Brief aan mijn dochter
Abdelkader Benali begon te schrijven toen zijn vrouw zwanger was van hun dochter Amber. Hij schrijft haar over de wereld waarin zij een half jaar geleden geboren is. Het is een wereld om je over te verbazen, maar ook de schaduwzijde vermijdt hij niet. Hij vertelt haar over zijn jeugd, discriminatie, geweld en de problemen die ze tegen zal komen. Hij laat haar kennismaken met haar voorouders, met de cultuur waarin hij opgroeide.
‘Toch wil ik van jou absoluut niet verwachten dat je iets goed te maken hebt. Ik hoop dat je echt helemaal niks goedmaakt. Ik hoop dat je je nooit verplicht voelt om beter te zijn dan de rest, vanuit het valse gevoel van verplichting dat je de geschiedenis iets verschuldigd bent.’ (blz. 36)
Zoals de titel al zegt, is dit boek echt een brief aan jouw dochter. Waarom heb je ervoor gekozen om het te publiceren?
“De mensen die ik de tekst liet lezen reageerden vaak ontroerd of aangedaan. Er werden vragen beantwoord als : Hoe kijkt de ander naar mij? Hoe kijk ik naar de ander? Heeft de ander vooroordelen over mij? Roep ik iemand anders ten onrechte ter verantwoording, omdat hij bij een bepaalde etnische groep hoort? Zo hielp het verhaal hen om hun omgang met anderen beter te begrijpen. Het gaf ze zicht op de tijd waarin we leven. Dat inzicht wil ik anderen ook kunnen geven. Toen mijn uitgever ook positief reageerde, besloot ik om de brief met de buitenwereld te delen.
Maar mocht het zo zijn dat niemand het boek wil lezen, dan verandert dat voor mij niets aan de waarde ervan. Deze brief heb ik geschreven voor mijn kind, ik heb erin geschreven wat ik aan háár wilde vertellen en ben heel blij dat zij mijn toehoorder was. Als ook anderen er iets aan hebben, is dat alleen maar winst.”
Wat heeft Amber voor invloed gehad op het boek?
“Tijdens het schrijven van dit boek probeerde ik me in haar te verplaatsen, de wereld door haar ogen te bekijken, wat een heel nieuw perspectief oplevert. Zo vroeg ik me af wat de verhalen zijn uit mijn persoonlijke geschiedenis die ik haar wil vertellen. Wat wil ik haar meegeven dat haar positief zou kunnen beïnvloeden?
Ten slotte voel ik een soort plicht om met dit boek naar buiten te treden. Ik heb het gevoel dat ik een verantwoordelijkheid draag tegenover de volgende generatie: ik wil hen vertellen over de wereld waar ze in terechtkomen.”
Je bent relatief laat in je leven vader geworden. Wat maakt het anders dan als je op je dertigste een kind had gekregen?
“Ik was me toen nog aan het ontwikkelen als schrijver, waarin een kind me misschien belemmerd zou hebben, omdat het vaderschap mijn leven meer in beslag zou hebben genomen. Aan de andere kant zijn kinderen vaak een bron van inspiratie en levert het nieuwe gezichtspunten op. Daar had ik sneller gebruik van kunnen maken als ik eerder kinderen had gekregen. Graag hadden mijn vrouw en ik eerder een kind gehad, waar ik ook over schrijf in het boek. Maar het wachten op een zwangerschap was heel leerzaam: ik heb leren loslaten.”
Soms was het zo moeilijk dat ik even niet verder kon werken
Grote delen van het boek zijn heel persoonlijk, je stelt je kwetsbaar op.
“Na het schrijven was ik uitgeput, ik had mijn hele ziel en zaligheid erin gelegd. Eerst wilde ik de tekst niet teruglezen, want wat ik heb geschreven is zo persoonlijk dat het veel herinneringen en angsten oproept. Het redigeren was dan ook een zwaar proces. Soms was het zelfs zo moeilijk dat ik even niet verder kon werken, afstand moest nemen.
Natuurlijk is het eng om je kwetsbaar op te stellen, maar bij een boek ligt dat anders dan bij een persoonlijk gesprek. Ik denk dat dit de kracht van een boek is. Literatuur is heel intiem en persoonlijk, maar geeft mij tegelijkertijd de ruimte om vrij te kunnen ademhalen. Ik ben het niet zelf, de tekst staat tussen mij en de lezer in.”
Je schrijft in het boek veel over de positie van vrouwen en hoe die veranderd is. Waarom?
“Het krijgen van een dochter heeft daar sterk mee te maken. Ik vroeg me af hoe de wereld er vanuit haar perspectief uitziet: Welke problemen gaat zij als meisje tegenkomen? Hoe kan ze daarmee omgaan? Waar kan ze als vrouw het verschil maken?
Daarnaast komt het doordat ik ben opgevoed door vrouwen die een totaal ander leven hadden dan vrouwen uit de generatie van mijn dochter. Ik wilde haar de verhalen vertellen van de vrouwen van wie ze afstamt, zodat ze zich verbonden met hen voelt doordat ze haar voorgeschiedenis kent.”
Ten slotte denk ik dat we de eeuw van de vrouw zijn binnengegaan. Daarover schrijf ik ook in het boek: ‘Wat betekent het voor jouw positie als vrouw (Amber) als je straks in een wereld komt waarin vrouwen niet alleen over meer macht en invloed, maar ook over middelen kunnen beschikken? Ik zie voor me dat vrouwen hun eigen opgebouwde, zuur verdiende rijkdom zullen delen met andere ambitieuze vrouwen, om zo een deel van hun privilege door te geven.’ Honderd jaar geleden schreef Virginia Woolf nog over het recht van vrouwen op een eigen kamer, wat inmiddels heel gewoon is. Nu strijden vrouwen en mannen over de hele wereld voor andere rechten, zoals het recht op privacy, het recht om te reizen en goede sanitaire voorzieningen. Ik denk dat zich dat alleen nog maar verder zal ontwikkelen. Dit proces is begonnen in het Westen en op dit moment trekken vooral hoogopgeleide Westerse vrouwen de kar. Maar ik denk dat dit uiteindelijk een niet-Westerse beweging zal worden, omdat vrouwen in andere culturen het meest te winnen hebben.”
‘Pijn is nooit lineair, legt zijn eigen verrassende wispelturige weg af om je daar te raken waar hij zich het meest op zijn gemak voelt. Eerst voel je de dierlijke pijn, die met z’n wond ruimte maakt voor het verdriet. Pas als die pijn is weggezakt, kan verdriet opkomen om z’n herstellende werk te doen. Verdriet overleeft ons. Dus wanneer je huilt, Amber, geneer je dan niet. Het is het begin van genezing.’ (blz 90)
Brief aan mijn dochter
Abdelkader Benali
De Arbeiderspers, € 15,00
Verschijnt op 5 april
