Zij staat symbool voor de strijd tegen vrouwenbesnijdenis

Edna Adan bouwde een ziekenhuis om Somalische vrouwen die het slachtoffer zijn van FGM (female genital mutilation) ook wel vrouwenbesnijdenis, te helpen.

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
Haar grootste trots is niet dat ze als eerste Somalische vrouw leerde autorijden. Of dat ze als eerste Somalische vrouw is gaan studeren in Engeland. Noch dat ze de vrouw was van de President van Somalië, Ibrahim Egal. Waar is ze dan het meest trots op? Dat ze de eerste gekwalificeerde verloskundige van Somaliland was? Of de eerste vrouwelijke minister van haar land? Of dat zij de vrouw is die veertig jaar geleden, als allereerste ter wereld, vrouwenbesnijdenis op de internationale agenda heeft gezet?

Haar pensioen en Mercedes ruilde zij in voor stenen, cement en apparatuur

“I have a dream”
Nee. Het meest trots is Edna Adan op haar verloskundig ziekenhuis in Hargeisa, de hoofdstad van Somaliland, dat ze met haar eigen geld uit de grond heeft gestampt. Haar riante pensioen, opgebouwd tijdens haar internationale carrière voor de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), ruilde zij in voor stenen en cement om haar ziekenhuis te bouwen. Haar juweel, een prachtige Mercedes, werd verkocht, en van het geld kocht zij apparatuur en materialen om de vrouwen in haar land die het slachtoffer zijn van FGM (female genital mutilation, oftewel vrouwenbesnijdenis, red.) te kunnen helpen. In het ziekenhuis realiseerde Edna eigenhandig een trainingscentra voor verloskundigen, die na hun training terugkeren naar de verafgelegen dorpen, om daar directe hulpverlening te bieden.

Somaliland FGM vrouwenbesnijdenis

In Edna’s ziekenhuis komen we Hawa Ali (32) tegen. Ze wil graag haar verhaal vertellen. Omdat ze besneden is, verliep haar bevalling elf jaar geleden erg moeizaam, waardoor haar baby overleed. Haar baarmoeder liep toen zoveel schade op dat ze permanent in het ziekenhuis moest blijven. Ze is incontinent en de medische voorzieningen in haar dorp zijn niet toereikend genoeg om terug te keren. “In mijn cultuur ben je geen vrouw als je niet besneden bent. Niemand wil dan met je praten, je maakt minder kans op een goede echtgenoot. Ze noemen je dan vies en roepen ; ‘Buuryo gab!‘ naar die meisjes toe. Ik hoop dat ik ooit gezond genoeg ben om weer naar mijn dorp terug te keren.” Met behulp van de voorzieningen in het ziekenhuis, heeft Hawa na haar eerste traumatische ervaring twee gezonde kinderen op de wereld gezet. Foto: Reinier van Oorsouw. 

‘Laten we ons maar niet te veel met vreemde Afrikaanse rituelen bemoeien, was het idee.

Trots leidt de kleine, daadkrachtige vrouw mij langs de foto’s aan de muur van haar kantoor in het ziekenhuis in Hargeisa. Edna met Bill Clinton, Edna met Wim Kok (!), Edna met zo ongeveer iedereen die ertoe doet, of deed in deze wereld. “Ik ben veertig jaar geleden in Nederland geweest”, vertelt ze. “Toen ik begon te praten over FGM, wist niemand waar ik het over had. Er heerstte een idee van ‘laten we ons maar niet te veel met vreemde Afrikaanse rituelen bemoeien’. Ik heb geprobeerd om aan mensen duidelijk te maken dat dit niet zomaar een piercing door iemands oor of iets dergelijks is, maar een geïnstitutionaliseerde vorm van marteling van vrouwen. Er was weinig interesse voor.”

vrouwenbesnijdenis FGM SomalilandToevallige passanten in Hargeisha, de hoodstad van Somaliland. In deze regio is 98% besneden (bron: HIRDA) het hoogste percentage besneden meisjes en vrouwen ter wereld. Foto: Reinier van Oorsouw. 

Erg en vogue
Hoe anders is de situatie nu? De internationale gemeenschap heeft vrouwenrechten, gender en ook meisjes- en vrouwenbesnijdenis hoog op de agenda staan. Gender is en vogue. Daar is Edna niet bijster onder de indruk van. “Het is een exotisch onderwerp, en er worden momenteel duizenden research papers geschreven en conferenties gehouden over FGM. Maar weet je wat het probleem is?”, vraagt ze retorisch en met felle ogen.

FGM vrouwenbesnijdenis Somaliland
Edna Adan in haar kantoor in haar ziekenhuis in Hargeisa.  Foto: Reinier van Oorsouw

“De millenniumdoelen bestaan op papier. Maar is dat papiertje ooit in de dorpen in Somaliland geweest? Waar de vagina van negen jaar oude meisjes met een bot scheermesje wordt weggesneden, waarna haar benen 45 dagen worden vastgebonden zodat ze niet doodbloedt? En zij vervolgens niet meer normaal kan plassen, vrijen of bevallen? Millenniumdoelen bestaan op papier, en die papiertjes liggen in New York. Mijn eigen millenniumdoel bestaat uit 1000 getrainde verloskundigen, die hier in mijn hospitaal zijn opgeleid, en die op dit moment op bergen, in de veraf gelegen dorpjes, onder barre omstandigheden en door heel Somaliland heen vrouwen helpen met bevallen, en nieuwe vrouwen opleiden tot verloskundigen.”

Minder praten, meer doen
Edna heeft nog wel een paar suggesties voor de internationale gemeenschap als het gaat om de bestrijding van vrouwenbesnijdenis. “In plaats van nog een vliegticket te kopen naar nog een conferentie waar mensen in dure pakken praten over dit probleem, is het broodnodig dat de lokale bevolking in de dorpen bewust wordt gemaakt over de culturele misvattingen en de medische complicaties van vrouwenbesnijdenis. Minder praten, meer doen dus”, zegt ze met een betekenisvolle blik.

Edna Adan Somaliland FGMEdna laat in haar kantoor zien naar welke afgelegen gebieden in Somaliland zij haar gekwalificeerde verloskundigen stuurt. Op de foto Edna Adam, twee medewerkers van HIRDA, Abdisalam Mohamed (werkzaam in de media in Somaliland), en Marlies Pilon, journalist voor OneWorld. Foto: Reinier van Oorsouw. 

Het is nog steeds haar lichaam, het is nog steeds zijn dochter

“Ook moeten we de invalshoek van waaruit dit probleem wordt bekeken veranderen. We hebben ons altijd geconcentreerd op de vrouwen. Ik stel voor dat we nu de mannen gaan aanpakken. Vrouwenbesnijdenis is niet alleen een vrouwenprobleem. Het is vooral een mannenprobleem, omdat mannen hier nou eenmaal de macht hebben. Bovendien, dat kleine meisje dat opengesneden- en gemutileerd wordt, heeft ook een vader. Als ik de vinger, of de tand van een van zijn dochters zou breken, zou de vader woedend achter mij aankomen. Het feit dat het hier om een geslachtsorgaan gaat, zou geen verschil moeten maken. Het is nog steeds haar lichaam, het is nog steeds zijn dochter. Hij is nog steeds haar vader, hij is nog steeds het hoofd van de familie. En hij zou ervoor moeten zorgen dat niemand zijn dochter op zo’n manier mag folteren.”

FGM vrouwenbesnijdenis Somaliland

Een jong meisje in Hargeisa, de hoofdstad van Somaliland. Het percentage besneden meisjes en vrouwen in Somaliland is 98%. Meestal worden meisjes rond hun negende levensjaar besneden. Foto: Reinier van Oorsouw.

Mannen laat je vuist zien
In Somaliland sijpelt verandering uiterst traag door de mazen van de conservatief religieuze samenleving heen. Om echte verandering te realiseren, moeten mannen volgens Edna eindelijk hun vuisten laten zien als het om vrouwenbesnijdenis gaat. “Vrouwen hebben het probleem op tafel gelegd. We hebben nu de attentie van de wereld. Mannen moeten ons bijstaan. We moeten samen, als gemeenschap kiezen voor een gezonde gemeenschap, met gezonde vrouwen en gezonde kinderen. Wie wil dat nou niet?”

FGM vrouwenbesnijdenis Somaliland

Ondanks de enorme opgave is Edna ervan overtuigd dat er een proces in werking is gezet dat niet meer te stoppen is. “In plaats van het weghalen van de clitoris en schaamlippen, kiezen nu langzaamaan steeds meer vrouwen voor de ‘Sunna’- besnijdenis voor hun dochter; een prik met een naald in de clitoris. Je zou het besnijdenis-light kunnen noemen. Ik ben natuurlijk voor een totale ban op het mutileren van meisjes en vrouwen, maar dat is een proces. Daarnaast is het onderwerp de laatste jaren bespreekbaar gemaakt door lokale organisaties on the ground. Zij snappen de cultuur van binnenuit, en doen reuzebelangrijk werk. Voor het eerst hoor ik moeders nu openlijk zeggen ‘ik ga mijn dochter niet laten besnijden’. Dat is echt revolutionair!”

‘Een half brood is beter dan geen brood’
Edna Adan erkent dat er nog een wereld moet veranderen. Maar de kleine vrouw vol grote daden geeft niet op; “Gandhi zei ooit; ‘Een half brood is beter dan geen brood’. Veertig jaar geleden had niemand voor mogelijk gehouden dat dit ziekenhuis zou bestaan, of dat vrouwen openlijk over dit onderwerp zouden kunnen praten. Ik geloof dat we deze strijd gaan winnen.”
——-
Journalist Marlies Pilon en fotograaf Reinier van Oorsouw maakten eind januari een reportagereis naar Somaliland in samenwerking met HIRDA, Free Press Unlimited en OneWorld. Binnekort verschijnt naar aanleiding van deze reportagereis een digitale longread over vrouwenrechten in Somaliland op www.oneworld.nl . 

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Verder lezen?

Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?

Word abonnee

  • Digitaal + magazine  —   8,00 / maand
  • Alleen digitaal  —   6,00 / maand
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen

Factuurgegevens

Je bestelling

Product
Aantal
Totaal
Subtotaal in winkelwagen  0,00
Besteltotaal  0,00
  •  0,00 iDit is het bedrag dat automatisch van je rekening wordt afgeschreven.

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons