"Vrouwen staan altijd achteraan in de rij bij de verdeling van voedsel. Met een baby op je arm is het niet gemakkelijk om mee te dringen tussen de mannen," vertelt Liz van Omme van vrouwenfonds Mama Cash. "Terwijl zij de zorg moeten dragen voor hun kinderen, en vaak ook nog voor andere familieleden en buren, vissen zij achter het net bij de verdeling van hulp."
Vanuit HaïtiMartine Flokstra, project coördinator van Artsen zonder Grenzen in Haïti, bevestigt de berichten van Mama Cash en CARE Nederland. "Vrouwen zijn het centrum van de familie en dragen de zorgen voor het huishouden. Nu veel huizen ingestort zijn, voedselprijzen drie keer hoger zijn dan normaal en hygiënische omstandigheden verschrikkelijk zijn, maken deze vrouwen zich ernstig zorgen om hun kinderen. Vaak zorgen ze ook nog voor kinderen van ouders die om het leven zijn gekomen. Gebrek aan bescherming maakt hen ook nog eens extra kwetsbaar voor geweld. Het regenseizoen, dat er nu aan komt, is een volgende ramp bovenop al deze ellende. Het gaat voor deze vrouwen om overleven, niet om leven."
Problemen
De hulp en zorg voor vrouwen in het waargetroffen Haïti laat te wensen over. Om allerlei redenen vallen vrouwen buiten de boot. "Vrouwen hebben specifieke medische zorg nodig, waar de reguliere hulpverlening niet genoeg rekening mee houdt," vertelt Van Omme. "Ze hebben maandverband nodig, of luiers voor de kinderen. Dat verschaffen de hulpverleners niet. Ook wordt zwangerschap niet als een medische situatie gezien. De medische zorg richt zich op verwondingen, gebroken benen."
Dat terwijl juist zwangere vrouwen erg kwetsbaar zijn. Volgens CARE Nederland zijn er zo'n 84.000 zwangere vrouwen onder de getroffen bevolking van Port-au-Prince, en hebben zij dringend specifieke zorg nodig. "Er zijn nu geen voorzieningen meer voor hen, zij zijn op zichzelf aangewezen," vertelt Camille Fontijn van CARE Nederland.
Haïtische vrouw draagt water. Foto: Living Water International
Seksueel geweld
Een groot bijkomend probleem is de escalatie van seksueel geweld en vrouwenhandel. De algehele chaos die in het land heerst, veroorzaakt een grote stijging van het aantal verkrachtingen en aanrandingen. "Er heerst nu een totale rechteloosheid, er is geen politiemacht, geen leger. Op de een of andere manier zorgt die chaos ervoor dat mensen controle verliezen," aldus Liz van Omme van Mama Cash. Camille Fontijn van CARE Nederland voegt daaraan toe: "Niet alleen de formele controle, maar ook de sociale controle is voor een deel weg."
Ook bij eerdere rampen, zoals de tsunami in 2004 of de overstromingen in New Orleans, werd een dergelijke stijging waargenomen. Niet alleen verkrachtingen, maar ook huiselijk geweld nam in die situaties toe. Bovendien stijgt het aantal vrouwen dat zich prostitueert, om de zorg van hun kinderen te kunnen betalen. In de praktijk betekent dat, dat morning-after pillen en condooms geen overbodige luxe zijn.
Haïtische vrouw veegt haar stoep. Foto: Alex Proimos
Moeilijke hulp
Mama Cash heeft in Port-au-Prince een vrouwenrechtencentrum opgezet, waar naast deze specifieke medische hulp via radio voorlichting wordt gegeven over vrouwenrechten. Ook kunnen vrouwen die met geweld te maken hebben gekregen, zich daar melden. CARE Haïti werkt aan gescheiden sanitaire voorzieningen en goed verlichte wasruimten. CARE Nederland verstrekt, met financiering van de Samenwerkende Hulporganisaties (SHO), hulppakketten aan zwangere vrouwen en zal tegen het eind van het jaar vier klinieken voor voornamelijk zwangere vrouwen en slachtoffers van seksueel geweld gebouwd hebben. Ook is de organisatie betrokken bij het verstrekken van mannen- en vrouwencondooms aan vrouwen die de prostitutie als enige uitweg zien. "Dat soort hulp komt echter niet vaak voor in de projectvoorstellen," zegt Fontijn. "Het ligt nog steeds moeilijk."
Op de korte termijn kunnen dit soort hulpmiddelen succesvol zijn. Maar wat echt belangrijk is, is dat vrouwen ook bij de wederopbouw een stem krijgen. "Alleen dan kan de situatie voor hen in de toekomst verbeteren," aldus Van Omme. "We weten dat vrouwen een grotere sociale verantwoordelijkheid hebben," voegt Camille Fontijn daaraan toe. "Wanneer hulpgoederen bij vrouwen terecht komen, komen ze meer mensen ten goede dan wanneer ze bij de mannen blijven hangen. Het is daarom in het algemeen belangrijk om je af te vragen welke rol vrouwen kunnen spelen bij hulpverlening."
Internationale VrouwendagInternationale Vrouwendag werd voor het eerst uitgeroepen door Clara Zetkin op een internationale vrouwenconferentie in Kopenhagen in 1910. De was aanleiding de massale staking op 8 maart 1908 van vrouwen in de Amerikaanse textiel- en kledingindustrie voor een achturige werkdag, betere arbeidsomstandigheden en kiesrecht. In 1978 werd de dag door de Verenigde Naties als feestdag erkend en sinds dat jaar krijgt 8 maart ook in Nederland aandacht. De bedoeling van de dag is opnieuw de gemeenschappelijke strijdpunten van de vrouwenbeweging naar voren te brengen.