Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Beweging van mensen, in een nota bene geglobaliseerde wereld, wordt steeds verder geproblematiseerd. Als iemand tegen me had gezegd dat ik in Polen moest blijven en niet een jaar in Engeland kon gaan wonen, in België kon studeren en werken en nu in Nederland kon gaan wonen, dan zou ik denken dat het een grap was. En het argument dat het anders is binnen de Europese Unie, zou niet moeten gelden. Want ik had net zo goed in Canada, China en Zuid-Afrika kunnen gaan werken en studeren.
“Ook jonge Afrikanen accepteren het idee van een natiestaat en stevige grenzen niet meer”, vertelt politicoloog en schrijver Kiza Magendane tijdens het event
Africa Talks 1 bij de Balie afgelopen zaterdag. “Toen de Europese landen in de negentiende eeuw in
Berlijn stevige grenzen door Afrika hebben getrokken en vijfhonderd Congolese stammen plots één staat vormden, waren mijn Congolese voorouders er niet bij. Het Europese idee om staten te vormen die omringd zijn door de grenzen: de jonge Afrikaanse migranten van nu accepteren het niet meer. Ze zien ook dat het gras groener is aan de overkant. Wat je ook doet, het zal hen niet stoppen. En ze slikken niet meer dat Europese landen met een pak geld komen en de verwachting dat mensen zullen doen wat ze zeggen.”
“
Naarmate mensen rijker worden en de samenleving beter geïnformeerd is over andere gebieden, zullen meer mensen het land verlaten
Wereldwijd overweegt één op de vijf personen om te migreren, maar slechts 1 procent is het echt van plan. In Afrika gaat het om één op de vier mensen, terwijl één op de vijftig uiteindelijk stappen zet om te verhuizen. De wereld was en is nog steeds in beweging. Tegelijkertijd wordt Fort Europa verder versterkt, en de grenzen worden meer en meer zuidwaarts geschoven om de migratie in te perken. Een deel van het EU-budget gaat naar het tegenhouden van mensen in beweging, in de vorm van allerlei overeenkomsten met derde landen, trainingen van plaatselijke politie en detectiesystemen.
Tegelijkertijd ‘werd in sociaaldemocratische kring dit anti-migratieverhaal recentelijk verpakt in een ontwikkelingsboodschap: zorg ervoor dat migratie wordt afgeremd door ter plekke (in Afrika, in het Midden-Oosten) arbeidsplaatsen te creëren en kansen voor jeugdige werklozen te vergroten’, schrijft Ton Dietz, hoogleraar Afrika Studies en voormalig directeur van het Afrika-Studiecentrum in Leiden in het tijdschrift Geografie. Volgens Dietz sluit dit aan bij een overtuiging dat ‘Zuid-Noord’-migratie voornamelijk het gevolg is van onder meer armoede’.
Europa is trouwens geen ultieme bestemming voor alle Afrikanen, de helft van de migrerende Afrikanen blijft namelijk op het continent. Een kwart van alle Afrikaanse migranten kiest Europa. “Deze mensen komen eigenlijk uit landen die al meer ontwikkeld zijn”, vertelde Alle Dorhout, directeur van de divisie Sub-Sahara Afrika bij het ministerie van Buitenlandse Zaken in debatcentrum De Balie. “Het zijn mensen die middelen hebben. Vaak is het een investeringsproject van een volledige gemeenschap. Een dorp verzamelt middelen en stuurt iemand op een soort missie naar Europa.” Dorhout vertelt dat meer welvaart de migratie alleen maar zou doen toenemen. Het onderzoek van Dietz bevestigt dit. “Zo werkt het, alleszins in het begin”, vertelt hij telefonisch. “Naarmate mensen rijker worden en de samenleving beter geïnformeerd is over andere gebieden, zullen meer mensen het land verlaten. Op een gegeven moment komt het immigratie en emigratie saldo in balans, als het gemiddeld inkomen per inwoner zes, acht of negen duizend dollar betreft. Afrikaanse landen zijn daar nog lang niet maar zullen het over twintig of dertig jaar bereiken.”
Niet iedereen profiteert van economische groei
“
Economische groei leidt ook niet automatisch tot meer banen
Magendane vindt dat het optimistische verhaal van de economische groei genuanceerd moet worden. “Als we kijken naar de globale trends van het gemiddeld inkomen per inwoner, dan zien we dat Afrikanen steeds armer worden.” Het geld gaat niet naar de instituties die democratie versterken, maar in veel gevallen naar leiders die verwijderd zijn van een gewone burger.
Economische groei leidt ook niet automatisch tot meer banen, benadrukt Dorhout. “De groei van sommige Afrikaanse landen is ook niet altijd duurzaam, omdat die bijvoorbeeld uitsluitend op grondstofontginning gebaseerd is, en uiteindelijk geen perspectieven biedt voor de mensen.”
Volgens Dorhout moet Europa ook nadenken over wat ze nodig heeft. “Het continent wordt oud en heeft dus arbeidskrachten nodig.”
Push-pull redenering
“
Er is geen wetenschappelijke onderbouwing voor de aanname dat meer ontwikkeling migratie zou doen afnemen
Er bestaat geen wetenschappelijke onderbouwing voor de veronderstelling dat meer ontwikkeling migratie zou doen afnemen. Waar komt dat vertekende beeld dan eigenlijk vandaan? Dietz geeft in zijn artikel aan dat veel geografen de push/pull-verklaringen als vanzelfsprekendheid meekrijgen tijdens hun studie.
Maar dit model is te simplistisch, vindt Dietz. Migratie bekijken vanuit aspiraties (de wens om de eigen situatie 2 te verbeteren) en capabiliteit heeft volgens hem meer zin. Aspiraties worden niet alleen gevoed door informatie die mensen bereikt via internet, radio, film, televisie en geëmigreerde familieleden en vrienden, maar ook door de sterk toegenomen alfabetisering en onderwijsniveau. Zo krijgen mensen zin om onderwijs elders te gaan volgen (waar meer kansen liggen) en het leidt tot een bredere blik op de wereld.
“Stel dat je erin slaagt om een economie in Afrika op te krikken. Dan ga je veel hoog opgeleide mensen hebben die elders meer kansen voor zichzelf zien. Die kansen zullen ze willen grijpen.”
