Het 8 december strafproces blijft geschorst tot dat er een Constitutioneel Hof is opgericht dat moet oordelen over de amnestiewet. Roy Elgin, Auditeur Militair en lid van het Openbaar Ministerie, gaf woensdag eindelijk zijn antwoord namens het OM.
Dit verzoek door het OM volgde nadat de Krijgsraad afgelopen 11 mei het Decemberproces schorste en in haar schorsingsvonnis onder andere oordeelde dat het OM moest oordelen over de amnestiewet. Het OM gaf haar oordeel binnen een maand, maar kon dit oordeel pas op 12 december presenteren, tijdens een daarvoor speciaal gehouden zitting.
OM neemt vonnis Krijgsraad over
Het OM nam nagenoeg het vonnis dat de Krijgsraad afgelopen 11 mei uitschreef over, namelijk dat volgens de Surinaamse grondwet de gewone rechter geen toetsingsbevoegdheid heeft te oordelen over een door het parlement aangenomen wet, maar dat tegelijkertijd volgens artikel 131, lid 3 van de Grondwet er sprake is van inmenging in een doorlopend proces en dat alleen het Constitutioneel Hof bevoegd is om vast te stellen of amnestiewet moet worden verworpen of aangenomen.Met andere woorden: of het 8 december strafproces door kan gaan of niet.
Suriname heeft geen Constitutioneel Hof, terwijl deze volgens artikel 144, lid 1 van de Grondwet, er wel zou moeten zijn. Alleen het Constitutioneel Hof heeft de bevoegdheid om reeds aangenomen en afgekondigde wetten terug te draaien. Voorlopig blijft het 8 december proces dus geschorst en vindt er geen inhoudelijke behandeling plaats. Letterlijk zei auditeur-militair Roy Elgin: “Er zijn geen formele redenen om de schorsing op te heffen.”
Oprichting Constitutioneel Hof
Elgin was enigszins emotioneel, maar deed zijn best zijn gezicht in de plooi te houden toen hij de vraag van Krijgsraadpresident Cynthia Valstein-Montnor beantwoordde of hij weet hoe snel dit Constitutioneel Hof er zal komen. Procureur-generaal Subhas Punwasi had namelijk hierover een brief naar justitieminister Edward Belfort gericht, die op zijn beurt antwoordde dat de regering doende is dit Hof op te richten.
Inderdaad heeft de regering Bouterse-Ameerali afgelopen augustus aangekondigd dit Hof in te stellen. Advocaat Jennifer van Dijk-Silos werd door president Bouterse aangewezen als adviseur en belast met het maken van een stappenplan. Van Dijk-Silos zei in een interview op Waterkant op 12 december dat het Hof er binnen een jaar zal komen. Dit sluit min of meer aan bij wat Elgin tegenover de Krijgsraad aangaf: namelijk dat hij uit betrouwbare bron had vernomen dat het “instelling en bemensing van dit orgaan binnenkort een feit zal zijn”.
Vorige week nog, zes december, stuurde het OM minister Belfort opnieuw een brief waarin gevraagd werd zijn eerdere antwoord toe te lichten, namelijk of hij weet op welk termijn het Constitutioneel Hof er komt. Op deze brief heeft het OM nog geen antwoord ontvangen. Als het Constitutioneel Hof pas ergens in 2013 wordt opgericht en na haar instelling moet gaan oordelen over de amnestiewet, betekent dit dat inderdaad een jaar of zelfs langer gewacht moet worden tot er een nieuwe zitting in het 8 december strafproces komt?
Het zou best kunnen, want er zat al zeven maanden tussen de laatst gehouden zitting in mei en die van afgelopen woensdag. Gaat het 8 december strafproces door? Veel hangt dus af van hoe snel dit Constitutioneel Hof wordt ingesteld en hoe snel de rechters in dit Hof hun oordeel vellen ten aanzien van de amnestiewet. Het zou dus ook goed kunnen dat als het Constitutioneel Hof oordeelt dat de amnestiewet wel van toepassing is, en wat staat in artikel 131 verwerpt, het 8 december strafproces ten einde komt en dit de voorlaatste zitting was.
.Voor advocaat Hugo Essed is het niet ondenkbaar dat dit scenario zich voltrekt. Hij noemt de oprichting van een Constitutioneel Hof speciaal nu – om de amnestiewet te toetsen, “een gelegenheidshof”. “Het is niet goed dat speciaal om de amnestiewet dit Hof wordt opgericht, omdat uiteindelijk de bemensing van dit Hof politiek kan worden beïnvloed en dus ook het uiteindelijk oordeel die de rechters in dit Hof over de amnestiewet zullen vellen.”
Nieuwe locatie, bijzondere omstandigheden
Er waren nauwelijks nabestaanden aanwezig. Ik zag er welgeteld 1, in plaats van de gebruikelijke tientallen. Sunil Oemrawsingh,voorzitter van de stichting 8 December 1982 en broer van 8 december slachtoffer universiteitsdocent Sugrim Oemrawsingh, sloeg de zitting gade vanaf een plek op de achterste bank in de zaal . Verder aanwezig waren Betty Goede van de Organisatie voor Gerechtigheid en Vrede, OGV, de tijdelijk zaakgelastigde van Nederland in Suriname, Rob Petri, en Amerikaans ambassadeur voor Suriname, Jay Anania. Van de verdachten waren alleen Jimmy Stolk voor de burgerkamer en Ruben Rozendaal voor de militaire kamer komen opdagen.
[[{“type”:”media”,”view_mode”:”media_large”,”fid”:”17919″,”attributes”:{“height”:336,”width”:448,”class”:”media-image media-element file-media-large”}}]]
Foto: Nancy de Randamie – 8 december verdachte Arty Gore na afloop van een zitting van het 8 december strafproces in 2008. Gore was afgelopen zondag ook opgeroepen, maar verscheen niet.
Het was een bijzondere vertoning woensdag. Niet alleen vanwege de aard van de samenkomst, maar vooral vanwege de locatie. Voor het eerst sinds de start van het 8 decemberstrafproces was de zitting niet in het speciaal daarvoor ingericht complex te Boxel gehouden, maar in het gerechtsgebouw in Paramaribo waar normaliter de stafzittingen plaatsvinden. Krijgsraadspresident Valstein-Montnor haastte zich om te zeggen dat de enige reden waarom in de stad deze zitting werd gehouden, is omdat uit een situatierapport is gebleken dat in de achterliggende maanden geen onderhoud is gepleegd op het terrein en in het gerechtsgebouw te Boxel.
Saillant detail: Bouterse had in de jaren 80 tijdens zijn militair regime en dus ten tijde van de Decembermoorden een huis op hetzelfde terrein waar sinds 2007 het gerechtsgebouw voor het 8 decemberproces staat. Journalisten bijna geweigerd In een veel te krappe rechtszaal waar in eerste instantie niet alle journalisten die waren gekomen om verslag te doen werden toegelaten omdat “de zaal al vol zou zijn”, werd zonder de gebruikelijke voorzieningen zoals bescherming van advocaten, verdachten en getuigen, de zitting gehouden.
Volgens advocaat Irvin Kanhai, wiens client Desi Bouterse voor de zitting was opgeroepen, maar zoals verwacht alweer niet is verschenen, is het ontbreken van de gebruikelijke bescherming de reden dat het grootste deel van zijn clienten en andere verdachten niet naar de zitting zijn gekomen. Nadat Elgin het standpunt van het OM ten aanzien van de amnestiewet kenbaar had gemaakt, bracht Kanhai een nieuwe element van spanning in.
Voorafgaand aan de zitting werd in diverse media gesuggereerd dat de advocaat van Bouterse de nieuwe, derde rechter in de Krijgsraad, Suzanne Chu als opvolger van de gepensioneerde Robby Rodrigues zou wraken, maar dit bleek niet het geval. Wraking in geschorst proces onmogelijk Kanhai poogde een heel ander iets te wraken. Namelijk het feit dat in de uitnodiging voor de zitting had gestaan dat er verder zou worden gegaan met de “inhoudelijke behandeling” van het 8 december strafproces .
Kanhai vroeg zich af hoe in een al geschorst proces sprake kan zijn van een inhoudelijke behandeling. Krijgsraadspresident Valstein-Montnor haastte zich om deze blunder toe te geven, maar wees Kanhai er vervolgens op dat van wraking geen sprake kan zijn omdat het proces al geschorst is. “Een schorsing van een al geschorst proces is niet mogelijk,” lichtte Valstein-Montor ten overvloede toe en Kanhai kon niet anders dan glimlachend toegeven dat dit inderdaad waar is.
Dit moment zorgde voor wat hilariteit en verlichting tijdens een zitting die voor zowel het publiek als de auditeur-militair, de Krijgsraad, verdachten en advocaten zichtbaar een heel bijzondere is geweest. Voor Roy Elgin omdat hij eindelijk publiekelijk kon meedelen wat het Openbaar Ministerie maanden terug aan de Krijgsraad kenbaar had gemaakt. Voor de Krijgsraad omdat het de eerste zitting was na de schorsing op 11 mei en deze ook nog eens plaatshad met een nieuwe rechter en in een vreemde omgeving. Voor de verdachten en nabestaanden omdat zij nu pas te horen kregen hoe het proces verder zou (kunnen) verlopen.
[[{“type”:”media”,”view_mode”:”media_large”,”fid”:”17918″,”attributes”:{“height”:360,”width”:480,”class”:”media-image media-element file-media-large”}}]]
Foto: Nancy de Randamie – Ruben Rozendaal, moordverdachte in het 8 december strafproces, zegt onschuldig te zijn aan de aan hem ten laste gelegde feiten en deed op 11 maart 2012 voor de Krijgsraad Bouterse’s betrokkenheid aan de moorden uit de doeken
De zitting was in ieder geval voor Ruben Rozendaal een aangelegenheid om via zijn advocaat Benito Pick aan de Krijgsraad te laten weten dat hij zo snel als mogelijk een inhoudelijk vervolg wil van het 8 december strafproces.
Rozendaal begreep het vonnis vvan 11erkeerd, wil snel inhoudelijke voorzetting proces
Eerder in een interview met mij gaf Rozendaal aan het vonnis van 11 mei waar de Krijgsraad de verdachten erop wees dat ze in hoger beroep kunnen gaan, niet goed te hebben begrepen. Zijn advocaat had kennelijk ook verzuimd hem dit goed duidelijk te maken. Er kon hoger beroep worden aangetekend tegen het vonnis van schorsing van het 8 december strafproces. De enige verdachte die hiertegen hoger beroep heeft aangetekend is Edgar Ritfeld. De eerste zitting in de behandeling van het hoger beroep was op 9 november dit jaar.
Hoe het nu verder moet met het strafproces?
Essed en andere juridische deskundigen die gekant zijn tegen de amnestiewet, beroepen zich op het Internationaal Verdrag van de Rechten van de Mens, het feit dat er al een lopend proces tegen de verdachten loopt en dat het soort mensenrechtenschendingen waar de verdachten in het proces voor terecht staan, niet beschermd worden door de Surinaamse wet.
Oftewel, de amnestiewet dat de verdachten gratie moet verlenen, zou niet van toepassing op het 8 december strafproces. Ook de Krijgsraad en het Openbaar Ministerie zeggen nu in hun eigen bewoordingen, min of meer hetzelfde als de nabestaanden, alleen is de juridische armslag die ze hebben klein omdat ze zelf aangeven niet de juridische bevoegdheid hebben de amnestiewet te toesten, maar alleen het Constitioneel Hof. Mocht toch op nationaal niveau het proces door de aanname van de amnestiewet op 5 april 2012 stop worden gezet, dan hebben nabestaanden de mogelijkheid om internationaal hun verhaal te halen.
Bij het Interamerikaans Hof voor de Rechten van de Mens van de VN of bij de Interamerikaanse Commissie voor de Mensenrechten van de Organisatie voor Amerikaanse staten, OAS. Mensenrechtenactivist Robert Hewitt van de organisatie Allied Collective wachtte dit allemaal niet af. Hij diende in mei een klacht in bij diezelfde Inter-American Commission on Human Rights , IAHCR van de OAS. Hewitt klaagde het Surinaams parlement aan voor aanname van de amnestiewet. Hewitt heeft nog niets van de OAS vernomen, omdat het in behandeling nemen van een dergelijke zaak minstens maanden, en vaak jaren duurt. Bovendien, ook al wordt de staat Suriname gevonnist, dan is het nog maar de vraag of en wanneer dit vonnis wordt uitgevoerd.
Mocht door stopzetting van het 8 december strafproces de internationale weg worden opgegaan, kan het dus nog vele jaren duren voordat er een uitspraak komt. Voorbeelden als het Saamaka vonnis waar de Vereniging van Saramaccaanse Gezagsdragers door het IAHCR haar grondenrechten kreeg toegewezen. Een deel van het vonnis is uitgevoerd, maar probleem is dat is gebleken dat de staat Suriname een slechte reputatie heeft in het volledig gehoor geven aan internationale vonissen.
Beslechting op nationaal niveau lijkt dus de beste optie. Dit betekent dat het nog op te richten Constitutioneel Hof zal moeten beslissen dat ondanks aanname en afkondiging van de amnestiewet, het 8 december strafproces onverminderd door zal gaan. Maar ja, dan moet je wel politiek neutrale rechters hebben die precies zoals de Krijgsraad en het OM hebben geconstateerd, beslissen dat conform artikel 131, lid 1 van de Grondwet, geen doorkruising mag plaatsvinden in een al lopend proces.
Foto: Horacio Stjeward – President Bouterse, hoofdverdachte in het geschorste 8 december strafproces, noemde alle tegenstanders van de amnestiewet “vijanden van de staat” tijdens een massa meeting van zijn coalitie op 6 mei 2012 op het Onafhankelijkheidsplein in Paramaribo.
