Wie is Ruth Ojiambo Ochieng?Ruth Ojiambo Ochieng is algemeen Directeur van Isis-Women’s International Cross Cultural Exchange (Isis-WICCE). Ze heeft onder meer gewerkt voor het Ugandese ministerie van Justitie, Women Human Rights Defenders, Amnesty International, AMANITARE en UNIFEM. Bovendien heeft ze zich ingezet voor diverse vrouwen- en vredesinitiatieven, zoals het Kitgum Women’s Peace Initiative, het Teso Women’s Peace Initiative en het Lira Women’s Initiative en Juba Peace Process.
De man als vijand
Ochieng kwam in Uganda in verschillende conflictsituaties terecht waar mannen zich, zacht gezegd, misdroegen. Voor de feminist zijn mannen dan ook boosdoeners. “Wanneer een conflict uitbreekt, rennen mannen weg. Ze brengen zichzelf in bescherming en laten de vrouwen en kinderen achter. You know them. Ze zijn zo egoïstisch, denken alleen maar aan zichzelf.” Ook in Ochiengs verhalen over geweld tegen vrouwen, die ze sinds de jaren ‘90 optekent, zijn de mannen de bron van het geweld.
Haar negatieve ervaringen met mannen en geweld is een van de redenen dat haar organisatie Isis-WICCE zich juist richt op vrouwen in conflictgebieden wereldwijd. Isis-WICCE doet aan traumaverwerking door bijvoorbeeld psychische hulp en medische zorg te bieden. Ook geeft de organisatie training in ‘peace building’. Want, vindt Ochieng, vrouwen kijken anders naar vrede dan mannen.
“Mannen denken dat ze de vrede kunnen bewaren door rond te lopen met een wapen. Maar geschiedenis heeft laten zien dat ‘vrede bewaren’ niet zo werkt. Het zorgt ervoor dat de mannen aan de macht een verdedigende houding aannemen en dat de militairen meer controle krijgen.” Volgens Ochieng doen vrouwen niet aan peace keeping, maar aan peace building. “Vrouwen zijn van nature verzorgers. Tijdens een crisissituatie zorgen we voor de mensen om ons heen. Dat is iets waar vrouwen naartoe werken: een stabiele, veilige omgeving.”
Mannen denken dat je vrede bewaart door rond te lopen met een wapen
Eigen plan trekken
Hoe vrouwen vrede bewerkstelligen? Dat verschilt. Ochieng: “Tijdens onze training zeggen we niet ‘zo zorg je voor vrede’ en ‘dit zijn vrouwenrechten’. Het is niet de bedoeling dat wij bepalen wat werkt voor hun gemeenschap.” Ochieng brengt daarom vrouwelijke leiders uit (voormalige) conflictregio’s samen. “Ze vinden kracht wanneer ze elkaar ontmoeten en merken dat geweld tegen vrouwen overal gebeurt. Dat het een wereldwijd probleem is”, aldus Ochieng. De deelnemers bespreken verschillende ideeën om het geweld of de sporen daarvan aan te pakken. Zo vinden ze zelf een oplossing die goed past bij hun eigen samenleving. “Na twee weken training heeft iedereen een haalbaar actieplan opgesteld om hun gemeenschap vredig(er) te maken.”
We zeggen niet “zo zorg je voor vrede” en “dit zijn vrouwenrechten”
De actieplannen weerspiegelen de verschillende behoeften van de gemeenschappen. “Een Zuid-Sudanese vrouw wilde vooral vrouwen met een fistel – ruim 55.000 in haar land – helpen, terwijl een Liberiaanse vrouw zich juist wilde inzetten voor begrafenissen. Haar gemeenschap werd continu geconfronteerd met een oud conflict doordat de lijken nog niet waren begraven. Even water halen, werd zo een zware opdracht.”
Kwetsbaarheid
Haar vader is de enige man over wie Ochieng iets goeds te zeggen heeft. “Mijn vader was anders dan andere mannen. Misschien omdat hij een priester was. Hij liet me inzien dat vrouwen in onze cultuur achtergesteld worden en daarom extra kwetsbaar zijn.” Ook tijdens conflicten zijn vrouwen kwetsbaar en worden ze vaak als eerste aangevallen: een oorlogstactiek.
“Vrouwen zijn het begin van nieuw leven. Ze zetten de cultuur voort. Door hun aan te vallen, ontneem je de identiteit van je tegenstander”, concludeert Ochieng. “Waarom zou een man anders een driejarig meisje verkrachten? Of snijden in de voortplantingsorganen van een baby? Welk belang heeft hij daarbij? Het zijn de zwakkeren die zoiets doen. Zo laat de vijand zien dat hij hen vernietigt.”
In conflicten worden vrouwen vaak als eerste aangevallen: een oorlogstactiek
Gezonde geest
Toch pakken vrouwen hun leven na conflicten vaak snel op, meent Ochieng. “Vrouwen zijn sterker dan mannen. Als een man zijn vrouw verkracht ziet worden, verandert hij in een depressief persoon. Maar de vrouw die het doorstaan heeft, blijft staan en gaat door.”
Maar vrouwen nemen vaak niet de tijd om te herstellen, ziet Ochieng. En dat baart haar zorgen. “De oorlog heeft hun fysiek, mentaal en geestelijk welzijn geschaad, maar om vrede voort te zetten heb je zowel een gezond lichaam als een gezonde geest nodig.” Met haar organisatie probeert ze daarom vrouwen vooruit helpen. “We overtuigen ze: ‘je bent niet het slachtoffer, maar de winnaar. Je bent sterker dan je aanvaller, hij heeft je niet gebroken’.”
