Opinie

Stop de mallemolen van pesticiden

Het gebruik van bestrijdingsmiddelen in de landbouw vormt een groot gevaar, bewijzen uit onderzoek zijn overweldigend. Waar wachten we nog op? Een brandbrief van (inter-)nationale wetenschappers.

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
Donderdag zullen de EU-lidstaten opnieuw samenkomen om een totaalverbod op de meest gebruikte pesticiden ter wereld te bespreken, neonicotinoïden. Dit is een cruciale kans om onze bestuivers, kinderen en gewassen te beschermen en ons hele voedselsysteem te heroverwegen.

Mensen hebben bijen nodig. Bijna een derde van onze voedselvoorraad zou verdwijnen zonder de arbeid van honingbijen, wilde bijen en andere bestuivers. Het cruciale belang van deze insecten, zowel voor de natuurlijke ecosystemen als voor onze eigen overleving, kan niet worden overschat.

Tal van regeringen blijven volhouden dat onze beschermingsnormen voor bestuivers goed genoeg zijn. Maar als wetenschappers bestuderen wij al decennialang de kwetsbare wisselwerking tussen insecten, het milieu en de teelt van gewassen waar ons voortbestaan van afhangt, en wij zien dat de bescherming sterk tekort schiet.

Bijna een derde van onze voedselvoorraad zou verdwijnen zonder de arbeid van honingbijen, wilde bijen en andere bestuivers.

Tal van regeringen blijven volhouden dat onze beschermingsnormen voor bestuivers goed genoeg zijn. Maar als wetenschappers bestuderen wij al decennialang de kwetsbare wisselwerking tussen insecten, het milieu en de teelt van gewassen waar ons voortbestaan van afhangt, en wij zien dat de bescherming sterk tekort schiet.

Vernietigend rapport

De pesticiden blijven nog lang in de bodem, waardoor ook de volggewassen, wilde bloemen en bloeiende bomen aan de rand van de velden het gif opnemen

Veel wilde bestuivers zijn sterk in aantal gedaald. Sommige soorten zijn intussen wereldwijd uitgestorven. Hoewel de oorzaken van die afnames complex zijn, bijvoorbeeld verlies van leefgebied en de verspreiding van uitheemse ziekten, is het aannemelijk dat de blootstelling aan pesticiden een grote rol speelt. Een groeiende hoeveelheid wetenschappelijk onderzoek toont aan dat neonicotinoïden ook bij normaal gebruik schadelijke effecten hebben op bijen, ze rechtstreeks doden, hun navigatie belemmeren, hun vruchtbaarheid verminderen en hun immuunsysteem onderdrukken.

Als gevolg van het toenemende bewijsmateriaal dat neonicotinoïden in verband brengt met de afname van bijen heeft de Europese Commissie in 2012 opdracht gegeven voor een beoordeling van de stand van de wetenschap. Die studie werd vrijgegeven in januari 2013 en concludeerde dat de drie meestgebruikte neonicotinoïden (imidacloprid, thiamethoxam en clothianidine) “een onaanvaardbaar risico” vormen voor bijen. Ten gevolge daarvan stelde de Europese Commissie voor het gebruik van die drie samenstellingen te verbieden op bloeiende gewassen die bezocht worden door bijen. Ondanks een zware lobby van de pesticide-industrie, die grote oogstverliezen voorspelde als dit doorging, ging dit gedeeltelijke verbod van kracht in december 2013. Op Europees niveau lijkt het verbod geen meetbare impact te hebben gehad op de gewasopbrengsten.

Sindsdien stapelt het bewijs van het risico dat deze pesticiden vormen voor bijen zich verder op. Een nieuw vernietigend rapport van de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) heeft onlangs opnieuw bevestigd dat bijna elk normaal gebruik van neonicotinoïden op dit moment een serieus risico vormt voor bijen.

Gedurende twee jaar werden 1.500 wetenschappelijke studies van over de hele wereld bestudeerd en werden 588 wetenschappelijke experimenten uit de wetenschappelijke literatuur in detail doorgelicht vanuit een breder perspectief. Het nieuwe rapport, dat vorige maand verscheen, bevestigde de schadelijkheid van normaal gebruik van neonicotinoïden, zowel voor wilde bijen als honingbijen. Dat sluit aan bij een aantal andere overzichtsstudies die in het voorbije jaar gepubliceerd werden door onafhankelijke wetenschappers en bij een eerder rapport van de European Academies Science Advisory Council uit 2015. Het is intussen duidelijk dat neonicotinoïden niet enkel een risico vormen voor bijen wanneer ze gebruikt worden op bloeiende gewassen; ook nadat de behandelde gewassen geoogst zijn, blijven ze nog lang aanwezig in de bodem, waardoor ook de volggewassen, wilde bloemen en bloeiende bomen aan de rand van de velden het gif kunnen opnemen.

Dit rapport toont aan dat verdere beperkingen op het gebruik van neonicotinoïden dringend noodzakelijk zijn om bijen te beschermen, zowel in Europa als elders. De EU-lidstaten, de VS en Canada zijn allen aan het heroverwegen hoe we met deze pesticiden moeten omgaan. Zij zijn nu verantwoordelijk voor de verdere beperking van deze pesticiden. Daarnaast zijn wij van mening dat een fundamentele heroverweging van de landbouwmethodes, juist nu, noodzakelijk is.

Alternatieven

Een wereldwijd verbod op het gebruik van neonicotinoïden is noodzakelijk en we moeten zorgen dat we ze niet vervangen door andere schadelijke middelen

We zitten al 60 jaar op een mallemolen van pesticiden, waarbij opeenvolgende generaties van pesticiden op de markt worden gebracht en zo’n twintig jaar later weer verboden worden wanneer blijkt dat ze schadelijk zijn voor het milieu. Elke keer worden ze vervangen door iets nieuws, en elke nieuwe groep chemische stoffen brengt nieuwe, onverwachte problemen met zich mee. Het is opmerkelijk dat wij mensen telkens opnieuw dezelfde fout kunnen blijven maken.

Een recente Duits-Nederlandse studie suggereert dat de totale biomassa van vliegende insecten met 76% is afgenomen in de 27 jaar tot aan 2016. Het kan toeval zijn dat die periode bijna perfect samenvalt met het gebruik van neonicotinoïden door boeren (dat sinds 1994 gestaag is toegenomen), maar over het algemeen bestaat er geen twijfel over dat het grootschalige profylactisch gebruik van pesticiden een grote rol speelt in die afname van insecten. Als de insecten verdwijnen, verdwijnen niet enkel onze bestuivers, maar ook de voeding van ontelbaar veel vogels, vleermuizen, reptielen, vissen en amfibieën. Ecosystemen kunnen ernstig worden bedreigd. Dit is hét moment om de mallemolen van pesticiden te stoppen en duurzame manieren te ontwikkelen om de wereld te voeden. Een wereldwijd verbod op het gebruik van neonicotinoïden is nu noodzakelijk en we moeten zorgen dat we ze niet vervangen door andere chemische middelen die eveneens schadelijk zijn.

We hoeven niet ver te zoeken om alternatieven te vinden. Onderzoek dat afgelopen maand gepubliceerd werd, toont aan dat er haalbare, geïntegreerde gewasbeschermingstechnieken bestaan die gunstig zijn voor het milieu en de portemonnee van de boeren. Steeds meer conventionele boeren doen nu al met succes aan landbouw zonder neonicotinoïden. En de oogst in biologische landbouw is gemiddeld 80% van wat de conventionele landbouw oogst. Als we de voedselverspilling (die momenteel 35% bedraagt) en de consumptie van rood vlees licht doen dalen, zou die landbouw zonder problemen de hele wereld kunnen voeden. Het gebruik van mengteelten, boslandbouw en permacultuur systemen biedt goede mogelijkheden om hoge opbrengsten te combineren met een biologische onderdrukking van ziekten en plagen. Er zijn veel betere manieren om de wereld te voeden dan grootschalige monoculturen van gewassen die herhaaldelijk behandeld worden met allerlei pesticiden.

Ondergetekend,
    • Prof. Dave Goulson, School of Life Sciences, University of Sussex, Brighton, UK
    • Prof. dr. Rien Aerts hoogleraar systeemecologie, Vrije Universiteit Amsterdam
    • Prof. dr. ir. Niels Anten, hoogleraar gewas- en onkruidecologie, Wageningen University
    • Prof. dr. Frank Berendse, hoogleraar

    • Prof. dr. ir. Edith Lammerts van Bueren, hoogleraar biologische plantenveredeling, Wageningen University
    • Prof. dr. ir. Paul Struik, hoogleraar gewasfysiologie, Wageningen University
    • Prof. dr. Hans de Kroon, hoogleraar plantenecologie, Radboud Universiteit Nijmegen
    • Prof. dr. Jeroen P. van der Sluijs, Universiteit Bergen (Noorwegen) en Universiteit Utrecht, Copernicus Instituut voor Duurzame Ontwikkeling
    • Prof. dr. Louise Vet, Directeur NIOO‐KNAW en hoogleraar evolutionaire ecologie Wageningen University
    • Dr. Christopher N Connolly, Associate Director of CECHR, School of Medicine, University of Dundee, Dundee, UK
    • Prof Dr Randolf Menzel, Department Biologie, Freie Universitat Berlin, Berlin, Germany
    • Prof. Dr. J. Wolfgang Wägele, Director, Zoologisches Forschungsmuseum Alexander Koenig, Leibniz-Institut für Biodiversität der Tiere, Bonn, Germany.
    • Dr Cristina Botías, Departamento de Ecología Integrativa, Estación Biológica de Doñana, Sevilla, Spain

Deze open brief verschijnt voor Nederland exclusief bij OneWorld, en verschijnt voorts in Le Monde, El Pais, Tagesspiegel en La Stampa.

Minister van Landbouw Carola Schouten heeft zich nog niet uitgesproken over het verbod. Elf andere EU-lidstaten hebben al gezegd dat ze daar voorstander van zijn. Op woensdag 14 maart werd er petitie voor een verbod aangeboden aan minister Schouten van Landbouw; 65000 Nederlanders ondertekenden die.

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Verder lezen?

Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?

Word abonnee

  • Digitaal + magazine  —   8,00 / maand
  • Alleen digitaal  —   6,00 / maand
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen

Factuurgegevens

Je bestelling

Product
Aantal
Totaal
Subtotaal in winkelwagen  0,00
Besteltotaal  0,00
  •  0,00 iDit is het bedrag dat automatisch van je rekening wordt afgeschreven.

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons