Turkse feministen keren Erdoğan de rug toe

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
De macht van Erdoğan reikt tot in de slaapkamer, blijkt uit zijn oproep aan Turkse vrouwen om vijf kinderen te baren. Feministen in Turkije verzetten zich tegen deze lange arm van Erdoğan. Filmmaker Melek Özman is oprichter van de campagne. “We geloven in een parlementaire democratie, een participatiemaatschappij met gelijke rechten voor iedereen. Overigens zouden we ook tegen het referendum zijn als het om een vrouw zou gaan. We grappen wel eens: ‘Al is het onze vader, zelfs dan zijn we tegen. En voegen dan toe: ‘of onze moeder.’” In de afgelopen jaren liet Erdoğan volgens Özman zien dat hij individuele vrouwenrechten in Turkije niet beschermt.

De vrouwen van Kadınlar Hayır Diyor komen dagelijks bijeen om ervaringen te delen en nieuwe demonstraties op te zetten. De groep is hecht. Maar opvallender: divers. Waar andere campagnegroepen meestal een politieke kleur hebben, is dit een bonte mix. Een stewardess, een filmmaker, een Koerdische activist, een Armeense christen, een transgender. Oud en jong.

Weerstand

In de laatste dagen voor het referendum zijn de vrouwen strijdbaarder dan ooit. Toch zijn ze beperkt in het campagnevoeren. Ze blijven in drukke straten, of in wijken waar het nee-kamp groot is. “Uit veiligheidsoverwegingen,” zegt Özman. “Eerder stonden we in wijken waar we aangevallen werden. Nu kiezen we bewust voor plekken waar veel publiek is.” Een van die straten is Istiklal, een van de bekendste winkelstraten van Istanbul. Terwijl de vrouwen dansen op campagnemuziek, komt de gemeentelijke schoonmaakdienst voorbij. De straat wordt volgespoten met water en de zwabber gaat erdoor. “Dat doen ze altijd als wij er staan”, lacht Özman. Het weerhoudt de vrouwen er niet van de straat op te gaan. Ze dansen verder in de plassen.

Het feministische geluid is in Turkije niet welkom. Verschillende mensen uit de groep werden de laatste maanden opgepakt. Özman weet dat haar naam op lijsten staat. “Ik houd er dagelijks rekening mee dat ik gearresteerd wordt. Het meest maak ik me zorgen over mijn slaapplek. De gevangenissen zitten namelijk zo vol, dat ik bang ben dat er straks geen bed voor me vrij is.”

Hoe reëel de kans is dat ze wordt opgepakt, blijkt wanneer iemand binnenkomt van SPoD, de LHBT-community in Istanbul. “De politie is bij ons binnengeweest vandaag. We moesten alle documenten laten zien.” Dit is vaak de eerste stap die leidt tot het sluiten van organisaties en mogelijke arrestaties.

Erdoğan naast je bed

De vrouwen van Kadınlar Hayır Diyor zijn niet de enigen die campagne voeren tijdens het referendum. Ook de vrouwenvleugels van politieke partijen zijn actief. Zoals de vrouwen van Şişli Kadın Kolu, een tak van de seculiere partij CHP. Erdoğan krijgt hun stem niet. De voornaamste reden daarvoor is dat Erdoğan vrouwen van de werkvloer haalt. “Terug de keuken in, dat is wat Erdoğan wil. Hij heeft niets gedaan voor vrouwenrechten. Alleen het instituut gezin is heilig voor hem en vrouwen staan in dienst daarvan. Erdoğan staat naast je bed, met zijn oproep aan Turkse vrouwen om vijf kinderen te baren,” zegt CHP-vrouw Füsun Durna. “Ook zijn er mannen in Turkije die in de campagnetijd hebben gezegd dat Erdoğan hun vrouw krijgt als hij daarom vraagt. Afschuwelijk.”

De campagne bevatte meer seksistische trekjes. Zo verscheen er een filmpje van de Turkse premier Yıldırım die tijdens het campagnevoeren vroeg of vrouwen klaar waren. Hij gebruikte daarbij het woord ‘vermek’ (geven). Deze term wordt ook op seksueel gebied gebruikt voor de vrouw die zich geeft, en de man die zet/ plaatst (koymak). Hij vroeg dus letterlijk of vrouwen bereid waren zich te geven. Hij oogste veel applaus.

Eerder noemde Erdoğan vrouwen zonder kinderen gebrekkig en incompleet.

Traditionele familiewaarden staan centraal bij de AK-partij. Datingshows moeten van tv, meldde plaatsvervangend vicepremier Kortulmuş vorige maand. Volgens hem ondermijnen dit soort programma’s de heiligheid van het gezin. Eerder noemde Erdoğan vrouwen zonder kinderen ‘gebrekkig en incompleet’.

Füsun Durna spreekt haar zorgen uit over vrouwonvriendelijke wetsvoorstellen die de AK-partij de afgelopen jaren indiende. Zoals het omstreden wetsvoorstel rond seks met minderjarige meisjes, waar wereldwijd geschokt op gereageerd werd. De wet zou seksueel misbruik van minderjarige meisjes legitimeren en het fenomeen van kindbruidjes bevorderen. Het wetsvoorstel is van de tafel, maar voor Durna kenmerkt het de volgens haar vrouwonvriendelijke AK-partij. “Als Turkije ‘ja’ stemt, worden vrouwen onzichtbaar in de Turkse maatschappij en kunnen we dag zeggen tegen vrouwenrechten.”

Goody bag met dienblad

De vrouwen van KADEM, de vrouwenvleugel van de AK-partij, weerspreken dit vrouwonvriendelijke beeld. De vrouwen van district Sisli willen niet met volledige naam genoemd worden. Volgens Hilal heerst er eensgezindheid onder moslimvrouwen in Turkije. Vrouwen staan niet op het tweede plan volgens haar, maar zijn gelijk aan mannen. Dan haalt ze fel uit: “Kijk hoe Nederland omgaat met onze vrouwelijke minister van Familiezaken. Nederland heeft de mond vol van democratische vrijheden, maar zo ga je niet met onze zuster om.”

Kijk hoe Nederland omgaat met onze vrouwelijke minister van Familiezaken.

Solidariteit is een belangrijk begrip voor de vrouwen van KADEM. Daarbij voelen ze zich beschermd door Erdoğan – wiens dochter voorzitter is van de organisatie. “Een ‘nee’ is slecht voor de vrouwen van Turkije. Tijdens het campagnevoeren is een hoofddoek van een vrouw in Izmir afgetrokken. Dit soort incidenten zullen toenemen als de uitkomst negatief is.” Hilal benadrukt de verbeteringen die Erdoğan heeft aangebracht in het leven van vrouwen de afgelopen vijftien jaar, zoals toegang tot onderwijs voor meisjes door het hele land. De vrouwen voeren daarom campagne om andere vrouwen over te halen op Erdoğan te stemmen. In hun goody bag zit een dienblad en doosje thee met daarop het woord ‘evet’, oftwewel ‘ja’.

Referendum

Terwijl de polarisatie toeneemt in Turkije, benadrukt Melek Özman dat dit geen strijd is tussen seculiere en religieuze vrouwen. Dat maken de vrouwenvleugels van politieke partijen er wel van, maar is volgens haar problematisch. “Juist als vrouwen moeten we ons verenigen en elkaar beschermen. Iedereen kan feminist zijn. Binnen Kadınlar Hayır Diyor hebben we vrouwen van alle religieuze stromingen. Daarnaast heeft oud-voorzitster van de CHP-vrouwen publiekelijk gezegd ‘ja’ te stemmen. De verdeeldheid heerst ook binnen de partijen.”

Zondag gaan de Turken naar de stembus. Melek Özman is gespannan. “Als ik maandag wakker word en het is ‘ja’? Dan pak ik mijn tas, bel ik jou en kom ik naar Nederland.” Dan, resoluut: “Natuurlijk niet. Opgeven is geen optie. Dit is mijn aarde, dit is mijn land. De vrouwen van Turkije hebben elkaar nodig.”

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons