegt hij: “Voor een coöperatie is vertrouwen nodig, dat moet worden opgebouwd in gebieden waar lange tijd oorlog is geweest”. Het zal dus tijd kosten om daadwerkelijk lokale coöperaties op te richten, de SSAPU moet van bovenaf naar de achterban toewerken.
Hoewel er nog veel problemen zijn, is Ton positief. Hij is blij dat Zuid-Sudan Agriterra benaderd heeft: “Het is doorgedrongen dat landbouw essentieel is in de ontwikkeling van een land.” Het belangrijkste dat hij tijdens zijn bezoek heeft overgebracht, is het ‘boerenbestuurdersgevoel’, zoals hij het zelf noemt. Hij maakt zich geen illusies, maar hoopt dat zijn boodschap over het belang van coöperaties is overgekomen. Volgens Ton is er nog genoeg te doen, hij ziet het als een uitdaging voor Agriterra om te onderzoeken hoe zij de SSAPU kan ondersteunen.
Jessica Westdijk (Agriterra)