ISAF is steeds minder een wederopbouwmissie. Voor wederopbouw is het te onveilig in Afghanistan, zelfs in Noorden nemen de vijandelijkheden toe. Een echte vechtmissie zal ISAF echter niet worden. Daarvoor zijn er te weinig militairen, te weinig boots on the ground. Nu zijn politici en diplomaten aan zet. Verlenging van Nederlandse deelname aan de ISAF- missie is tegen deze achtergrond alleen te verantwoorden na een drastische koerswijziging.
Wie zich zorgen maakt over het lot van de Afghaanse bevolking – of de geloofwaardigheid van de NAVO – moet pleiten voor een drastische koerswijziging van de ISAF-missie. Politici en diplomaten moeten hun verantwoordelijkheid nemen en een hoofdrol spelen. Deze politieke benadering moet landen in de regio betrekken en naar onderhandelingen met gewapende opponenten in Afghanistan streven.
Landen in de regio betrekken
In het politieke debat lijkt de oorlog in Afghanistan te beginnen met de interventie van Amerika in 2001. Dat is onjuist. In 2001 streed de Noordelijke Alliantie van Afghaanse verzetsgroepen ondersteund door Rusland, India en Iran al zo'n vijf jaar tegen het Taliban-regime, een regime dat steun kreeg van Pakistan. Het Taliban-regime kwam ten val door gemeenschappelijke inzet van de Noordelijke Alliantie met steun van landen in de regio en de Verenigde Staten, nadat Pakistan onder druk zijn steun aan de Taliban beëindigde.
In het politieke debat lijkt de oorlog in Afghanistan te beginnen met de interventie van Amerika in 2001. Dat is onjuist. In 2001 streed de Noordelijke Alliantie van Afghaanse verzetsgroepen ondersteund door Rusland, India en Iran al zo'n vijf jaar tegen het Taliban-regime, een regime dat steun kreeg van Pakistan. Het Taliban-regime kwam ten val door gemeenschappelijke inzet van de Noordelijke Alliantie met steun van landen in de regio en de Verenigde Staten, nadat Pakistan onder druk zijn steun aan de Taliban beëindigde.
Zoals het Taliban-regime in 2001 is verdreven dankzij betrokkenheid van de regio, zo moeten nu opnieuw India, Pakistan, Iran en Rusland betrokken worden bij veiligheid en stabiliteit in Afghanistan en in de regio. Er kan geen twijfel over bestaan dat Pakistan hierbij een sleutelrol moet spelen. James Dobbins, een gerenommeerde Afghanistan-expert, laat daarover geen misverstand bestaan: "Dit is een Pashtun opstand. Ik wil niet suggereren dat alle Pasthuns opstandelingen zijn maar simpelweg dat alle opstandelingen Pasthuns zijn. De gewapende opstand wordt georganiseerd, gefinancierd, getraind en bestuurd vanuit Pakistan."
Sleutelrol Pakistan
Zolang deze steun voortduurt dweilt de ISAF-missie met de kraan open. Pakistan vreest dat een stabiel Afghanistan de zijde zal kiezen van aartsvijand India. Dat land onderhoudt nu reeds nauwe diplomatieke banden met de gekozen Afghaanse regering en is met $750 miljoen steun sinds 2001 een van de belangrijkste donoren. De bouw door India van het nieuwe parlementsgebouw in Kabul staat symbool voor de goede relaties tussen India en Afghanistan. Dit tot grote frustratie van Pakistan dat zijn vrees voor insluiting door India en Afghanistan bevestigd ziet. Een instabiel Afghanistan is daarom in het belang van Pakistan en voorkomt bovendien dat de Pasthun in het grensgebied van Pakistan en Afghanistan aanspraak maken op autonomie of zelfbeschikking. Daarmee zou de territoriale integriteit van Pakistan in gevaar komen.
Om Pakistan te betrekken zijn er drie maatregelen nodig. In de eerste plaats moet – met steun van de internationale gemeenschap – een diplomatieke oplossing gevonden worden voor Kasjmir, de twistappel tussen India en Pakistan. Tot nu toe heeft de ruim drie jaar geleden gestarte vredesdialoog tussen beide landen weinig meer opgeleverd dan enkele symbolische vertrouwen wekkende maatregelen, zoals de opening van een busverbinding tussen Indiaas en Pakistaans Kasjmir. Amerikaanse druk op beide landen om de vredesdialoog voort te zetten is daarom van vitaal belang. Ook omdat Kasjmir één van de oorzaken van radicalisering van Pakistan vormt. Zolang India en Pakistan vijanden zijn, blijft Afghanistan een strategisch gebied voor beide landen. Afghanistan heeft de hulp nodig van Pakistan èn van India.
In de tweede plaats is het van belang de economische en sociale belangen van de Pasthun in Pakistan te behartigen. Het heeft weinig zin de hearts and minds van de Pasthun in Afghanistan te winnen als de Pasthun in Pakistan aan hun lot worden overgelaten.
In de derde plaats moeten Afghanistan en Pakistan gedwongen en geholpen worden bij de erkenning van de grens tussen beide landen en het versterken van de grenscontrole. Pakistan erkent de zogenoemde Durrand-grenslijn tussen beide landen. Afghanistan verwerpt de grenslijn, omdat deze demarcatie de Pasthun-bevolking verdeelt over Afghaans en Pakistaans grondgebied.
Onderhandelen
Daarnaast is het van belang de conflictpartijen in Afghanistan zélf bij een oplossing te betrekken. Onderhandelingen met Pashtun-opstandelingen en de Taliban zijn mogelijk, zeker in samenhang met de drie maatregelen die moeten leiden tot het betrekken van Pakistan bij een oplossing in Afghanistan. Het is duidelijk dat de Afghaanse regering de noodzaak hiervan inziet. President Karzai verklaarde na zijn recente bezoek aan de V.S. bereid te zijn Taliban leider Mullah Omar voor vredesonderhandelingen te ontmoeten, de Taliban enkele regeringsposten aan te bieden en te laten deelnemen aan de verkiezingen in 2009.
Een politieke strategie die landen in de regio en conflictpartijen in Afghanistan betrekt bij een oplossing is geen eenvoudige maar wel begaanbare weg naar vrede en veiligheid. Succes is niet verzekerd en vraagt eensgezind optreden van de internationale gemeenschap. Doormodderen met de ISAF-missie zoals die nu is, is tot mislukken gedoemd. Daarom is een drastische koerswijziging dringend noodzakelijk. Niet militairen maar diplomaten moeten een hoofdrol spelen. Alleen na een dergelijke koerswijziging is het te verantwoorden Nederlandse troepen langer in Uruzgan te stationeren. Verlenging zonder koerswijziging is een onverantwoord avontuur dat de levens van Afghaanse burgers en ISAF-militairen op spel zet zonder reële kans op resultaat.
Sleutelrol Pakistan
Zolang deze steun voortduurt dweilt de ISAF-missie met de kraan open. Pakistan vreest dat een stabiel Afghanistan de zijde zal kiezen van aartsvijand India. Dat land onderhoudt nu reeds nauwe diplomatieke banden met de gekozen Afghaanse regering en is met $750 miljoen steun sinds 2001 een van de belangrijkste donoren. De bouw door India van het nieuwe parlementsgebouw in Kabul staat symbool voor de goede relaties tussen India en Afghanistan. Dit tot grote frustratie van Pakistan dat zijn vrees voor insluiting door India en Afghanistan bevestigd ziet. Een instabiel Afghanistan is daarom in het belang van Pakistan en voorkomt bovendien dat de Pasthun in het grensgebied van Pakistan en Afghanistan aanspraak maken op autonomie of zelfbeschikking. Daarmee zou de territoriale integriteit van Pakistan in gevaar komen.
Om Pakistan te betrekken zijn er drie maatregelen nodig. In de eerste plaats moet – met steun van de internationale gemeenschap – een diplomatieke oplossing gevonden worden voor Kasjmir, de twistappel tussen India en Pakistan. Tot nu toe heeft de ruim drie jaar geleden gestarte vredesdialoog tussen beide landen weinig meer opgeleverd dan enkele symbolische vertrouwen wekkende maatregelen, zoals de opening van een busverbinding tussen Indiaas en Pakistaans Kasjmir. Amerikaanse druk op beide landen om de vredesdialoog voort te zetten is daarom van vitaal belang. Ook omdat Kasjmir één van de oorzaken van radicalisering van Pakistan vormt. Zolang India en Pakistan vijanden zijn, blijft Afghanistan een strategisch gebied voor beide landen. Afghanistan heeft de hulp nodig van Pakistan èn van India.
In de tweede plaats is het van belang de economische en sociale belangen van de Pasthun in Pakistan te behartigen. Het heeft weinig zin de hearts and minds van de Pasthun in Afghanistan te winnen als de Pasthun in Pakistan aan hun lot worden overgelaten.
In de derde plaats moeten Afghanistan en Pakistan gedwongen en geholpen worden bij de erkenning van de grens tussen beide landen en het versterken van de grenscontrole. Pakistan erkent de zogenoemde Durrand-grenslijn tussen beide landen. Afghanistan verwerpt de grenslijn, omdat deze demarcatie de Pasthun-bevolking verdeelt over Afghaans en Pakistaans grondgebied.
Onderhandelen
Daarnaast is het van belang de conflictpartijen in Afghanistan zélf bij een oplossing te betrekken. Onderhandelingen met Pashtun-opstandelingen en de Taliban zijn mogelijk, zeker in samenhang met de drie maatregelen die moeten leiden tot het betrekken van Pakistan bij een oplossing in Afghanistan. Het is duidelijk dat de Afghaanse regering de noodzaak hiervan inziet. President Karzai verklaarde na zijn recente bezoek aan de V.S. bereid te zijn Taliban leider Mullah Omar voor vredesonderhandelingen te ontmoeten, de Taliban enkele regeringsposten aan te bieden en te laten deelnemen aan de verkiezingen in 2009.
Een politieke strategie die landen in de regio en conflictpartijen in Afghanistan betrekt bij een oplossing is geen eenvoudige maar wel begaanbare weg naar vrede en veiligheid. Succes is niet verzekerd en vraagt eensgezind optreden van de internationale gemeenschap. Doormodderen met de ISAF-missie zoals die nu is, is tot mislukken gedoemd. Daarom is een drastische koerswijziging dringend noodzakelijk. Niet militairen maar diplomaten moeten een hoofdrol spelen. Alleen na een dergelijke koerswijziging is het te verantwoorden Nederlandse troepen langer in Uruzgan te stationeren. Verlenging zonder koerswijziging is een onverantwoord avontuur dat de levens van Afghaanse burgers en ISAF-militairen op spel zet zonder reële kans op resultaat.
Jan Gruiters
Directeur IKV Pax Christi
Directeur IKV Pax Christi