Het doet de vraag rijzen waarom er niet gevaccineerd wordt voor ebola. Het antwoord is simpel: er is geen vaccin. “Er wordt heel hard gewerkt aan een vaccin”, zegt Aura Timen, hoofd van het Centrum Landelijke Coördinatie Infectieziektenbestrijding van het RIVM. “Er is een aantal kandidaat-vaccins dat lijkt te werken op dieren, maar die zijn nog lang niet klaar voor gebruik door mensen.” Onderzoek richt zich vooral op hoe het virus ontstaat en op mensen overgedragen wordt, meestal door vleermuizen.
Zelfs al zou er een vaccin zijn dat klaar is om getest te worden op mensen, dan zouden er nog steeds problemen te overwinnen zijn. Om te testen of een vaccin echt werkt, is het nodig een klinische studie uit te voeren, waarbij een controlegroep een placebo krijgt. “Bij een vreselijke en zeer dodelijke ziekte als ebola is het moeilijk uit te leggen waarom een groep zieken geen middel krijgt”, zegt Timen. Maar niet onmogelijk: voor HIV/aids golden dezelfde bezwaren, maar daarvoor worden inmiddels wel klinische studies uitgevoerd.
Symptomen bestrijden
Een medicijn dat ebola-patiënten helpt, is evenmin voor handen. De behandeling van ebola is erop gericht de symptomen te bestrijden, zoals het toedienen van vocht om uitdroging te voorkomen, bloedtransfusies uitvoeren als de patiënt veel bloedt of falende levers en nieren ondersteunen. “Griep kun je behandelen met anti-virale middelen, Tamiflu is een bekend voorbeeld. Die middelen helpen het lichaam om het virus te bestrijden. Maar zoiets is er voor ebola niet. Het afweersysteem van het lichaam moet het echt helemaal zelf doen.”
De reden dat er geen medicijn voor ebola is, is simpel: ebola komt te weinig voor. Dat maakt het lastig om precies te begrijpen hoe het virus werkt en vaccins te testen. Je kunt mensen moeilijk vragen zich met ebola te laten besmetten om te testen of een vaccin werkt. Daarnaast is het voor farmaceutische bedrijven niet interessant een medicijn te ontwikkelen: ze kunnen er simpelweg niet genoeg van verkopen. Overheden steken geld in de ontwikkeling van vaccins en medicatie, maar niet alleen omdat ze de zieken in Afrika willen helpen. In een interview op de website van Artsen zonder Grenzen zegt arts en medisch adviseur Esther Sterk: “Er zijn verschillende landen geïnteresseerd in de bestrijding van ebola, om zich te kunnen verdedigen tegen biologische oorlogsvoering of terreuraanslag.” Timen geeft aan dat het meeste onderzoek naar de bestrijding van ebola plaatsvindt in de VS en Canada.
Perspectief
Hoewel ebola een zeer lage overlevingskans heeft (de huidige variant in West-Afrika kent een overlevingskans van 10 procent), valt het aantal doden mee in vergelijking met andere bekende ziekten zoals HIV/aids, malaria en cholera. Onderstaande grafieken laten het aantal gevallen en doden per ziekte zien. In dat perspectief is het misschien beter te begrijpen dat het ontwikkelen van een vaccin of medicijn tegen de ziekte achterloopt op andere ziekten.
“Ebola is een bedreigende ziekte omdat het zeer ernstig verloopt”, zegt Timen, “maar dagelijks sterven er meer mensen aan malaria dan aan ebola.”
De data zijn maar in beperkte mate vergelijkbaar: de cijfers over ebola worden nog continu aangepast. Verder zijn de data uit verschillende jaren en van verschillende bronnen (cholera van de WGO, malaria van UNSTATS en HIV/aids van UNAIDS).