Oliereuzen straffen Venezuela via Nederlands verdrag

Behalve Argentinië is er geen land dat zo vaak is aangeklaagd als Venezuela: 37 zaken zijn er bekend. Maar de boete die hen nu boven het hoofd hangt, overtreft die boetes allemaal. Conoco-Philips (een Texaans oliebedrijf) eist 31 miljard dollar, en is aan de winnende hand. De zaak bevat volgens critici alles wat er mis is aan het ISDS-systeem.

“Toen wij begonnen met de onteigening, gingen ze over tot arbitrage”, vertelt Mommer. “Ik wist niet dat dat kon. Daar moeten beide partijen toch toestemming voor geven?” Maar Mommer ontdekte dat Venezuela in 1991 bilaterale investeringsverdragen (BIT’s) [hints]Een bilateraal investeringsverdrag (BIT) is een verdrag waarmee twee landen beloven goed te zorgen voor elkaars investeerders. Er staan beschermingsprincipes in – zoals een verbod op discriminatie – en er wordt arbitrage aangeboden aan investeerders die zich benadeeld voelen.[/hints] had afgesloten, onder andere met Nederland. Daarin kregen alle investeerders, die zich oneerlijk behandeld voelen, recht op arbitrage.

“Dit heet de Dutch sandwich“, zegt George Kahale III, een Newyorkse topadvocaat, die ook Venezuela verdedigt. “Je stopt een Nederlands bedrijfje tussen je bedrijfsketen en dan mag je je Nederlands noemen.”

Maar de zaak van Conoco verloopt anders. Twee van de drie arbiters vinden de onteigening niet wettig. Venezuela moet het bedrijf daarom vergoeden, niet tegen de lage olieprijs van 2006, maar tegen de véél hogere olieprijs van toen ze de zaak openden. Het gaat in de tientallen miljarden lopen.

Dat is absurd, zegt Kahale. “In totaal vinden dus vier van de zes arbiters dat de onteigening wettig was. En toch kan Venezuela nu een megaboete verwachten.”

Over oneerlijk onderhandelen gesproken: tussen de Wikileakscables is nóg een onthullend bericht ontdekt. Daarin vertelt een Conoco-baas de Amerikaanse ambassadeur dat de onderhandelingen goed gaan en dat Venezuela een redelijke koers vaart. In tegenstelling tot wat Conoco altijd beweerde tegenover de arbiters. De arbiters – althans, twee van de drie – zeggen echter dat ze hun tussentijdse oordeel niet meer kunnen veranderen en nu bezig zijn met het bepalen van de boete.

“Met andere woorden”, zegt Mommer, “de investeerder mag liegen. Wij kunnen ze toch niet aanklagen. Dat kunnen zij alleen bij ons doen. Dat laat zien waarom de Wereldbank en westerse landen dit systeem hebben bedacht. Het is opgezet om de natiestaat af te breken.”

Venezuela is de ISDS-claims zat, en heeft de stekker gehaald uit zowel de ICSID-conventie (die de Wereldbank het recht geeft om als arbitragehof te dienen) als een aantal BIT’s. De BIT met Nederland sneuvelde als eerste. Helaas voor Venezuela zit er een clausule in die bepaalt dat investeerders nog tot 2023 recht hebben op arbitrage.

“Deze oliebedrijven konden een heel nette compensatie krijgen”, zegt Juan Carlos Boue, een Venezolaanse onderzoeker bij het Oxford Institute of Energy. “Maar toen de olieprijs steeg, besloten ze om met zo veel mogelijk geld te vertrekken.” Voor ExxonMobil, een oliereus die met een omzet van 400 miljard dollar economisch gezien twee keer zo groot is als Venezuela, komt daar nog iets bij. “Hun middelen zijn onbegrensd. Wat zij vooral willen, is de wereld laten zien dat je ze niet moet uitdagen.”

En de arbiters? “Veel van hen zijn zakenmensen”, zegt Boue. “Sommige van hen willen gewoon niet dat landen hier zomaar mee wegkomen. Aan landen als Venezuela hebben ze een enorme hekel.”

ExxonMobil en Conoco-Philips wilden geen reactie geven.