‘Zelfs de Hema is op zondag open, maar de ggz niet’
In het weekend is psychische hulp vaak alleen beschikbaar in een noodsituatie. Om het niet zover te laten komen, is er in Amsterdam Het Lichthuis: een toevluchtsoord zonder behandeling of programma. ‘Een half uurtje in Het Lichthuis en ik ben een ander mens.’
Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Qassim* (61) had zo zijn eigen manier om de avonden in het weekend door te komen: met extra veel slaappillen. “Ik heb veel slechte gedachten in mijn hoofd”, legt hij uit. “In de jaren 80 heb ik de Irak-Iranoorlog meegemaakt. Veel vrienden en familie verloren. Als ik alleen thuis ben, kan ik niet anders dan piekeren. Ik word er gek van.”
Maar zie hem nu. Op een zondagavond in juli drentelt hij op slippers tussen de tafeltjes waaraan hier en daar iemand een kop thee drinkt. De plek op de Amsterdamse Sarphatistraat waar Qassim sinds een half jaar haast ieder weekend ’s avonds te vinden is, houdt het midden tussen een klein café, een buurthuis en een zorginstelling. Het ruikt er naar versgebakken pindakoekjes. Qassim zet stoelen recht en biedt de bezoekers onophoudelijk koekjes aan. Alsof hij thuis is. “Een half uurtje in Het Lichthuis en ik ben een ander mens.”
“
In het weekend kunnen mensen hun behandelaar niet bellen en de dagactiviteiten zijn dicht
“We doen eigenlijk niks bijzonders”, zegt Pien ter Voert (33), projectleider van Het Lichthuis. Sinds augustus 2020 is Het Lichthuis op vrijdag-, zaterdag- en zondagavond een toevluchtsoord voor mensen die het gevoel hebben dat ze er alleen niet uitkomen en die nergens anders terechtkunnen. Het zijn mensen met psychische of andere problemen, zoals schulden en eenzaamheid, of mensen die proberen nuchter te blijven en bang zijn voor een terugval. “De eerste vraag is meestal: ‘Hoe gaat het?’ De tweede: ’Heb je al gegeten?’” zegt Ter Voert. “We proberen de avond zo prettig mogelijk te laten verlopen. Er is geen programma. Sommige mensen doen een spelletje, anderen vinden het fijn zich een beetje af te zonderen in de tuin of een boek te lezen. Precies zoals je zou willen dat een gewone avond thuis verloopt.”
OneWorld portretteert mensen die zich inzetten voor een betere buurt, school, of werkomgeving. De Verenigde Naties en miljoenen betrokken burgers spraken hiervoor de duurzame werelddoelen af (SDG’s), die we in 2030 moeten halen. Denk aan gendergelijkheid, géén armoede, betaalbare en duurzame energie en kwaliteitsonderwijs voor iedereen. De Goal Getters in deze rubriek gaan daar nu al voor. Geïnspireerd? Check hier wat jij kunt doen.
Beeld:Tammy van Nerum
Monica* (36) noemt Het Lichthuis een ‘plek waar ik me veilig kan voelen’. “Het helpt om onder de mensen te zijn. Je zou zeggen: je kunt toch ook met een boek in het café onder de mensen zijn? Maar in een café krijg ik geen ondersteuning als het misgaat. Hier wel.” Wat er gebeurt als het ‘misgaat’, vindt Monica moeilijk onder woorden te brengen. “Dat ik bijvoorbeeld zo emotioneel word dat ik mezelf niet meer tot rust kan brengen. Daar word ik heel bang van.” Ze is even stil als ze terugdenkt aan de keren dat ze die overrompelingen thuis in haar eentje het hoofd moest bieden. “Het was zo moeilijk dat ik het er liever niet over heb. Laten we het erop houden dat het beter is dat ik nu hier kom.”
Verstopt achter de voordeur
Als het misgaat in het weekend, kunnen mensen met psychische problemen nauwelijks ergens terecht, zegt Ter Voert. “Door de ‘ambulantisering’ van de ggz verblijven mensen met psychische problemen steeds minder in klinieken en wonen zij vaker op zichzelf. Natuurlijk, iedereen wil graag een zelfstandig leven, dat is ook goed. Maar de een heeft daarbij meer steun nodig dan de ander. Eigenlijk is het bizar: we hebben een 24/7-economie, zelfs de Hema is op zondag open, maar de ggz gaat in het weekend bijna volledig op slot. Mensen kunnen hun behandelaar niet bellen en de dagactiviteiten zijn ook dicht.”
“
Als je de crisisdienst belt, moet je degene aan de andere kant van de lijn overtuigen hoe slecht het gaat
Het enige wat rest, is de zogenoemde crisisdienst, de psychiatrische spoedeisende hulp. Ter Voert: “Als je die belt, zo heb ik gehoord van onze bezoekers, moet je degene aan de andere kant van de lijn overtuigen hoe slecht het gaat. Dat is begrijpelijk, want de crisisdienst is er alleen voor medische noodsituaties, en niet om sociale hulpverleningsvraagstukken op te vangen. Maar je kunt je voorstellen dat de paniek groot is als de hulpvraag wordt afgewezen.”
Ook Monica heeft wel eens de crisistelefoon gebeld. “Dat was geen goede ervaring. Ik kreeg alleen de vraag: ‘Ben je nu in crisis?’ Ik was nog niet in crisis, maar het ging zo slecht dat ik bang was dat het een uur later wel zo zou zijn. Daarom belde ik juist! Maar daar kunnen ze dan niets mee.”
Beeld:Tammy van Nerum
Het doel van Het Lichthuis is crises voorkomen. “Bezoekers bepalen zelf of hun komst nodig is, ze hoeven niemand te overtuigen”, zegt Ter Voert. Inmiddels maken gemiddeld dertien mensen per avond daar gebruik van. Onlangs beloofde de gemeente Amsterdam geld vrij te maken om nog drie andere locaties op te zetten. Het eerste jaar werd het initiatief grotendeels gefinancierd uit een subsidiepot voor de ‘aanpak van mensen met verward gedrag’ van ZonMw, een organisatie die zorginnovatie onderzoekt en stimuleert. “Het bekendst zijn de mensen die door verward gedrag overlast veroorzaken en agressief zijn”, zegt Ter Voert. “Maar er is ook een groep die niet schreeuwend over straat gaat, maar verstopt zit achter de voordeur. Onze collega’s uit Londen, bij wie we het idee voor Het Lichthuis hebben afgekeken, noemen het de silent crisis. Zoals een bezoeker het formuleerde: ‘De mensen die ruzie hebben met zichzelf’.”
Geen behandeling
Voor die mensen heeft Het Lichthuis een ‘gekke uitnodiging’, zegt Ter Voert. “Wij zeggen: ‘Kom bij ons als je je echt heel slecht voelt.’ Dat vraagt om een tegennatuurlijke reactie, want wie zich slecht voelt, verstopt zich het liefst in bed met de gordijnen dicht.” Dat mensen tóch komen, is te danken aan de persoonlijke relatie die Het Lichthuis met ze opbouwt, zegt Ter Voert. “We zijn geen ‘inloop’, maar houden eerst een individueel kennismakingsgesprek. We bespreken hoe een crisis er voor hen uitziet en wat ze nodig hebben om die te voorkomen. Mensen die het eng vinden om naar buiten te gaan, kunnen we bijvoorbeeld thuis komen halen.”
“
Wij bieden ondersteuning, door er simpelweg te zijn
Wie aanbelt, wordt bij de deur opgehaald door een medewerker of vrijwilliger. “We vragen hoe het gaat, en lopen altijd samen naar binnen. Zo hoeft niemand in zijn eentje binnen te komen – voor mensen met sociale angst kan dat ingewikkeld zijn. Wij lopen mee naar een tafeltje en zorgen dat iemand iets te drinken en te eten krijgt. Als ze vertrekken, lopen we mee naar de deur en praten we nog even na. Soms evalueren we de dag, soms praten we moed in voor de nacht.”
Beeld:Tammy van Nerum
Van behandeling is geen sprake, benadrukt Ter Voert. “Wij bieden ondersteuning, door er simpelweg te zijn.” Deze zogenoemde ‘presentie’-benadering houdt in dat het Lichthuis ‘aandachtige aanwezigheid’ biedt, zonder opgelegde doelen en deadlines. De medewerkers hebben wel een achtergrond in de psychische hulpverlening. “Maar we vragen ze wel om zichzelf te zijn. Doordat wij ons kwetsbaar opstellen en over ons eigen leven vertellen, houden we de relatie met de bezoekers puur.”
Aan het einde van de avond zit Qassim op een laptop Tussen kunst en kitsch te kijken. “Beter dan het journaal, daar zijn veel te veel oorlogen op.” Straks wandelt hij nog een uurtje door nachtelijk Amsterdam, voordat hij in bed gaat wachten op de slaap. “Ik heb nog steeds slaappillen nodig, maar minder als ik hier geweest ben.” Hij glimlacht. “Wil je wat pindakoekjes mee?”
* Om privacyredenen willen Qassim en Monica niet dat hun achternaam gepubliceerd wordt.
Deze site maakt gebruik van cookies om u een optimale bezoekerservaring te bieden en onze site te verbeteren. AccepterenInstellingen
Cookiebeleid
Overzicht cookies op oneworld.nl
We verzamelen via cookies gegevens met het doel de technische werking van de website en uw gebruiksgemak te garanderen. De cookies (kleine tekstbestanden die bij het eerste bezoek aan deze website worden opgeslagen op uw computer, tablet of smartphone) zorgen ervoor dat de website naar behoren werkt en onthouden bijvoorbeeld uw voorkeursinstellingen. Ook kunnen wij hiermee onze website optimaliseren.
Hiervoor gebruiken wij cookies van Google Analytics, dat het sitegebruik geanonimiseerd registreert en hiervan gegevens opslaat. Met deze gegevens maken wij bezoekstatistieken, op basis waarvan we verbeteringen doorvoeren op onze website. Google Analytics verschaft deze geanonimiseerde data aan derden indien wettelijk verplicht, of als deze derden de data namens Google Analytics verwerken. Door gebruik te maken van deze website geeft u toestemming voor deze anonieme gegevensverwerking door Google Analytics.
Daarnaast gebruiken we functionele cookies van WordPress en WooCommerce. De cookies van WordPress zorgen ervoor dat de website beter kan worden gebruikt door bezoekers. Deze cookies zorgen er bijvoorbeeld voor dat u kunt zien of u bent ingelogd, ze houden ook bij welke individuele voorkeuren u hebt gekozen op uw profielpagina. De cookies van WooCommerce zijn van onze betaalde diensten (Vriendenabonnement, Vacaturebank, Partnernetwerk, Online agenda) en zorgen ervoor dat producten worden onthouden tijdens het aankoopproces. Elke aankoopsessie bij WooCommerce bevat een unieke code voor elke klant, zodat er kan worden achterhaald waar de productgegevens voor elke klant te vinden zijn.
Via deze cookiebalk krijgt u de mogelijkheid om de cookies te accepteren of de instellingen aan te passen. Onder 'Overige cookies' kunt u diverse cookies van externe diensten (zoals youtube, facebook, vimeo) uitzetten.
Een opt-out van Google Analytics op deze website kan via deze link.
Mocht u hierover vragen hebben, kunt u mailen naar: lezers@oneworld.nl
Op deze site gebruiken we functionele cookies van WordPress en WooCommerce. De cookies van WordPress zorgen ervoor dat de website beter kan worden gebruikt door bezoekers. Deze cookies zorgen er bijvoorbeeld voor dat u kunt zien of u bent ingelogd, ze houden ook bij welke individuele voorkeuren u hebt gekozen op uw profielpagina. De cookies van WooCommerce zijn van onze betaalde diensten (Vriendenabonnement, Vacaturebank, Partnernetwerk, Online agenda) en zorgen ervoor dat producten worden onthouden tijdens het aankoopproces. Elke aankoopsessie bij WooCommerce bevat een unieke code voor elke klant, zodat er kan worden achterhaald waar de productgegevens voor elke klant te vinden zijn. Deze cookies kunt u niet uitzetten.
In onze artikelen gebruiken wij content van diverse externe diensten. Het is mogelijk om de volgende cookies uit te schakelen. Hiermee wordt deze content niet langer getoond.
Naam cookie
Soort content
youtube_embed
Youtube player embed
vimeo_embed
Vimeo player embed
google_maps
Google maps embed
twitter_widget
Twitter social widget
soundcloud_embed
Soundcloud player embed
instagram_embed
Instagram embed
Daarnaast gebruiken we Google reCaptcha om de website te beschermen tegen bots. Ook dit kan hier uitgezet worden, maar formulieren die hiervan gebruik maken kunnen dan niet ingediend worden
