Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Met een hoop bombarie stuurde het Nederlandse OM ruim twee jaar geleden het bericht de wereld in: ‘
Afghaan opgepakt voor oorlogsmisdaden‘. Een paar jaar lang hadden ze onderzoek gedaan en het OM was zó zeker van haar zaak dat het persbericht werd vertaald naar het Farsi en Pashtun zodat men ook in Afghanistan zou weten dat wij hier in in Nederland een grote Afghaanse oorlogsmisdadiger te pakken hadden. Sterker nog, terwijl de naam ‘Sadeq A’ hier in Nederland nog netjes werd ingekort om zijn privacy te beschermen, werd in Afghanistan, waar zijn familie bekend is, zijn volledige naam genoemd.
“
Ik durf mijn handen in het vuur te steken voor Feda's onschuld
Deze gebeurtenis speelde zich af in 2015. Het jaar waarin ik naar Afghanistan was gereisd op zoek naar de gedeporteerde en vermist geraakte Feda Amiri. We vonden hem en nadat we hem in veiligheid hadden gebracht was ik een onderzoek gestart naar de geschiedenis van het communistisch regime in Afghanistan. Feda werd namelijk in Nederland verdacht van oorlogsmisdaden in de jaren 80, maar claimde zelf onschuldig te zijn. Toen het OM met het persbericht over Sadeq naar buiten kwam vermoedde ik al dat Feda Amiri valselijk beschuldigd werd. Ondertussen, twee jaar later, na heel veel research, durf ik mijn handen in het vuur te steken voor Feda’s onschuld.
Doordat ik rondom de zaak van Feda veel mensen had ontmoet binnen de Afghaanse gemeenschap in Nederland wist de zoon van Sadeq mij via een gedeelde kennis te bereiken. Die berichtte me het volgende: ‘Ik weet wie Sadeq is. Hij en zijn broers hebben vastgezeten in de beruchte martelgevangenis pul-e-charkhi. Als je wil kan ik je met zijn familie in contact brengen!’. En zo ontmoette ik de twee broers en de zoon van de toen 64 jarige verdachte Sadeq A.
“
Het publiekelijk opnemen voor twee van oorlogsmisdaden verdachte mensen is behoorlijk tricky
Ik herinner me de ontmoeting nog goed. En ik weet vooral nog heel erg goed hoe ik me voelde. Wat ze me daar vertelden klonk namelijk alsof het OM persé iemand wilde oppakken en laten veroordelen. Het leek alsof men dat zo graag wilde dat belangrijke feiten en gebeurtenissen aan de kant werden geschoven. Bij Sadeq voelde ik, net als bij Feda, dat er iets niet klopte.
Maar het publiekelijk opnemen voor twee van oorlogsmisdaden verdachte mensen is behoorlijk tricky. Als de een toch schuldig blijkt, dan wordt daardoor makkelijker gesteld dat de ander dan waarschijnlijk ook schuldig is. Toch wilde ik aandacht aan de zaak besteden. Met grote voorzichtigheid schreef ik het volgende in mijn column in Trouw op 3 november 2015:
Het valt niet mee om samen te vatten wat deze mensen me vertelden. Wel durf ik te stellen dat het, op basis van wat ik hoorde, zeer merkwaardig is dat het OM zo zeker van haar zaak lijkt. Sadeq zou, volgens het OM op 20 april 1979 betrokken zijn geweest bij moorden in en rond de wijk Kerala, van de hoofdstad van de Afghaanse provincie Kunar, Asadabad.
Wat zijn broers mij echter vertelden was dat Sadeq nooit in Kerala is geweest. Dat zijn werkzaamheden in de bergen waren in het grensgebied tussen Afghanistan en Pakistan. Zijn functie was het arresteren van terroristen van de Mujahedin die vanuit Pakistan kwamen. Die terroristen leverde hij uit aan het leger en de politie waarna ze werden berecht.
Hij werkte voor de zittende regering die in de jaren dat hij commando was een paar keer veranderde, maar zijn functie bleef hetzelfde. Eind 1978 raakte Sadeq gewond door geweerschoten. Hij heeft om hiervan te herstellen ongeveer twee maanden in het ziekenhuis gelegen. Een deel van de kogels zit nog steeds zijn lichaam. Dit is, volgens de broers de eerste reden dat hij niet betrokken kón zijn bij de genoemde moorden.
De tweede reden is dat Sadeq democraat was en de genoemde moorden zijn gepleegd door de communisten (de Russen). Deze zelfde communisten hebben hem en zijn vier broers, waarvan twee hoge functies in de regering hadden, in 1979 opgepakt omdat ze allemaal tegen de komst van de Russen waren. De broers met hoge functies werden direct geëxecuteerd. Hij kreeg de doodstraf opgelegd omdat hij ook toen al werd verdacht van de moorden in Kerala. Echter, de Afghaanse overheid hield in die tijd een uitgebreid archief bij waarin exact terug te vinden was wie waar was ,en wanneer. Uit deze archieven bleek dat hij niet betrokken kon zijn geweest en dat was een van de redenen dat zijn doodstraf werd omgezet in levenslang.
Na de communistische periode werd hij vrijgelaten. Maar toen zijn oud celgenoot, ook oud minister, voor de ogen van zijn kinderen werd vermoord, is hij gevlucht naar Nederland. Waar het volgens zijn broers op lijkt is dat de oorlog hier voortduurt. Dat de mensen die Sadeq beschuldigen, dezelfde mensen zijn die hem ooit in de martelcel stopten.
Ik weet het niet. Zijn broers en zijn zoon hebben vertrouwen in onze rechtstaat. Een eerlijk proces waarin zijn betrokkenheid bewezen moet worden. En dat wordt, vrees ik, een lange weg.
Dat eerlijke proces hebben ze gelukkig gekregen en dat heeft goed uitgepakt. En hoewel ik
het officiële bericht nogal vind afdoen aan de heftigheid van de misplaatste aanklacht van het OM, ben ik blij voor Sadeq en zijn familie. Ruim twee jaar heeft hun leven op zijn kop gestaan. Iets wat je niemand toewenst, maar met de gruwelijkheden die ze al hadden meegemaakt in Afghanistan is het aangedane leed door de starheid van het OM onvatbaar groot.
