Kalan in Belgrado

Opgesloten in een ‘vluchtelingenkamp’: Het asielsysteem op zijn kop

Minder dan de helft van de Afghaanse vluchtelingen krijgt asiel in West-Europese landen. OneWorld schrijft een serie over hun situatie. Deze week het verhaal van Kalan. Na zijn vlucht uit Afghanistan, werd hij opgesloten in Bulgarije. Inmiddels leeft Kalan in Frankrijk, en proberen de autoriteiten daar hem naar Bulgarije terug te sturen.

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
“Begin twintig en nu al zo ontzettend veel meegemaakt”, denk ik wanneer Kalan me zijn verhaal vertelt in een caféetje in Belgrado, in de lente van 2017. Een jaar later is hij nog geen sikkepit opgeschoten. Kalan heeft twee maanden in de beruchte ‘closed camps’ van Bulgarije gezeten, en wil liefst cricketspeler in Engeland wil worden. Maar daar is weinig zicht op.

Gevaar voor Afghanen in Pakistan

Het grensgebied tussen Afghanistan en Pakistan.
Kalan is opgegroeid in Pesjawar, het omstreden grensgebied van Pakistan en Afghanistan: in 2008 stond het te boek als de gevaarlijkste grens ter wereld. Er wonen veel Pashtuns: ze hebben hun eigen taal, het Pashto, en eigen culturele gebruiken. Sinds de jaren ’80, toen de Sovjet-Unie Afghanistan binnenviel en de oorlog in Afghanistan nog niet is opgehouden, vluchten veel families uit het Afghaanse deel de grens over, naar Pakistan. Momenteel vormt de Afghaanse gemeenschap in Pakistan een van ’s werelds grootste vluchtelingengroepen: zeker 2,5 miljoen mensen, waarvan minimaal 1 miljoen niet geregistreerd. Veel van hen zijn tweede- of derde-generatie vluchtelingen  en hebben inmiddels nog weinig banden met Afghanistan.

Deze ongeregistreerde groep kampte al langer met repressie, maar sinds zomer 2016 wil de Pakistaanse regering openlijk van hen af. Volgens Human Rights Watch gaat dat met intimidatie gepaard; bijvoorbeeld doordat de politie elke maand langskomt en mensen aanspoort weg te gaan. Binnen acht maanden verlieten 600.000 mensen hun huis.

Ze sloegen mij zo hard op mijn hoofd dat mijn oor bloedde. Nog steeds hoor ik minder door dit oor.

Kalan over de Bulgaarse grenspolitie
Kalans familie was verspreid over Pesjawar (Pakistan) en Jalalabad (Afghanistan). Hij wilde na zijn schooltijd economie gaan studeren in Pesjawar, maar dat bleek voor hem als ‘ongeregistreerde’ in Pakistan steeds lastiger. Hij wilde niet naar Afghanistan, waar de oorlog in toenemende mate opnieuw het leven in de grote steden bepaalt. Daarom besloot hij naar het buitenland te gaan voor zijn studie: misschien kon hij vandaaruit Afghanistan een beter land maken. “Ik wil een vredig leven, a peaceful life”, benadrukt hij regelmatig.

Afghanistan en Pakistan hebben een getroebleerde relatie. Al sinds 2004, drie jaar nadat Amerikaanse soldaten Afghanistan binnenvielen en de Talibanregering omverwierpen, ontvangen de Taliban geld en wapens uit Pakistan. Bovendien blijkt uit tal van bronnen dat Pakistan een toevluchtsoord voor Talibanstrijders is geworden. Pakistan ontkent dit meestal stellig.

Ondertussen steeg het aantal Afghaanse vluchtelingen dat naar Europa vluchtte. De EU versterkte daarop de grenzen, waardoor mensen op de vlucht in moeilijke omstandigheden gestrand raakten.

Opgesloten in een ‘vluchtelingenkamp’

Kalan in de ‘jungle’, tijdens een poging de grens over te steken.
Zo ontmoetten Kalan en ik elkaar in Belgrado. Hij was daar al vier maanden en vertelde over zijn grotendeels mislukte pogingen om grenzen over te steken. Twee maanden lang had hij geprobeerd vanuit Turkije Bulgarije binnen te komen, maar elke keer werd zijn groep met geweld tegengehouden. Eenmaal werd hij daarbij zo hard op zijn hoofd geslagen dat zijn oor bloedde; nog steeds hoort hij slecht aan die kant. De Bulgaarse grenspolitie staat er overigens om bekend dat ze extreem geweld tegen migranten gebruiken. Sinds zomer 2016 worden ze regelmatig ondersteund door de Europese grenspolitie van Frontex.

Toen het Kalan eindelijk lukte van Turkije in Bulgarije te komen, nam de Bulgaarse grenspolitie hem gevangen en bracht hem naar een zogenaamd ‘closed camp’. In naam zijn dat vluchtelingenkampen, in de praktijk echter eerder gevangenissen: mensen mogen er niet uit. Soms worden ze enkele dagen of weken vastgehouden in de gesloten kampen, soms maandenlang. Bulgarije legitimeert het hun opsluiting door een misdrijf te maken de grens over te steken. Internationale organisaties hebben nauwelijks toegang tot deze kampen, en het heeft er alle schijn van dat de mensenrechten er regelmatig geschonden worden, doordat mensen er hygiëne, bewegingsvrijheid en voldoende gezond voedsel wordt ontzegd.

Geen tijd voor trauma’s

Maar toen ze mijn vingerafdrukken namen, zagen ze dat ik ook geregistreerd stond in Bulgarije. Samen met een vriend werd ik gedeporteerd.

Kalan
Kalan moest twee maanden in het gesloten kamp blijven en werd er gedwongen zijn vingerafdrukken af te staan. Zodra hij een ‘groene kaart’ kreeg, en het kamp mocht verlaten, probeerde hij Servië te bereiken. Die grensovergang was makkelijker: Servië is geen EU-lidstaat is, en de EU verlaten is nu eenmaal eenvoudiger is dan haar binnenkomen.

“Toen we in Servië waren zei mijn agent [mensensmokkelaar, red]: ‘Vandaag is je game naar Hongarije’, maar toen we de grens overgestoken waren, nam de grenspolitie ons mee en ontdekten  we dat we in Roemenië zaten. Omdat we meerderjarig zijn, zetten ook de Roemenen ons in een closed camp met 25 andere vluchtelingen.”

Na drie maanden kreeg Kalan zijn eerste interview. Zijn asielaanvraag werd geaccepteerd en hij mocht naar een open kamp . “Maar toen ze mijn vingerafdrukken namen, zagen ze dat ik ook geregistreerd stond in Bulgarije. Samen met een vriend werd ik gedeporteerd. Eenmaal in Bulgarije, vertrok ik weer naar Servië.’ Daar kwam hij eind 2016 aan; wekelijks trachtte hij de grens naar Hongarije en Kroatië over te steken.

In het caféetje in Belgrado stond de muziek hard, allebei dronken we een cola, buiten scheen de warme lentezon. Kalan ademde hoog tijdens het spreken, zijn stem en handen trilden regelmatig.

Kalans reis in Europa op de kaart.

Europa, veilige haven?

Maar waar is hij nu? We hielden contact na Belgrado. Op zeker moment was hij twee weken kwijt. Achteraf bleek dat hij dagenlang met een groep in Kroatië in de bossen had moeten schuilen, vrijwel zonder eten of drinken, wachtend totdat de smokkelaar ze meenam naar Italië. Vandaaruit reisde Kalan door naar Parijs.

Eindelijk was hij aangekomen, dacht hij. Maar in Parijs bleken al duizenden andere vluchtelingen te wachten op een asielregistratie en een plek in een opvangcentrum. Enorme tentenkampen onder snelwegen en aan de rand van de binnenstad werden zijn nieuwe omgeving. Twee maanden lang stond hij overal in de rij, en vond hij geen onderdak.

Afghaanse jongens slapen naast de snelweg in Parijs, zomer 2017.Beeld: Kalan
Zijn neef die in Straatsburg woonde, zei hem daar te komen: Straatsburg had geen wachtrijen. Inderdaad kon hij snel daarna zijn eerste asielaanvraag doen. Maar weer moest hij vingerafdrukken afstaan, en weer werden die herkend; volgens de Dublin-III regels moest Frankrijk nu aan Bulgarije en Roemenië verzoeken hem terug te nemen.

Het Dublinsysteem: heen en weer gesleept door Europa

Wat houdt dat Dublinsysteem in? Het is opgezet in de jaren ’90 als onderdeel van het Europese asielsysteem, en bouwt voort op het Schengenakkoord, waarin de Europese lidstaten één blok vormen. Wanneer een vluchteling de EU binnenkomt, mag die in slechts één land asiel aanvragen, en is dat land verantwoordelijk voor de asielprocedure en -opvang.

Sinds de revisie in 2013 – sindsdien heet het verdrag ‘Dublin-III’ – mogen vluchtelingen uitsluitend een aanvraag doen in het land waar zij de EU binnentraden. Door vingerafdrukken te registreren en alle asielambten toegang te geven tot de database ‘EURODAC’ waarin deze biometrische data is opgeslagen, controleren de lidstaten bij elke aanvraag of dit wel het eerste asielverzoek is, en zodoende ook welk land verantwoordelijk is voor de aanvrager. Die landen van binnenkomst krijgen per geregistreerde vluchteling een bedrag van de EU, ter leniging van de asielkosten.

Onder Dublin-III kan een land dat verantwoordelijk is gesteld, vragen om afgereisde vluchtelingen terug te sturen, maar zijn ze daartoe niet verplicht. Momenteel wordt over Dublin-IV onderhandeld; in dat verdrag worden landen waarschijnlijk verplicht gesteld een door de EU bepaald aantal asielaanvragen in behandeling te nemen (wat overigens niet wil zeggen dat die ook worden gehonoreerd).

In december belde Kalan: Bulgarije had laten weten hem terug te willen. Eind februari moet hij Frankrijk verlaten en naar Bulgarije gaan. Daar is de kans groot dat zijn aanvraag wordt afgewezen, en dan moet-ie terug naar Afghanistan – een land waar hij nog nooit heeft geleefd. Bijna twee jaar geleden heeft Kalan huis en haard verlaten, zestien maanden is hij onderweg geweest zonder dak boven zijn hoofd, en nog steeds is er geen licht aan het einde van de tunnel.

Dit is het derde verhaal in onze serie Afghanen in Europa. Lees in de andere delen meer over de situatie van Afghanen in Nederland en Duitsland. Duitsland heeft afgelopen jaar ruim de helft van de asielaanvragen van Afghanen afgewezen, Nederland 65 procent. Beide landen hebben al honderden Afghanen uitgezet, een lot dat nog veel meer Afghanen boven het hoofd hangt. Intussen is de oorlog in Afghanistan enorm opgeflakkerd.

Komend weekend wordt er in bijna 40 Europese steden geprotesteerd tegen deze deportaties naar Afghanistan. Ook Amsterdam doet mee: vanaf 14 uur op de Dam.

Azim werd bedreigd door de Taliban, maar of hij mag blijven?

Deel 1: Grenzen voor Afghaanse vluchtelingen in Europa

De naam is geanonimiseerd voor de veiligheid van de persoon maar is bekend bij de redactie.

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Verder lezen?

Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?

Word abonnee

  • Digitaal + magazine  —   8,00 / maand
  • Alleen digitaal  —   6,00 / maand
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen

Factuurgegevens

Je bestelling

Product
Aantal
Totaal
Subtotaal in winkelwagen  0,00
Besteltotaal  0,00
  •  0,00 iDit is het bedrag dat automatisch van je rekening wordt afgeschreven.

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons