Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
De plannen van het Poolse Parlement hebben niet alleen gevolgen voor de rechterlijke macht maar ook voor organisaties die zich inzetten voor migranten en vluchtelingen. OneWorld sprak hierover met een drietal Poolse mensenrechtenactivisten: Agnieszka Mikulska-Jolles, hoofd van het programma voor integratie en de rechten van minderheden van de Helsinki Foundation for Human Rights, Anna Pilat van het migratie beleidsprogramma van het Instituut voor Publieke Zaken in Warschau en Stana Buchowska adviseur van het Centraal- en Oost-Europese migratiebureau van Oxfam International en een van de oprichters van het La Strada netwerk tegen mensenhandel.
Zij waren onlangs in Nederland voor een internationale conferentie over de positie van mensenrechtenorganisaties in de wereld. Tijdens de conferentie, georganiseerd door Oxfam Novib, werd met elf mensenrechtenorganisaties uit vier landen gekeken hoe de mensenrechten in relatie tot vluchtelingen en migratie opnieuw op de kaart konden worden gezet.
Zeldzaam
“Vluchtelingen en vreemdelingen zijn zeldzaam in Polen”, vertelt Pilat. “Op een bevolking van 38,5 miljoen Polen zijn er slechts 1.534 officiële vluchtelingen en 1.986 statushouders. Een ontmoeting tussen een Pool en een vluchteling is dus extreem onwaarschijnlijk. De Poolse grenswachten proberen actief te voorkomen dat nieuwe vluchtelingen het land bereiken, door ze de grens niet over te laten en zo niet in de gelegenheid te stellen een asielverzoek in te dienen.
Daardoor is er nu in het Wit-Russische Brest aan de Poolse grens een ‘Calais’ ontstaan van Tsjetsjeense en Tadzjiekse vluchtelingen. De Poolse grensbewaking houdt de grens potdicht voor vluchtelingen, en is daarover al meerdere keren berispt door het Europees Hof voor de Rechten van het Mens. Toch is er blijkbaar een bevel van hogerhand van de regering in Warschau dat ervoor zorgt dat iedere vluchteling die aan de grens komt, wordt afgewezen. Zelfs een interventie van een groep mensenrechtenadvocaten deze zomer heeft niet mogen baten.”
“In het Wit-Russische Brest aan de Poolse grens is een ‘Calais’ ontstaan van Tsjetsjeense en Tadzjiekse vluchtelingen
Gedwarsboomd
“Na de verkiezingsoverwinning van de nationalistische en conservatieve partij ‘Recht en Rechtvaardigheid’ twee jaar terug, is er voor organisaties die zich richten op mensenrechten veel in veranderd – in negatieve zin”, vertelt Mikulska-Jolles. “Eerst werden de toch al marginale fondsen van de Poolse overheid voor het ondersteunen van vluchtelingen stopgezet. Vervolgens ging de regering over tot het actief blokkeren van Europese fondsen bestemd voor mensenrechtenorganisaties, door hen op slinkse wijze de toegang te ontzeggen tot de aanvraagprocedures voor die subsidies. Uiteindelijk worden we nu zelfs direct gedwarsboomd in ons werk om vluchtelingen en migranten te beschermen en voor hun rechten op te komen. Zo krijgen mensenrechtenadvocaten eenvoudigweg geen toegang meer tot hun cliënten, de vluchtelingen aan de grens van Polen.”
Niet alleen
“Alleen organisaties die duidelijk zijn gelieerd aan het regime krijgen nog steun en subsidie
Pilat: “Als mensenrechten- en migrantenorganisaties zijn wij overigens niet de enigen waarvan de activiteiten worden gedwarsboomd. Ook voor organisaties die opkomen voor de rechten van vrouwen, LGBTQI’s en organisaties die zich inspannen voor de bescherming van natuur en milieu, zijn het extreem slechte tijden. Vrijwel alle overheidssteun is weggevallen. Alleen organisaties die duidelijk zijn gelieerd aan het regime krijgen nog steun en subsidie. We worden als maatschappelijke organisaties door politici aangevallen als ‘anti-Pools’ en de regering gebruikt de politie en andere overheidsinstellingen als instrument om onze activiteiten onmogelijk te maken. Deze regering pretendeert de belichaming te zijn van ‘Polen’ en kritiek op de regering is voor de huidige machthebbers dan ook niet acceptabel.”
Mustafa
“Politici die dingen zeggen als ‘Wat kan mij ene ‘Mustafa’ schelen?, en daarmee hun minachting laten zien voor vluchtelingen en moslims, zorgen ervoor dat racisten steeds meer de indruk hebben dat geweld tegen mensen met een andere huidskleur, taal, geloof of mening, wordt geaccepteerd, getolereerd en misschien zelfs gestimuleerd door de overheid”, zegt Mikulska-Jolles. Slachtoffer daarvan worden de Oekraïners die massaal hun toevlucht hebben gezocht tot Polen. Die Oekraïners worden juist wel toegelaten door de huidige regering omdat ze qua taal en religie meestal dichtbij de Polen staan. In het afgelopen jaar zijn er 1,3 miljoen visa aan Oekraïners gegeven en 1 miljoen werkvergunningen. Maar met hun soms net iets andere huidskleur en gewoonten zijn zij vaak het slachtoffer van nationalistisch geweld.”
“De islamofobe angst-propaganda van de Poolse regering in combinatie met een ruimhartig sociaal beleid zoals de maandelijkse 120 euro aan kinderbijslag zorgen ervoor dat de regering onverminderd populair is onder de bevolking”, vertelt Pilat. “Berichten met een islamofobe inslag worden razendsnel gedeeld op het internet.”
Contact verloren
Buchowska sluit de conferentie af met de constatering: “Niet alleen in Polen, maar ook in Roemenië en Hongarije moeten we kijken naar de schendingen van mensenrechten en de positie van organisaties die voor hen opkomen. De ontwikkelingen in deze landen zijn uiterst negatief.” Zo zijn er politie-invallen, inperking van het procesrecht en worden financierings- en inspraakmogelijkheden geblokkeerd. “Wij hebben als organisaties in deze tijden van populisme en nationalisme het contact met de bevolking verloren en zijn nu met elkaar op zoek naar manieren om dat contact te herstellen. Het is duidelijk dat dat nieuwe manieren van communiceren vergt en in ieder geval resulteert in een einde van de eenzijdige afhankelijkheid van de overheid”, stelt Buchowska. Uiteindelijk willen we zo de rechtsstaat en het draagvlak voor de rechtstaat in Polen en de andere landen weer herstellen. We hebben nog een lange weg te gaan.”
