Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Jusu* (37) heeft problemen met zijn nieren en lijdt aan een posttraumatische stressstoornis (PTSS). Hij zit sinds begin april 2018 in detentie om uitgezet te worden naar Sierra Leone. Wanneer een Nederlandse dokter hem toch gezond verklaart, kan zijn uitzetting doorgaan. Eenmaal aangekomen op het vliegveld in de hoofdstad Freetown weigeren de Sierra Leoonse autoriteiten hem de toegang tot het land. Ze hebben niet de juiste medicatie voor Jusu en kunnen zijn gezondheid daardoor niet garanderen. Hij wordt terug op een vlucht naar Nederland gezet en zit hier nu in detentie. Elk moment kan er opnieuw een poging tot uitzetting plaatsvinden. “Wat kan ik doen, waarom gebeurt dit?”, vroeg hij aan Meldpunt Vreemdelingendetentie.
Het is een van de vele casussen die Meldpunt Vreemdelingendetentie telefonisch binnenkrijgt. “Vluchtelingen en kinderen doen het ‘goed’ bij het grote publiek, maar voor mensen in vreemdelingendetentie is er weinig sympathie”, vertelt Revijara Oosterhuis, coördinator bij het meldpunt. Op een gratis nummer kunnen gedetineerden hen binnen kantooruren bellen over klachten, en het meldpunt kan ingezetenen ondersteunen bij een klachtenprocedure. Het meldpunt houdt zich bezig met mensen die ‘bestuursrechtelijk’ vastzitten: zij zitten daar niet vanwege een strafbaar feit, maar slechts omdat ze niet over de juiste documenten beschikken.
Detentie in Nederland
Volgens de Nederlandse wet is een vreemdeling* iemand die niet de Nederlandse nationaliteit bezit, zoals asielzoekers, arbeidsmigranten, buitenlandse studenten en gezinsleden die met hun familie herenigd willen worden. Als deze mensen langer dan drie maanden in Nederland verblijven, maar niet de juiste verblijfpapieren hebben, kunnen ze in vreemdelingendetentie worden gezet. Momenteel zijn er in Nederland drie detentiecentra: in Rotterdam, Amsterdam Schiphol en Zeist. Ook is er een gesloten gezinsvoorziening in Zeist. Anders dan een detentiecentrum is dit een open terrein waar mensen zich vrijelijk kunnen bewegen. Mensenrechtenorganisaties als Amnesty International zijn tegen het gebruik van cellen om ongedocumenteerde mensen in op te sluiten.
Volgens de Nederlandse wet is een vreemdeling* iemand die niet de Nederlandse nationaliteit bezit, zoals asielzoekers, arbeidsmigranten, buitenlandse studenten en gezinsleden die met hun familie herenigd willen worden. Als deze mensen langer dan drie maanden in Nederland verblijven, maar niet de juiste verblijfpapieren hebben, kunnen ze in vreemdelingendetentie worden gezet. Momenteel zijn er in Nederland drie detentiecentra: in Rotterdam, Amsterdam Schiphol en Zeist. Ook is er een gesloten gezinsvoorziening in Zeist. Anders dan een detentiecentrum is dit een open terrein waar mensen zich vrijelijk kunnen bewegen. Mensenrechtenorganisaties als Amnesty International zijn tegen het gebruik van cellen om ongedocumenteerde mensen in op te sluiten.
Niet per se uitgeprocedeerd
Volgens Oosterhuis heerst er het onjuiste beeld dat mensen in vreemdelingendetentie uitgeprocedeerd zijn. “Wij spreken van ongedocumenteerd. Uitgeprocedeerd klinkt alsof de zaak is afgedaan, maar soms krijgt iemand na tien jaar toch opeens een vergunning.” Na zes maanden in detentie bekijkt de rechter of iemand vrij mag komen. De maximale toegestane tijd in detentie is achttien maanden. De meeste mensen die op het meldpunt bellen komen na zes maanden vrij, maar dan zijn ze nog net zo ongedocumenteerd als daarvoor. Regelmatig worden ze na vrijlating opnieuw gedetineerd. Dan begint het hele riedeltje opnieuw. “Net belde een jongen die al meer dan tien keer is opgepakt. De overheid vindt dat er toch zicht is op uitzetting. Elke keer moet hij zes maanden in detentie blijven. Stel je eens voor, dat is bij elkaar vijf jaar van je leven!”
In mei 2018 zaten er volgens cijfers van het meldpunt 391 mensen in vreemdelingendetentie in Rotterdam en Zeist. Over het centrum in Amsterdam-Schiphol zijn geen cijfers beschikbaar. Volgens Oosterhuis zijn de gedetineerden niet zichtbaar genoeg; ze krijgen weinig tot geen media-aandacht. De centra zijn niet open voor organisaties, een rondleiding aanvragen kan, maar je kunt niet zomaar een kijkje nemen op de afdeling en vragen hoe het met de mensen gaat.
Straffend regime
“Ondertussen zitten deze mensen onder schrijnende omstandigheden vast”, benadrukt ze. Er zijn straf- en ordemaatregelen, bewakers in uniform, isoleercellen, de celdeuren gaan ‘s avonds op slot en mensen zitten met z’n tweeën in een cel. “Allemaal net als in een gevangenis; het geeft zoveel spanning.” In de maand augustus kreeg het meldpunt 113 telefoontjes. Gedetineerden uiten vooral hun ongeloof over hun situatie in detentie en willen praten over medische zorg en bejegening van bewakers.
“Welk doel heeft het gebruiken van cellen en is de regering zich bewust van het belastende effect ervan voor de vreemdeling?”, vroegen leden van de GroenLinks- en de PvdA-fracties twee weken geleden in een reactie op een wetsvoorstel van de regering. Een antwoord is er nog niet. Afgelopen juni stemde een Kamermeerderheid in met het nieuwe wetsvoorstel over de wet Terugkeer en Vreemdelingenbewaring. Die wet regelt wie er in vreemdelingendetentie moeten en hoe de omstandigheden in detentie zijn.
“Welk doel heeft het gebruiken van cellen en is de regering zich bewust van het belastende effect ervan voor de vreemdeling
Het wetsvoorstel spreekt over een (soepeler) verblijfsregime en een (strenger) beheersregime. Een gedetineerde die zich niet gedraagt moet in dit voorstel naar de zogenoemde beheersafdeling. Detentiecentrum Rotterdam heeft dit beheersregime al toegepast. Regelmatig krijgt het meldpunt hier klachten over, vooral van mensen die geen tweepersoonscel willen en na deze ‘weigering’ van een gedeelde cel worden overgeplaatst naar de beheersafdeling en soms zelfs naar een isoleercel. “Ze begrijpen vaak niet waarom ze op die afdeling met sobere omstandigheden en ‘straffend’ regime worden geplaatst.” Het wetsvoorstel wil ook dat iedereen bij binnenkomst al op de beheersafdeling wordt gezet, en pas later gekeken wordt wie naar de minder strenge verblijfsafdeling mag. Volgens een rapport van Amnesty International is ‘het volstrekt onduidelijk waarom hiervoor gekozen is’ en wordt het beheersregime ‘ongewenst’ genoemd.
Geen gunstig politiek klimaat
Volgens Oosterhuis staat het politieke klimaat helaas niet open voor het afschaffen van vreemdelingendetentie. “In het regeerakkoord staat dat er meer gedetineerd moet worden!” Daarom richt het meldpunt zich nu meer op de verbetering van de leefomstandigheden in detentie. “Deze mensen worden niet zo ‘zielig’ als erkende vluchtelingen gevonden. Dit terwijl sommigen zich wel vluchteling voelen, maar door gebrek aan de vereiste papieren zijn afgewezen. Bijvoorbeeld doordat hun thuisland deze papieren niet wil afgeven. Daarnaast zijn het onschuldige mensen die van hun vrijheid worden beroofd.” Oosterhuis vindt opsluiting een enorm zware maatregel, zeker in een cellencomplex. “Het is erg traumatiserend voor mensen. Als wij mensen proberen te bereiken die net uit detentie zijn, willen ze in het begin vaak geen contact met ons, ze willen niet meer terugdenken aan die periode. Maar we krijgen ook veel kaartjes, van mensen die ons blijven bedanken voor de steun die we hen gaven.”
* Vanwege privacyoverwegingen is deze naam gefingeerd. De echte naam is bekend bij de redactie.
* ‘Vreemdeling’ is hier gebruikt zoals de staat het gebruikt, namelijk: als ‘iemand die afgewezen is en geen verblijfsvergunning heeft’. Maar: niet alle mensen die door de wet als vreemdeling bestempeld worden voelen zich ook zo.
* ‘Vreemdeling’ is hier gebruikt zoals de staat het gebruikt, namelijk: als ‘iemand die afgewezen is en geen verblijfsvergunning heeft’. Maar: niet alle mensen die door de wet als vreemdeling bestempeld worden voelen zich ook zo.
Verder lezen?
Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?
Word abonnee
- Digitaal + magazine — € 8,00 / maand
- Alleen digitaal — € 6,00 / maand
Terugkerende klant? Klik hier om in te loggen
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen
