Waarom sommige Nederlanders maar een halve AOW krijgen

Surinaamse Nederlanders met een AOW-gat krijgen mogelijk binnenkort een tegemoetkoming van het kabinet. Voorwaarde is wel dat daar de komende weken geld voor wordt gevonden tijdens het bespreken van de Voorjaarsnota. Dat schreef de Volkskrant op basis van berichten van het ministerie van Sociale Zaken. Het zou gaan om een eenmalig bedrag dat niet bedoeld zou zijn het AOW-gat volledig te dichten.

De Raad van State adviseerde de minister eerder al om niet te compenseren, omdat dat juridisch niet hoeft en omdat het precedenten zou scheppen met mogelijkerwijs grote financiële gevolgen.

Een eerdere versie van dit artikel verscheen op OneWorld.nl in juni 2020. In de oorspronkelijke tekst stonden onvolkomenheden die inmiddels zijn gecorrigeerd.

Wie in Nederland de pensioengerechtigde leeftijd bereikt, heeft recht op een maandelijks bedrag aan AOW. Dat staat los van het pensioen dat je bij een werkgever opbouwt. Het AOW-bedrag is gekoppeld aan het minimumloon en hoeveel je precies ontvangt, hangt af van je persoonlijke situatie 1. Iedereen die in Nederland woont of werkt, is  via de Algemene Ouderdomswet (AOW) verzekerd. Voor elk verzekerd jaar bouw je 2 procent AOW-pensioen op. Als je dus de vijftig jaar vóór de pensioengerechtigde leeftijd in Nederland woonde, ontvang je 100 procent. Maar elk jaar dat je níet in Nederland woont, bouw je niets op. Wie vijftien jaar buiten Nederland woont, bouwt bijvoorbeeld 30 procent minder AOW op.

Bijna 40 duizend Surinaams-Nederlandse ouderen hebben door de huidige wetgeving niet de volledige 100 procent opgebouwd en hebben dus een AOW-gat. In werkelijkheid gaat het om meer ouderen, want ook ongeregistreerde ouderen ontvangen niet het volledige AOW-bedrag. Door het gat lopen veel ouderen maandelijks zo’n 300 tot 400 euro mis.

Om AOW te krijgen, moet je premie afdragen. Is er in Suriname toentertijd voldaan aan die voorwaarde? Nee, zegt Rambaratsingh. Waar Nederland al in 1956 en de Antillen in 1960 een wet voor de oudedagsvoorziening opstelden, regelde Suriname niets. Volgens Roy Ritsie, voorzitter van Comité 30 juni, was de Nederlandse staat wel nalatig in zijn informatieplicht. “Als een wet ingaat, moeten mensen daar actief over geïnformeerd worden. Men heeft dat verzuimd te doen. Mensen wisten niet dat zij een gat zouden krijgen en konden dus ook geen alternatieve regelingen treffen.” Wat de premie betreft, heeft men wettelijk gezien een punt, zegt Ritsie. Maar hij ziet het niet als een juridische kwestie. “Het is een humanitaire aangelegenheid.” Comité 30 juni koos daarom voor de politieke route. In 2017 startte de organisatie een petitie die ruim dertienduizend keer werd ondertekend.

Herman Hoogers, universitair hoofddocent staatsrecht aan de Rijksuniversiteit Groningen, ziet geen juridische grond voor reparatie van het AOW-gat. “Het Nederlands staatsrecht is nogal ongelukkig verwoord, maar met ‘het Rijk’ wordt altijd Nederland bedoeld. Niet het Koninkrijk der Nederlanden. De AOW is dus altijd al alleen op Nederland van toepassing geweest. De benaming in de wet levert verwarring op, maar sociale zekerheid en alles wat daarmee samenhangt was een aangelegenheid van de individuele landen.” Ook Arjen van Rijn, bijzonder hoogleraar staatsrecht en staatskundige vernieuwing aan de University of Curaçao liet RTL Nieuws weten dat de verantwoordelijkheid voor sociale en economische zaken, zoals de AOW-regeling, bij de landen zelf lag. Een reparatie van het AOW-gat zou volgens hem een politieke tegemoetkoming zijn, geen juridische noodzaak.