Opinie

‘Seksueel geweld is geen vorm van mislukte seks, het is geweld’

Ondanks de kritiek, ook van vrouwen in de media, heeft #MeToo iets revolutionairs bewerkstelligd: machtige mannen die het boetekleed aantrekken. De tijd van zwijgen is definitief voorbij, schrijft Justine van de Beek.

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
Als bij een krachtige bosbrand verspreidde het vuur van de seksueel geweld bewustwordingsactie #MeToo zich binnen korte tijd ver. De zwarte activiste Tarana Burke begon tien jaar geleden met ‘me too’ om slachtoffers van misbruik te steunen, actrice Alyssa Milano lanceerde de online actie recent weer met deze woorden op Twitter. Het begon bij de aantijgingen van seksueel geweld tegen Amerikaanse producent Harvey Weinstein, breidde zich toen uit naar andere figuren binnen de filmwereld, en is nu op het punt gekomen dat ook slachtoffers van daders op andere machtige plekken naar voren komen met hun verhaal. Met effect. Ook in Nederland kennen beschuldigden nu verlies van hun positie. Er is een momentum ontstaan, in weerwil van de conservatieve backlash.

Vrij spel

Want die backlash, die was er. De grootste nederlaag voor slachtoffers was wel de Pauw-aflevering waarbij de vermeende dader van de verkrachting van Jelle Brandt Corstius door Jeroen Pauw vrij spel kreeg om zijn verhaal te doen. Ondanks dat Brandt Corstius zijn naam niet had genoemd, pretendeerde van Dam ‘standrechtelijk geëxecuteerd’ te worden. Hij zou Brandt Corstius aanklagen voor smaad en laster, zei hij. Wat de advocaat van Van Dam, Plasman, vervolgens deed was met name communiceren: als je van plan bent naar buiten te komen met je verhaal, we slopen je. In één aflevering werd duidelijk waarom slachtoffers nog zwijgen. Opnieuw ingeprent in de hersens van kijkende slachtoffers: je liegt, er klopt iets niet aan je verhaal, je wilde dit eigenlijk zelf, je hebt het bewijs niet.

Als je van plan bent naar buiten te komen met je verhaal, dan slopen we je

En dan de columns. De columns van onder andere vrouwen, notabene. Jessica Durlacher bij de Volkskrant, die #MeToo ‘hysterisch’ noemde, een woord dat juist voorkomt uit vrouwonderdrukkend gedachtengoed. Hippocrates gebruikte het woord om te beschrijven dat de baarmoeders van vrouwen in hun lichaam zouden rondzweven, de inferioriteit bewijzend van vrouwen. Dit gedachtegoed bleef heersen, en rond de negentiende eeuw zorgde medicalisering in West-Europa bij vrouwen die als te ‘lastig’ (driftig, hoog libido, assertief) werden ervaren voor de diagnose van hysteria: zij werden hiervoor medisch behandeld. Soms door middel van clitorale massage, andere keren door castratie en verminking van hun geslachtsorganen of door in een ‘gekkenhuis’ te worden gezet.

Seks koppelen aan seksueel geweld

Dezelfde pijnlijke historische ironie doet zich voor bij zij die #MeToo als ‘heksenjacht’ typeren: met name vrouwen werden in vroegere eeuwen van heks-zijn beschuldigd, en vervolgens veroordeeld en/of geëxecuteerd. Durlacher beschreef ook het cliché over hoe #MeToo vrouwen in een slachtofferrol houdt, en reageerde op een van de gevaarlijkste manieren: ze koppelde seksueel geweld aan seks, de implicerend dat seks en seksueel geweld zich in hetzelfde grijze gebied bevinden en hierdoor grenzen vervagen.

Het hield niet op bij Durlacher. Ook Aleid Truijens koppelde seks aan seksueel geweld in de Volkskrant door te stellen dat vrouwen de machtige mannen waarmee ze seks hebben gehad niet achteraf moeten beschuldigen van misbruik. En ook Daniela Hooghiemstra deed op hetzelfde podium haar schadelijke onzinverhaal: opnieuw versterkte zij de associatie van een seksuele revolutie en meer seksuele vrijheid, met méér seksueel geweld, net zoals Bram Bakker deed bij het tv-programma Tafel van Tijs. Hooghiemstra ontmoedigde slachtoffers nogmaals later bij Pauw, door te stellen dat je alleen als slachtoffer naar voren moet komen met je verhaal bij genoeg bewijs. Allen podia met groot bereik. With friends like these, we don’t need enemies.

De moed om je hand op te steken

Vele activisten die ik ken waren, of zijn, uitgeput door dit soort reacties. We weten wel: verandering komt niet aanwaaien, het vergt pijn en moeite. Maar de status quobehoudende reacties van mainstream mediamakers, zelfs zij van hetzelfde geslacht waar 45% in Nederland vanaf haar 15e seksueel of fysiek geweld meemaakt, was een klap. De moed om je hand op te steken werd kort bruut neergeslagen.

Want de drie cliché reacties: die van de vermeende slachtofferrol, de puur legalistische onmenselijke zienswijze, en die van de koppeling van geweld aan seks, ontmoedigen en leiden af. Ze leiden af van het ingebedde, structurele probleem van misbruik. Ze leiden af van het leed en de ervaringen van slachtoffers. Ze versterken de zwijgcultuur waarin daders floreren.

Slachtoffers mogen slachtoffers zijn; zij verliezen hun kracht op andere vlakken niet wanneer zij hun leed delen. Een puur legalistische blik op seksueel geweld reduceert de samenleving tot een wetboek, terwijl mensen niet los staan van hun eigen opgestelde wetten, en gerechtigheid verder gaat dan de rechtbank. En seksueel geweld draait niet om seks. Seks draait om plezier, genot, wederzijds vertrouwen, respect en instemming. Seksueel geweld draait om macht, om onderdrukking. Seksueel geweld is geen vorm van mislukte seks, of seks tegen zin, het is geweld. Het was er altijd al. In de kerk, in de film- en sportwereld, op zogenaamd veilige plekken zoals ouderlijke huizen en scholen. Door daders van alle politieke kleuren. Zoals nationaal rapporteur seksueel geweld Corinne Dettmeijer stelt over mensen die zeggen dat #MeToo uit de hand loopt: “Tegen de mensen die zo reageren zeg ik: het wordt niet groot, het is groot.”

Ondanks al deze ontmoediging ervaren we nu iets revolutionairs: de dominoval van daders

Ondanks al deze ontmoediging ervaren we nu iets revolutionairs: de dominoval van daders. Ook al lijkt het soms te draaien om enkel reputatieschade, en niet om waar berouw, de vanzelfsprekendheid van hun macht brokkelt af zoals het nog nooit eerder heeft gedaan. De top van de ijsberg van de ellende wordt nu zichtbaar. Er zal nog veel meer duisternis aan het licht worden blootgesteld door slachtoffers die geleerd hebben te zwijgen, zich klein te houden, vriendelijk te lachen. Ze zullen zich niet meer schikken. Wie wind zaait, zal storm oogsten.

Nu is de tijd om door te pakken. Om voorbij de hype te gaan, de val van individuele poppetjes, op naar een systeemverandering tegen seksueel geweld. Dat vergt dat we voorbij de clichés gaan, dat met name media hun verantwoordelijkheid pakken om de schadelijke geluiden die slachtoffers ontmoedigen niét te legitimeren. Op de plekken waar mainstream media blijven steken in hun achterhaalde ‘beide kanten’-perspectief (het gelijkstellen van dader aan slachtoffer, machtige aan ondergeschikte: hallo Pauw, Tafel van Tijs en de Volkskrant), zullen nieuwe progressieve media de gaten moeten vullen.

Het vergt dat we als samenleving eindelijk slachtoffers gaan geloven en centraal gaan stellen, en de schadelijke basis onder hun leed afbreken. De tijd van zwijgen is definitief voorbij, hoe hard conservatieve krachten ook voet bij stuk houden. Mits we goed doorpakken betekent #MeToo het begin van het einde van verkrachtingscultuur. Zoals journaliste Caitlin Johnstone schreef: “It will not be pretty when it first comes out. It will not be sexy. It will not dance for male sexuality as it has been trained to do like a good little girl. It will roar, and it will destroy.”

OneWorld presenteert: #MeToo en hoe nu verder?
Wat kunnen we doen om seksueel grensoverschrijdend gedrag tegen te gaan? Op 14 november gaan we hierover in gesprek met jongerenwerkers, mensen van de (lokale en nationale) politiek, het onderwijs, mensen uit de juridische hoek en opiniemakers. Met onder meer sprekers als Sylvana Simons, Justine van de Beek, Mohammed Saiah en Jurhaily Sling.

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Verder lezen?

Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?

Word abonnee

  • Digitaal + magazine  —   8,00 / maand
  • Alleen digitaal  —   6,00 / maand
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen

Factuurgegevens

Je bestelling

Product
Aantal
Totaal
Subtotaal in winkelwagen  0,00
Besteltotaal  0,00
  •  0,00 iDit is het bedrag dat automatisch van je rekening wordt afgeschreven.

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons