Beeld: Ruth van der Kolk
Opinie

Waarom denken we dat Hongkong alleen good guys en bad guys kent?

De strijd tussen ‘heldhaftige betogers’ en ‘dreigende politie’ in Hongkong duurt voort, zeggen westerse media. In Hongkong zelf ziet journalist Ruth van der Kolk iets anders: ‘De bakstenen vlogen door de ruiten, terwijl verderop mensen hun schouders ophaalden en een hamburger aten.’

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
‘Kijk uit, ze schieten!’ Tientallen mensen om me heen duiken naar de grond. Er worden drie schoten gelost. Ik sta met een grote groep pers en demonstranten op een brug in Hongkong. Even gluur ik over een muurtje naar de straat, waar ik vier agenten zie staan. Wanneer ze hun geweren onze kant op richten, buk ik snel. Mijn hart bonst in mijn keel. Adrenaline giert door m’n lichaam.

Ik zeul mijn gele hesje (waarop met grote letters ‘press’ staat), witte helm en gasmasker mee. Net als alle andere journalisten die zich om de politie heen bewegen. Wanneer agenten een blauw spandoek in de lucht houden, een waarschuwing tot ingrijpen, trekt een oudere man aan mijn arm. ‘Zet je gasmasker op. Nu!’ schreeuwt hij tegen me. Ik vraag me af hoe hij, een man rond de zeventig jaar, dit steeds weer volhoudt. Ieder weekend gaat hij naar de frontlinie, als onderdeel van de beweging Protect The Children, een beweging die bemiddelt tussen politie en demonstranten. Het is bijna nacht en we zijn al sinds de middag bezig. ‘Dit is misschien al wel de honderdste keer dat ik hier sta. Ik doe dit al vanaf begin juni. Het is inmiddels routine’, vertelt een journalist lachend. Met mijn derde keer voel ik me een groentje.

Beeld: Ruth van der Kolk
Plotseling wordt er traangas afgeschoten. Ik zet snel mijn veiligheidsbril en gasmasker op en ren de straat uit. Om me heen zie ik mensen die zich op de grond laten vallen en naar hulp zoeken wegens prikkende ogen. Wanneer de politie van een paar meter afstand rubberen kogels afvuurt op demonstranten, zet ik het opnieuw op een lopen. Ik ben buiten adem. De rest ben ik uit het oog verloren. Ik besluit dat het mooi is geweest, hier op eigen houtje rondlopen lijkt me geen goed plan.

Ik sluip de menigte door en loop richting een station. Twee straten verder lijkt niemand iets te hebben meegekregen van de chaos. Ik zie twee meisjes cola drinken in McDonalds. Een gezin met drie tassen vol nieuwe kleding komt me tegemoet. Groepen mensen staren me aan vanwege mijn outfit. Ik doe gauw mijn spullen in mijn rugzak en trek een jas aan. Na tien minuten stap ik in de metro en ga ik weer op in de massa.

De blauwen tegen de gelen

Ik ben ongedeerd, zelfs na enkele dagen in de frontlinie, denk ik enigszins verbaasd. De politie heeft me ook tijdens dit protest met geen vinger aangeraakt. Ze waren helemaal niet gefocust op de pers, hoewel ik daarvoor steeds op mijn hoede was. Mijn socialemedia-kanalen staan namelijk al maandenlang vol met beelden van politiegeweld richting demonstranten, omstanders en journalisten. Daarom verbaasde het me toen ik zag dat sommige agenten zich urenlang inhielden en bleven waarschuwen, terwijl het geschreeuw en gescheld richting de politie heftiger werd.

Doordat ik me blind staarde op eventueel politiegeweld en ervan uitging dat demonstranten geen gevaar zouden vormen, verbaasde de houding van sommige demonstranten mij, die me bij mijn schouders pakten en me dwongen camerabeelden te verwijderen. Huh, zijn de ‘goeieriken’ mij nu aan het intimideren, vroeg ik me ineens af.

Beeld: Ruth van der Kolk
Ik hoorde het mezelf denken. Hoewel ik juist naar Hongkong ging om meerdere kanten van het politieke conflict te leren kennen, greep ook ik tot die tijd naar het beeld dat me in het Westen is voorgeschoteld. Dat bestaat uit twee kampen: de heldhaftige demonstranten tegen de schurken: de politie, de Hongkongse overheid en de Chinese regering. Oftewel: democratie-voorstanders – met wie we ons als westerlingen identificeren – versus een autoritair regime.

Het westerse beeld bestaat uit twee kampen: de heldhaftige demonstranten versus de schurken: politie, autoriteiten

In Hongkong zijn die kampen verdeeld in kleuren. Pro-democraten worden ‘de gelen’ genoemd. Wie pro-China is, valt onder ‘de blauwen’. ‘In werkelijkheid zijn er veel verschillende standpunten, van lichtgeel tot donkerblauw’, legde een Hongkongse theologiestudent aan mij uit. ‘En daarnaast zijn er een heleboel mensen die niet weten wat ze moeten vinden.’ Het is lang niet altijd duidelijk wie begint met geweld of brandstichting. Soms wordt dat gedaan om de ander zwart te maken en te laten zien hoe gewelddadig die  is.

Niet iedereen neemt zo’n extreem standpunt in en uit dat ook op dezelfde manier. Überhaupt iets durven zeggen over het conflict is voor velen lastig. Naast angst voor de Chinese regering willen mensen geen confrontaties met hun familie. Harmonie bewaren is bovendien een van de belangrijkste kernwaarden in de Chinese cultuur. Of je nu ‘geel’, ‘blauw’ of neutraal wil zijn, velen willen vooral dat het geweld (vanuit welke kant dan ook) stopt.

Groter plaatje

Iedere dag werd ik bedolven onder de appjes uit Nederland: ‘leef je nog?’ Alsof heel Hongkong in brand zou staan. Maar zeker vijf dagen lang merkte ik nauwelijks iets van de onrust, en dat terwijl ik in protestgebied Mongkok verbleef, in het midden van Hongkong. Daarom zocht ik in het weekend de protesten bewust op. Tijdens de demonstraties merkte ik dat ik als journalist meedeed aan het inzoomen op het geweld, terwijl er ook uren van relatieve rustige periodes waren waarin mensen op Instagram zaten of een broodje kochten.
Beeld: Ruth van der Kolk
De situatie deed me denken aan het boek Het zijn net mensen van Joris Luyendijk, voormalig Midden-Oostencorrespondent. Daarin beschrijft hij hoe in Bagdad op het Fardoesplein het enorme beeld van Saddam Hussein omver werd getrokken, waarna Irakezen juichten en de Amerikaanse president Bush bedankten. Dat was onder andere te zien op CNN, dat vooral inzoomde op de Irakezen. Vervolgens keek Luyendijk naar de Arabische zender Al-Jazeera, die het accent anders legde. Die filmde het plein van een afstandje, zodat te zien was dat het maar om een klein groepje ging, terwijl de meesten van een afstand toekeken.

Conflicten zijn complex. Media scoren door ze te versimpelen, mensen te verdelen in kamp goed en kamp kwaad

Wereldwijd wordt er door verschillende filters naar politieke conflicten gekeken. De manier waarop westerse media Hongkong afschilderen, hoeft niet onwaar te zijn, maar kan wel een vertekend beeld schetsen. Conflicten zijn vaak complex en kennen meerdere lagen. Door die te versimpelen – mensen verdelen in kamp goed en kamp kwaad – kunnen media scoren. Hoewel ik als buitenlandjournalist daarvoor wil waken, merkte ik dat ik pas tijdens zo’n reis in Hongkong uit die westerse cocon kon komen. Het grotere plaatje kunnen we nooit volledig zien. Wel is het mogelijk meer te zien dan we willen.

‘Ben je bang?’ vraag ik voorzichtig aan een vrouw, vlak voordat ze gaat deelnemen aan het bemiddelingswerk van Protect The Children. ‘Nee. Niet meer’, zegt ze terwijl ze Chinese bladeren uit een zak haalt, als medicijn tegen huidschade die traangas kan veroorzaken.‘Zou ik dat moeten zijn?’ is mijn volgende vraag. ‘Ook niet. Daarvan zijn er al te veel.’ Ze aarzelt even. ‘Alle harten in Hongkong zijn geraakt: of het nu politieagenten zijn, overheidsmensen of demonstranten. Ga je morgen terug naar Nederland, denk dan aan ons.’

‘Be water, my friend’: wat de Catalaanse protestbeweging leerde van Hongkong

In verdeeld Bolivia is geen plek voor mijn poldervisie

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Verder lezen?

Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?

Word abonnee

  • Digitaal + magazine  —   8,00 / maand
  • Alleen digitaal  —   6,00 / maand
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen

Factuurgegevens

Je bestelling

Product
Aantal
Totaal
Subtotaal in winkelwagen  0,00
Besteltotaal  0,00
  •  0,00 iDit is het bedrag dat automatisch van je rekening wordt afgeschreven.

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons