‘Vrouwen kunnen niet ‘gewoon’ politicus zijn’

Met stijgende verbazing kijk ik dan ook naar wat zich afspeelt in de Verenigde Staten. Alabama was de eerste in een reeks van staten waar het recht op abortus van vrouwen werd afgenomen, met wereldwijde ophef als gevolg.

De foto’s van de 25 senatoren die allen voor de wet stemden – ja, het waren allemaal mannen – gingen via sociale media de hele wereld over. De tendens: dit is wat er gebeurt wanneer je mannen laat beslissen over vrouwenlichamen. Mannen weten niet hoe het is om zwanger te zijn of hoe het voelt om de beslissing te moeten nemen over het wel of niet afbreken van een zwangerschap. Toch wanen zij zich zo alwetend en superieur dat ze er kennelijk geen moeite mee hebben vrouwen hun beslissings-bevoegdheid af te pakken. Een bijzonder onbenullige bijdrage kwam van senator Clyde Chambliss, die zei dat vrouwen nog steeds een optie hebben om hun zwangerschap af te breken – zolang ze dat maar doen voordat ze weten dat ze zwanger zijn.

Dankzij initiatieven als Stem op een vrouw, dat de kiezer informeert over hoe je door tactisch stemmen meer vrouwen in de politiek kunt krijgen, is het aandeel vrouwen bij de laatste Provinciale Statenverkiezingen toegenomen. Van 31,5 procent naar 33,2 procent. Echt snel gaat het nog niet, maar elke stap vooruit is in elk geval geen stap achteruit.

Kritiek op het uit principe stemmen op vrouwen is er ook. Moeten we niet de beste mensen verkiezen in plaats van uitgaan van het geslacht? Maar als we die redenering doorvoeren, wat zegt het feit dat de meerderheid in zowel de Eerste als de Tweede Kamer sinds de oprichting ervan man is geweest, over de competentie van vrouwen? Zijn er onder het vrouwelijke deel van de samenleving minder capabele kandidaten? “Mijn streven is de beste mensen te vinden. De verdeling man/ vrouw is secundair”, zei premier Rutte bij de formatie van Rutte-III. Om vlak daarna de inmiddels afgetreden en alom bekritiseerde Halbe Zijlstra als minister van Buitenlandse Zaken aan te stellen, in plaats van de capabele en meer ervaren Sigrid Kaag.

De Social Institutions & Gender Index van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) becijferde dat dat laatste geldt voor maar liefst 80,6 procent van de vrouwen in Nederland. Zoals het ernaar uitziet, laat echte verandering voorlopig nog even op zich wachten. Conservatieve ideeën over de rol van de vrouw zijn aan een opmars bezig, ook onder millennials. In 2016 bleek uit onderzoek van het Amerikaanse PEW Research Center dat maar liefst 52 procent van de millennialmannen met kinderen vindt dat vrouwen ‘voor het huis en de kinderen moeten zorgen’. Van de mannen boven de 45 jaar is maar 21 procent die mening toegedaan.

Het antwoord zou ‘ja’ moeten zijn, en toch doemt die zin van Albright weer op. ‘Er is een speciale plek in de hel voor vrouwen die elkaar niet helpen.’ Het is nu eenmaal zo dat vrouwen in zo’n beetje alle samenlevingen wereldwijd het onderspit delven. Daar hebben mannen wereldwijd – onbewust of bewust, passief of actief – van geprofiteerd. De mannen in de politiek hebben bovendien nagelaten hier verandering in te brengen. Dus nee: hoe cru het ook is, vrouwen kunnen niet gewoon politicus zijn.

Ook geldt in Saudi-Arabië nog de regel van infantilisering van vrouwen. Zonder een mannelijke voogd mogen vrouwen niet reizen – ze kunnen geen paspoort aanvragen. Vrouwen mogen niet zelf beslissen met wie ze trouwen en kunnen zonder mannelijke voogd geen aangifte doen, bijvoorbeeld van huiselijk geweld. Met de ene hand krijgen vrouwen voor de bühne een kruimel rechten om hen met de andere hand te kunnen onderdrukken.

Dankzij strenge quota is het aantal vrouwelijke parlementariërs in Rwanda omhooggeschoten: vrouwen vormen niet alleen de helft van het kabinet, maar ook de helft van het aantal rechters van het Hooggerechtshof. Toch hebben vrouwelijke parlementariërs er volgens journalisten en mensenrechtenactivisten weinig tot niets te zeggen. Ook duldt president Kagame’s regering geen tegenspraak of oppositie. Diane Rwigara, de vrouw die president Kagame bij de presidentsverkiezingen uitdaagde, werd uiteindelijk uitgesloten van deelname van de verkiezingen.

Volgens de regering-Kagame zou Rwigara handtekeningen voor haar kandidatuur hebben vervalst. Uiteindelijk werd de vrouw, die geregeld forse kritiek op Kagame uitte, zelfs gearresteerd en vastgezet. De vrouwelijke politici hebben dus nagenoeg geen invloed en worden louter als ‘token’ ingezet. Als bewijsnummer dat het land vooruitstrevend is, ondanks autocraat Kagame. En grotendeels werkt het: wereldwijd wordt Rwanda geroemd vanwege het aandeel vrouwen in de politiek.

In het Amerikaanse congres doen vrouwen als Alexandria Ocasio-Cortez er alles aan om een progressieve agenda erdoor te drukken die verder gaat dan alleen vrouwenrechten. Zij houdt rekening met alle verschillende kruispunten waar mensen en gemarginaliseerde groepen in het bijzonder zich bevinden. Of het nu gaat om klasse, sekse, gender, geaardheid, religie of etniciteit. Zo bepleit Ocasio-Cortez een ‘Green New Deal’, een plan om Amerika binnen tien jaar klimaatneutraal te krijgen. Maar ze pleit voor nog veel meer beleidsveranderingen waar al die gemarginaliseerde groepen van zouden kunnen profiteren, bijvoorbeeld een minimumloon van 15 dollar en gratis door de overheid verstrekte gezondheidszorg.

Met alleen meer vrouwen in de politiek zijn we er dus nog lang niet. Voor echte, oprechte, gelijkwaardigheid moeten mensen als Ocasio-Cortez de mogelijkheid krijgen om alle scheve machtsverhoudingen in de samenleving aan te pakken. Dan volgt een betere positie als vanzelf.

Dit artikel verscheen eerst in OneWorld-magazine.