Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
In de 21e eeuw dragen activistische bewegingen namen met hashtags. De #MeToo-beweging en de #BlackLivesMatter-protesten zijn ongetwijfeld de bekendste voorbeelden, maar er zijn nog veel meer protesten voor een rechtvaardige wereld die zich voor een groot deel afspelen op de sociale media.
In zijn boek Tweets and the Streets: Social Media and Contemporary Activism (2012) beschrijft cultuursocioloog Paolo Gerbaudo hoe social media iedereen de mogelijkheid geeft om te zijn wat hij ‘citizen journalist’ noemt: op het internet liggen de maatschappelijk geëngageerde berichten voor het oprapen. YouTubers als Kat Blaque uploaden video’s om hun kijkers over sociale ongelijkheid te onderwijzen, op Instagram posten accounts als @blklivesmatter verzoeken om donaties en petities, en op Twitter circuleert een handige lijst om je strijdbaarheid ook offline kenbaar te maken.
“Krijgt activisme op social media ook echt iets voor elkaar, of blijft het bij likes en retweets?
Krijgt dit activisme via sociale media ook echt iets voor elkaar, of blijft het bij likes en retweets? Ik sprak vier influencers over hoe zij vanaf hun platform proberen de wereld te verbeteren, wat sociale media hier zo geschikt voor maakt en waarom het lastig kan zijn om ook offline iets teweeg te brengen.
Tamar, 23 (@i.thrift.shit, Instagram, 10.000 volgers)
Toen ze januari vorig jaar op Instagram begon te posten, wilde Tamar* vooral laten zien dat je je trendy kunt kleden zonder dat het de aarde iets hoeft te kosten. “Later, toen ik me meer bewust werd van milieuproblemen en de vreselijke manier waarop fabrieksmedewerkers van fastfashionbedrijven worden behandeld, begon ik thriften (zuinig shoppen, met name door tweedehandszaakjes aan te doen, red.) ook als statement te zien. Hierdoor groeide mijn motivatie.” Haar content werd steeds politieker. Op haar Instagramprofiel besteedt ze nu bijvoorbeeld ook aandacht aan de Black Lives Matter-beweging.
“Fast fashion gaat ook feministen aan
“Hoe langer je je binnen Instagram aan de kant van duurzaamheid en rechtvaardigheid begeeft, hoe meer je inziet dat alles samenhangt. Fast fashion gaat ook feministen aan: er zijn veel gevallen van seksuele misdrijven jegens vrouwen die werkzaam zijn in de fabrieken van grote merken.” Ook hierover deelt Tamar posts en stories, en ze gaat regelmatig de discussie aan via DM’s of in de comment-sectie van een publieke post. Door haar standpunt aan mensen individueel uit te leggen, denkt ze dat haar online activisme meer dan alleen voor de show is.
“Social media is een veilige plek om je mening te uiten. Ik vind dat op zich heel goed, want ik heb veel last van sociale angst en moest veel overwinnen om (op 1 juni j.l., red.) te gaan protesteren op de Dam. Voor mensen zoals ik is activisme via sociale media dus veel toegankelijker. Toch spreek ik me ook offline uit, zorg ik ervoor dat mijn volgers petities tekenen en ga ik op mijn Instagram lastige discussies nooit uit de weg. Ik hou het niet bij posts van anderen delen. Er moet wel actie achter je woorden zitten.”
Zoals Tamar aankaart dreigt activisme via social media aan de oppervlakte te blijven. Mensen die een post delen over een sociale zaak of een petitie tekenen, maar zich niet echt inlezen of in het dagelijks leven oncomfortabele gesprekken uit de weg gaan, worden ook wel ‘slacktivists’ genoemd: ‘luie’ activisten. Zo was er kritiek op de vele Instagram-gebruikers die na de moord op George Floyd een zwart vierkantje op Instagram postten om de ‘Black Lives Matter’-beweging te steunen, wat in de praktijk weinig verschil zou maken.
Saddiq, 22 (@saddiqhead, TikTok, 456.000 volgers)
‘I put the Tic in TikTok’, staat in de bio van Saddiq. Hij heeft het syndroom van Gilles de la Tourette en maakt educatieve video’s over zijn stoornis. Hij beantwoordt vragen zoals wanneer zijn tics begonnen, of het gevaarlijk is om met Tourette auto te rijden en of hij zijn Tourette ervaart als een beperking. Dat is niet waar hij in eerste instantie voor op het platform kwam: “Eerst gebruikte ik TikTok vooral voor de lol en om video’s van mijn fitnessroutine te posten. Dat laatste doe ik nog steeds: daarmee laat ik zien dat ik meer ben dan alleen mijn tics. Tourette is een klein obstakel in mijn leven, als ik hard werk krijg ik eigenlijk alles voor elkaar. Ik wil er op een luchtige manier over praten, zodat mensen er ook op een luchtige manier naar gaan kijken.”
“Ik wil op een luchtige manier over Tourette praten, zodat mensen er ook op een luchtige manier naar gaan kijken
Saddiq wil vooral misverstanden over Tourette uit de wereld helpen. Zo krijgt hij vaak de vraag waarom mensen met Tourette zo vaak schelden. “Dat is eigenlijk een mythe. Ongeveer 10 procent van de mensen met tics hebben coprolalia, wat betekent dat je ongecontroleerd scheldwoorden roept en obscene taal uitslaat. Dit type Tourette wordt vaak gebruikt in films en televisieseries. Dat is schadelijk vanwege negatieve beeldvorming, maar ook omdat mensen met Tourette die niet schelden of geen verbale tics hebben minder serieus worden genomen.” Deze mensen krijgen dus minder snel een adequate diagnose, begrijpen niet goed waarom ze tics hebben en proberen deze hoogstwaarschijnlijk te onderdrukken, met alle schadelijke gevolgen van dien. Met zijn filmpjes wil Saddiq dit helpen voorkomen.
@saddiqhead Reply to @treceecheeks I forgot to mention, people with ts can’t choose their tics, the tics choose you ? I rarely even used swear words before ts
Positieve representatie van mensen met een beperking is hard nodig. De Amerikaanse YouTuber en antivalidisme-activist Annie Segarra vertelt in de feministische podcast ‘Stuff Mom Never Told You’ dat ze zich ontzettend ergert aan de representatie van mensen met een beperking op sociale media. Als voorbeeld noemt ze het fenomeen ‘promposals’, waarbij iemand een ander meevraagt naar prom, het Amerikaanse schoolbal aan het eind van het schooljaar. Heel populair zijn promposals waar een persoon met beperking wordt meegevraagd, wat meestal als liefdadigheid worden beschouwd. Mensen als Saddiq laten zien dat een beperking niet hoeft af te doen aan je plezier in het leven, en dat ze geen behoefte hebben aan medelijden.
Chanti van der Kust (@dontttouchmyhair, Instagram, 300 volgers)
Chanti is storemanager van een koffiezaak in Amsterdam, en daarnaast zeer actief op sociale media. Ze heeft een persoonlijk Instagram-account, schrijft columns op het account van feministisch collectief PISSWIFE en zette @dontttouchmyhair op, waarop ze zich specifiek richt op de representatie van Zwarte1 haarstijlen: “Don’t Touch My Hair begon eigenlijk toen ik voor het eerst in jaren besloot om braids te gaan dragen. In het (witte) bedrijf waar ik destijds voor werkte, merkte ik al snel ongemakkelijkheid tijdens presentaties en meetings. Ik was me ineens erg bewust van het feit dat mijn haardracht misschien als onprofessioneel werd gezien en ging me meer inlezen over het politieke aspect van kapsels van Zwarte vrouwen: van natuurlijke afro tot braids.” Zo las ze in het boek Kroeshaar van Mireille Liong dat 73 procent van de vrouwen van kleur hun haar ‘ontkroest’ om aan eurocentrische schoonheidsidealen te voldoen.
“82 procent van de vrouwen geeft aan dat hun idee van schoonheid door social media wordt gevormd
Ook in de privésfeer ondervond Chanti dat mensen haar met haar nieuwe kapsel minder serieus namen. “Ik had niet verwacht dat ook een deel van mijn witte vrienden zo zou reageren. Ik kreeg bijvoorbeeld de opmerking ‘Shaniqua’ naar me toegeworpen” (een naam die voor een Zwarte vrouw uit de getto wordt gebruikt, red.). Chanti besloot tekeningen te maken van vrouwen met traditionele Zwarte haarstijlen wereldwijd. Na een expositie in een Amsterdamse koffiezaak, een andere dan waar ze werkt, besloot ze de tekeningen ook via social media te verspreiden. “Als klein meisje wilde ik altijd steil haar, of losse krullen. Mijn krullen waren nooit goed genoeg, nooit lang genoeg. Via mijn Instagram-account heb ik veel andere vrouwen leren kennen die net als ik niet pasten in de schoonheidsidealen. Wij willen zelf nieuwe idealen vormen, waar we wel in passen.”
In een enquête van Dove onder 1000 vrouwen tussen de 18 en 64 gaf 82 procent aan dat hun idee van schoonheid door social media wordt gevormd. Instagram staat nog altijd vol met gephotoshopte lijven, maar biedt meer ruimte voor weerstand dan tijdschriften en commercials. Op sociale media kan namelijk iedereen, net als Chanti, druk uitoefenen om schoonheidsidealen van elke soort te kantelen: haartextuur, huidskleur, lichaamsbouw. Zo kwam Rihanna met beautylijn Fenty Beauty nadat talloze bloggers zich beklaagden over een gebrek aan donkere foundation en verliest lingeriemerk Victoria’s Secret klanten vanwege alle tweets van vrouwen die zich niet langer neerleggen bij het strenge lichaamsideaal en de culturele toe-eigening waar het merk zich schuldig aan maakt.
Tijn de Jong (27, @tijnblijftzacht, Instagram, 2000 volgers)
Tijn identificeert zich als non-binair en gebruikt hij/hem-voornaamwoorden. Hij merkt dat die identiteit bij veel mensen vragen oproept. Daarom post hij over de sociale positie van transgender personen. Via Instagram komt hij bovendien in contact met andere non-binaire mensen. “Doordat ik mensen van over de hele wereld kan volgen, krijg ik allerlei verschillende perspectieven te zien, en dat verrijkt mij weer enorm als mens. Ook in de periode voor mijn coming-out een aantal jaar geleden, heb ik veel herkenning gevonden op platformen als Instagram. Daar zag ik de representatie van non-binaire mensen die ik in de media miste.”
Toch ziet Tijn de community op Instagram niet uitsluitend als veilige plek. Naast mensen die zijn ervaring delen, komen er ook mensen op Tijns profiel af die minder tolerant zijn naar transgender mensen. “Het valt me op dat mensen zich vrijwel nooit direct negatief over mij en mijn genderidentiteit uitlaten. Ze doen dat vooral anoniem of door bijvoorbeeld een tweet te schrijven over artikelen waarin ik mijn verhaal vertel.”
“Blijf kritisch naar jezelf: wat doe je echt om te laten zien dat je anderen steunt?
Tijn is heel open over zijn ervaringen met discriminatie, zijn mastectomie (borstverwijdering, red.) en zijn zelfbeeld over zijn veranderende lichaam. In een persoonlijke Instagram-post schrijft hij: “Lange tijd dacht ik dat trainen en spieren kweken een noodzakelijk onderdeel was om op een ‘goede’ manier trans te zijn. Alsof ik extra moest bewijzen dat ik een goede man was.” Hij hoopt dat zijn verhalen zijn volgers aanzetten om actief op te treden tegen transfobie. “Een plaatje delen in je story is duizend keer makkelijker dan iemand in real life aanspreken op transfobie, of ingrijpen als er transfoob geweld plaatsvindt. Blijf dus kritisch naar jezelf: wat doe je echt om te laten zien dat je anderen steunt?”
- De auteur schrijft Zwart met een hoofdletter om aan te geven dat Zwart niet enkel naar een huidskleur, maar ook naar een cultuur verwijst. ↩︎
