Protesten in Tehran, Iran in 2009
Mensenrechten

“Dit kan het begin zijn van een grote verandering voor Iran”

“Het verschil tussen de huidige protesten en die van 1979? Toen beleefden de Iraniërs een revolutie zonder democratie; en nu streven ze naar democratie zonder een revolutie.” Aan het woord: Bijan Moshaver, Iraanse Nederlander en oud-bestuurslid van radio Zamaneh.

 

Door 2 januari 2018
democratie Iran politiek protesten
Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
Hij zat als studentenleider twee jaar vast in de beruchte Evingevangenis in Teheran, wist te ontsnappen, en is nu medisch onderzoeker. Rena Netjes sprak met Bijan Moshaver over de huidige situatie in Iran.

Wat is jezelf indertijd in Iran overkomen?

“Als studentenleider ben ik drie jaar na de revolutie vanwege mijn politieke activiteiten gearresteerd. Ik belandde in de beruchte Evingevangenis en heb daar twee jaar gezeten, waarvan de eerste zes maanden in een isoleercel, afgesloten van de buitenwereld. Het was een erg moeilijke periode waarin per nacht honderden en soms duizenden mensen werden geëxecuteerd. Een onzekere tijd: je wist niet of je de volgende dag zou halen. Ik ben psychisch en lichamelijk gemarteld en was getuige van martelingen van andere gevangenen.
“

We zaten met veertig man in een kamer van drie bij vier meter

Daarna ben ik naar een grotere cel overgeplaatst; we zaten met veertig man in een kamer van drie bij vier meter. Er was te weinig ruimte om tegelijk te slapen, we moesten om de beurt gaan liggen. Vier keer per dag konden we met ons allen van vier toiletten gebruikmaken, veel gevangenen liepen daardoor darm- en blaasziektes op. Er was geen enkele medische verzorging als je ziek was. Niemand had recht op een advocaat en je kon ook de ondervrager of de rechter niet zien: want buiten de cel was iedereen permanent geblindeerd.

Ik heb veel geluk gehad omdat ik na twee jaar uit de gevangenis kon ontsnappen – nee, ik kan niet in detail treden, dat kan nog steeds mensen in Iran in gevaar brengen. Na een jaar ondergronds te hebben geleefd ben ik uiteindelijk via Turkije gevlucht, en in 1986 kwam ik in Nederland aan.”

Hoe ben je nadien betrokken gebleven bij de gebeurtenissen in Iran?

“Ik heb verschillende initiatieven opgezet om mensenrechtenactivisten in Iran te steunen. Ook hielp ik als bestuursvoorzitter van het Iraanse radiostation Zamaneh (Farsi voor ’tijd’, red.) Iraniërs in het buitenland te informeren over het nieuws en de achtergronden van de situatie in Iran. Daarnaast heb ik me ingespannen voor de cultuureducatie en ontwikkeling van de Iraanse jonge generatie, zowel in Iran als in Nederland, zodat ze geleidelijk de Iraanse maatschappij van onderaf kunnen hervormen en veranderen – want alleen dan kun je volgens mij een stabiele democratie creëren.”

De demonstraties in Iran worden steeds gewelddadiger. Het dodental zou inmiddels opgelopen zijn tot 29 (bron: Reuters). Bron: twitter.com

Hoe volg je de gebeurtenissen in Iran nu?

“Direct en indirect, via mijn netwerk binnen en buiten Iran. Met de komst van sociale media en internet zijn de contacten veel sneller en efficiënter geworden, ondanks alle pogingen van het regime om dit tegen te houden.”

Wat is er de afgelopen dagen precies gebeurd?

“De protesten zijn een uiting van opgebouwde frustratie en ontevredenheid over sociaaleconomische problemen, corruptie en de onderdrukking door de Iraanse machthebbers. Veel mensen zijn teleurgesteld in de beloofde hervormingen van president Rouhani: ze zien geen wezenlijke verandering.
“

De snelheid waarmee de protesten zich verspreidden, heeft iedereen verrast

De directe aanzet voor de protesten werd op 27 december in Mashhad gegeven door conservatieven. Mashhad is een befaamde religieuze stad in Iran (de achtste imam van de Sjiieten, Imam Reza, is daar begraven), en traditioneel hebben de conservatieven daar een sterke basis. Zij wilden president Rouhani via demonstraties onder druk zetten, maar dat liep volledig uit de hand: al snel hadden de hardliners de protesten niet meer onder controle: allerlei ontevreden mensen sloten zich aan en begonnen met radicale leuzen het fundament van het Islamitische regime aan te vallen. Denk aan leuzen als ‘dood aan de dictator’, ‘dood aan ayatollah Khamenei’, ‘wij willen de republiek Iran en geen islamitische republiek’, ‘laat de politieke gevangenen vrij’. In de dagen daarna zijn de protesten als een olievlek over heel Iran uitgewaaierd. De snelheid waarmee de protesten zich verspreidden, heeft iedereen verrast: zowel de mensen binnen als buiten Iran. De reikwijdte van de demonstraties is veel groter dan tijdens de ‘groene beweging’ in 2009, maar in aantal deelnemers zijn ze kleiner.

https://twitter.com/hdagres/status/948107768501764096

Een overzicht van alle Iraanse steden waar de afgelopen zes dagen Iraniërs de straat opgingen om tegen het regime te demonstreren. Bron: twitter.com
In 2009 was het vooral de middenklasse in grote steden die de straat opging, maar nu lijkt het aandeel van mensen uit de arbeidersklasse en de lagere middenklasse groter te zijn. Overigens is onder president Rouhani de ruimte voor tegengeluiden wat groter geworden: dat er protesten zijn is zodoende niet nieuw, maar de omvang en bandbreedte ervan is dat zeer zeker wel. Ze bouwen voort op de demonstraties van de afgelopen maanden, bijvoorbeeld die van de buschauffeurs, leraren, arbeiders, en de gedupeerden van failliete financiële instellingen.”

Bron: twitter.com

De Iraanse autoriteiten wijten de protesten aan ‘buitenlandse krachten’?

“Dat doen ze altijd: ze beschuldigen de VS, Groot-Brittannië en Israël ervan dat die de onrust in het land aanwakkeren. Met geen woord reppen ze over de ontevreden bevolking. De heersers van Iran kiezen ervoor om buitenlanders en zionisten de schuld te geven, maar ze realiseren zich nauwelijks dat het ware gevaar voor hun macht thuis ligt.”

Wat verwacht je dat er de komende dagen gebeurt?

“De protesten hebben de Iraanse economie hard geraakt. De beurs van Teheran sloot gisteren 1650 punten lager, de dollar steeg naar 43.000 Iraanse rial, en de goudprijs ging omhoog. Demonstranten in bijna heel Iran eisen nu het vertrek van de geestelijken en willen grondige hervormingen. Het grote mankement van deze protesten is het ontbreken van organisatie, Ze zijn helaas (nog) niet goed georganiseerd en hebben geen leider. Om een kans te maken moet deze beweging meer structuur en vorm krijgen.

Alles bijeengenomen verwacht ik dat de Revolutionaire Garde en speciale eenheden van Basij-militie hard zullen optreden, want ze voelen dat deze protesten tegen de grondslag van het regime zijn gericht en dus anders van karakter zijn dan die van 2009. Gisteren zijn er meerdere doden gevallen en ik vrees dat hun aantal verder zal oplopen. Ik heb het idee dat dit het begin is van een grote verandering in Iran, maar er zijn veel parameters die de situatie kunnen versnellen of vertragen. Dus voorlopig moeten we afwachten.”

De EU-leiders hebben, anders dan bijvoorbeeld de VS en Israël, nog amper steun uitgesproken voor de protesten. Wat vind je daarvan?

“Na het bereiken van het nucleaire akkoord heeft de EU de economische banden met Iran aangehaald. Dus hun financiële belangen spelen een belangrijke rol in hun terughoudendheid. Trump, Saoedi-Arabië en Netanyahu hebben wel hun steun voor de protesten uitgesproken, maar dat is vrij hypocriet gezien het beleid van deze landen in het Midden-Oosten. Natuurlijk hebben zij hun eigen agenda wat betreft Iran: ze willen regime change.

Maar de Iraniërs zitten niet op de bemoeienis van Trump en Israël te wachten. Bovendien biedt de steunbetuiging van deze landen het Iraanse regime juist een extra argument om te zeggen dat de protesten worden aangestuurd vanuit buitenland, en dat zullen ze geheid als excuus gebruiken om deze protesten neer te slaan.

“

de Iraniërs zitten niet op de bemoeienis van Trump en Israël te wachten

Wat mij tegenvalt, is de afwachtende houding van de progressieve krachten binnen de EU en Nederland over de huidige protesten in Iran. Het lijkt erop dat ze de situatie niet goed volgen of begrijpen. Dit is bijzonder jammer, want de Iraanse bevolking kan morele steun nu goed gebruiken.

Tegelijkertijd zien we dat de rechtspopulisten in Nederland plotseling de vrouwen- en mensenrechten in Iran verdedigen. Dit is natuurlijk erg ongeloofwaardig en hypocriet: ze hebben de afgelopen jaren stelselmatig dezelfde Iraniërs en ook andere moslims in Nederland gediscrimineerd en uitgesloten. Op dat punt lijken ze op Trump, die enerzijds de Iraniërs een reisverbod naar de VS oplegt, maar anderzijds op Twitter zijn steun voor de protesten en mensenrechten in Iran uitspreekt!”

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Verder lezen?

Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?

Word abonnee

  • Digitaal + magazine  —  € 8,00 / maand
  • Alleen digitaal  —  € 6,00 / maand
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen

Factuurgegevens

Je bestelling

Product
Aantal
 Totaal
Subtotaal in winkelwagen € 0,00
Besteltotaal € 0,00

  • € 0,00 iDit is het bedrag dat automatisch van je rekening wordt afgeschreven.

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Lees en steun

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons