Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Slechts één keer heb ik het gedurfd terug te gaan naar Iran. Het was 2004 en ik was verheugd, gespannen, bang, nerveus. In het vliegtuig deelden ze de hoofddoeken al uit. Onhandig sloeg ik hem om, als een kind dat voor het eerst haar veters strikt. Drie keer stapte de zedenpolitie op mij af en drie keer trok ik de hoofddoek tot over mijn wimpers naar beneden. Nooit was ik zo bang, zo klein, zo insignificant. De sjaal hing als een leugen over mijn hoofd. Het voelde alsof Ayatollah Khomeini zelf uit de hel was gekropen om de doek over mijn kruin te draperen.
“
Zoals andere gevluchten draag ik de trauma's uit Iran met me mee
In Iran is de hoofddoek verworden tot het symbool van beknotting, en dat in een land waar de vrouwen van nature juist zo eigenzinnig zijn. De hoofddoekplicht maakt ze minderwaardig, net als het feit dat ze volgens de wet de helft van een man waard zijn. Zoals andere gevluchten draag ik de trauma’s uit Iran met me mee, en groeide ik op met een schizofrene houding tegenover de islam. Over de religie zelf leerde ik niets, maar de zang uit moskeeën in warme landen ontroert me tot in het diepst van mijn wezen. Als een echo uit Iran vervult het me van nostalgie en doodsangst tegelijk.
Update van de redactie, 22 september 2022
Sinds de dood van de 22-jarige Mahsa Amini, vorige week, gaan dagelijks mensen in Iran de straat op om te demonstreren tegen de strenge kledingvoorschriften voor vrouwen. Amini was aangehouden door de religieuze zedenpolitie, omdat ze haar hoofd niet voldoende zou hebben bedekt, wat voor vrouwen wettelijk verplicht is in Iran. Veiligheidsdiensten treden hard op tegen de protesten, waarbij al meerdere doden zijn gevallen en honderden mensen gewond zijn geraakt. Op beelden van de protesten is onder meer te zien hoe vrouwen hun hoofddoek verbranden en hun haar afknippen.
Het is ontzettend goed dat we het hier in Nederland over Iran hebben, maar we gooien twee gesprekken op één hoop. In Nederland zijn we met harde woorden aan het bemiddelen over de ruimte die we medelanders gunnen om hun geloof te beleven. In Iran is datzelfde geloof door man en macht misbruikt om alle burgers, gelovig of niet, te onderdrukken. Hier wil men mensen de ruimte ontnemen om te kiezen voor een hoofddoek, zoals men daar de keuze ontnomen is om er überhaupt geen te dragen. Het is simpelweg niet hetzelfde gesprek. Het is dan ook gevaarlijk dat we het discours die we hier voeren over de islam één op één op Iran plakken, want in Iran is zo veel meer aan de hand.
“
Een vrouw die in Iran haar hoofddoek afdoet, begaat een heldendaad
Als een vrouw daar haar hoofddoek af doet, verzet ze zich tegen een overheid die religie misbruikt om het volk klein te houden. Het is een heldendaad. Tegelijkertijd is het een misvatting te denken dat zo iemand per definitie meteen ook de hele islam van zich af schudt. De problemen in Iran hebben met religie te maken omdat de overheid de islam als excuus gebruikt voor haar wandaden.
Als het volk de straat op gaat om te scanderen tegen de machthebbers, is het omdat het land kapot gaat aan uitsluiting, aan werkloosheid, aan armoede, aan moedeloosheid, aan hen die hun macht misbruiken om mensen te executeren, etnische en religieuze minderheden een waardeloos leven te bezorgen, vanuit een religie waar ze amper zelf in geloven. Als het regime verdwijnt zullen gematigden hun beleving van de islam naar eigen wens in kunnen richten. Atheïsten hoeven dan geen poppenkastje meer te spelen, maar er zullen strenggelovigen blijven. Er zullen joden zijn en christenen, bahá’ís, zoroastriërs en ook moslims. Het wordt een beetje meer zoals onder het bewind van de Sjah, die overigens ook alles behalve heilig was.
Als de hoofddoekplicht verdwijnt, zullen er altijd vrouwen zijn die hun hoofd blijven bedekken, maar daar hebben ze dan ten minste zelf voor gekozen. Er zullen vrouwen zijn die hun haren bevrijden en in naveltruitjes door de straten van Teheran paraderen. Er zullen clubs zijn en terrasjes met wijn, maar ook altijd nog moskeeën en muezzins die zachtjes hun oproep tot gebed over de stad uit zingen. Als het regime verdwijnt, met alle gruweldaden die zij uit ‘naam van de islam’ uitvoeren is dat het begin van een seculiere staat, met een gezondere verhouding tot religie, op een manier die veel beter bij de gemiddelde Iraniër past. Dat wordt niet het failliet van de islam, maar juist de wedergeboorte.
Een eerdere versie van dit artikel verscheen op OneWorld.nl op 26 februari 2018.
