Mensenrechten

In Pakistan doorbreken roze riksja’s genderbarrières

Vandaag – op 11 oktober, door de VN uitgeroepen tot International Girls Day – vechten meisjes over de hele wereld voor gelijke rechten op het gebied van onderwijs, gezondheidszorg en veiligheid. Ze doen dat ook in het patriarchale Pakistan, waar de helft van alle meisjes niet naar school gaat. Daar proberen jonge meiden als riksjabestuurder vaste rolpatronen te doorbreken. Hun roze voertuigen op drie wielen zijn uitgegroeid tot het symbool van girl power.

Door 11 oktober 2017
gender gendergelijkheid Pakistan politiek Seks & gender
Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
Voor de ingang van het zigeunerkamp in het provinciestadje Chakwal staat een opvallende roze riksja geparkeerd. Bestuurder Bali Rani (24) houdt vanuit haar tent, die ze van allerlei tweedehandsdoeken en stokken heeft gemaakt, haar taxi angstvallig in de gaten. Voordat ze aan het werk gaat, kookt ze op een pitje op de kale grond het ontbijt voor haar jongste zoontje. Daarna doet ze de afwas. Het water dat ze daarvoor nodig heeft, mag ze bij de buurman halen. Sanitaire voorzieningen zijn er niet: ze wijst op de bosjes rond haar tent. Dan loopt ze naar haar riksja, start de motor en rijdt parmantig weg.

Bedelen op straat

“Als je wilt, kun je als vrouw toch wat bereiken, ook in het oerconservatieve Pakistan”, is Rani’s motto. De zigeunervrouw heeft geen onderwijs gehad, is gescheiden en moeder van twee kinderen. Tot voor kort verdiende de kost door op straat te bedelen. De ontwikkelingsorganisatie Plan Nederland gaf Bali rijlessen en een riksja in bruikleen. Nu, een jaar later, heeft ze van spaargeld een stukje grond gekocht waarop ze straks een bakstenen huis wil laten bouwen. Haar kinderen gaan voor het eerst naar school.

Het Pink Riksja Project van Plan Nederland is niet alleen bedacht om jonge vrouwen aan een baan te helpen, maar ook om meer meisjes naar school te krijgen: minstens de helft van alle meisje volgt geen onderwijs. Daarmee hoort Pakistan tot de top drie van landen waar het grootste aantal meisjes thuis zit.  “Wie geen opleiding heeft, blijft in de armoedespiraal steken”, stelt projectmanager Sabir Mehmood Baig van Plan International Pakistan.

“

Pakistan behoort tot de top drie landen waar het grootste aantal meisjes thuis zit

Onveilig transport of gebrek aan vervoer is een van de redenen waarom ouders hun dochters liever thuishouden. Volgens de traditie is het niet gepast om je als meisje door een mannelijke chauffeur  te laten vervoeren. Rani brengt met haar roze riksja dagelijks meisjes naar school en haalt ze ook weer op. “Met Rani aan het stuur vinden ouders het wel vertrouwd”, stelt Sabir Baig.

Zijn stelling wordt bevestigd door de drie zussen Firzana Jabeen (41), Anwar Fatima (38) en Adeela Zahir (35). Ze zijn getrouwd met drie broers en wonen met hun families twaalf kilometer buiten Chakwal. Voorheen reed een mannelijke chauffeur hun vier dochters naar school. De rit gaat via afgelegen zandpaden langs eenzame landbouwvelden. “We twijfelden. We wilden onze dochters niet van school halen, maar we zaten wel voortdurend met ze aan de mobiele telefoon. We werden zenuwachtig als het contact even verbroken was.” De moeders voelen zich geruster nu Kiran (23), eveneens een roze riksjarijder, hun dochters naar school brengt.

Vrouwen werken niet

Aanvankelijk was er nogal wat weerstand tegen het Pink Riksja Project, ook onder hoogopgeleide Pakistaanse vrouwen.  Hoe haalde een internationale NGO het in zijn hoofd vrouwen in een dergelijke conservatieve cultuur aan mannen op straat bloot te stellen? Vrouwen kun je toch ook economisch zelfstandig maken door ze thuis een naaimachine te geven? Baig lacht er om. “We wilden de vrouwen juist uit hun huizen halen. We zochten naar een project waarmee je barrières kunt doorbreken. Dat lukt niet door vrouwen onzichtbaar achter vier muren aan een baan te helpen.”
“

Mannen zijn bang dat we te veel praatjes krijgen als we ons eigen geld verdienen

Volgens de tradities worden vrouwen niet geacht te werken. De 32-jarige Saira Irfan wil graag een betaalde baan.  Haar man geeft haar geen toestemming. “De familie en de buurt zouden wel eens kunnen denken dat hij niet genoeg verdient. Maar ook: door ons thuis te houden, kunnen zij macht over ons blijven uitoefenen. Ze zijn bang dat we te veel praatjes krijgen als we ons eigen geld verdienen”, zegt ze enigszins verontwaardigd. Irfan wil daarom dat haar dochters later wel gaan werken.

Saira Irfan is een van Rani’s voornaamste klanten. Elke ochtend haalt de roze riksjarijder Irfans vijf dochters en zoontje op en brengt die na  school ook weer thuis. “Ik ben heel trots op Rani. Met haar riksja is ze in de straten van Chakwal tot een lichtend voorbeeld uitgegroeid.” Een van haar vriendinnen, een geheel gesluierde vrouw, is het met Irfan eens: alle vrouwen zouden zelfstandig de kost moeten verdienen. Nadat haar man voor zijn werk naar Dubai verhuisde, heeft ze haar eigen winkel geopend.

Rolmodel voor anderen

Onderweg naar huis vertellen de tieners op de achterbank van de roze riksja dat Kiran een rolmodel is. Dankzij haar beseffen ze dat vrouwen elk beroep kunnen kiezen. De meisjes willen later dokter of ingenieur worden. Kiran zelf kon de lagere school niet afmaken. Haar vader, een ongeletterde arbeider in de bouw, raakte door ziekte werkloos. Haar moeder vertelt met tranen in de ogen hoe trots ze op haar dochter is. De eerste maand zat ze elke dag naast haar kind op de riksja. Niet omdat ze bang was dat een man haar zou aanvallen. “Ik hielp haar bij het zoeken naar de adressen van haar klanten. Toen ze die in haar hoofd had geprent, kon ze het alleen af”, vertelt ze lachend.
“

De mannelijke riksjarijders in Chakwal hebben het niet zo op ‘girl power’. Ze vrezen voor concurrentie

“Er is meer ‘girl power’ op het Pakistaanse platteland dan we vermoeden”, zegt Sabir Baig. Soms moet er een klein radertje worden aangedreven om het grotere proces op gang te brengen. Om meer vrouwen aan een baan te helpen en meisjes op school te krijgen, start Plan Nederland binnenkort met het eerste vrouwen transportbedrijf. Vijftien riksja’s en acht minibusjes zijn al aangeschaft. Vrouwen in Chakwal werden uitgenodigd te solliciteren. Er kwamen  meer dan tachtig aanmeldingen binnen. De bedoeling is dat het vrouwenbedrijf over twee jaar op eigen benen kan staan. Baig droomt al over uitbreiding van het project naar andere delen van Pakistan.

De mannelijke riksjarijders in Chakwal hebben het niet zo op ‘girl power’. Ze vrezen voor concurrentie. “Ze stoten  het brood uit onze mond”, vindt Ali Shan (21). Kiran en Rani halen hun schouders op.  Toen ze net met de riksja’s de straat opgingen, reden de mannen ze boos de berm in. Maar als nu een van de vrouwen autopech heeft, staan ze klaar om haar te helpen – gewoon, als collega’s onder elkaar.

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Lees en steun

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons