‘Ik had dit nooit kunnen filmen als ik geen vrouw was’

Kinderen spelen met autootjes gemaakt van plastic afval, een vrouw vertelt uitgelaten over een onthoofding in IS-hoofdstad Raqqa en een groep mensen zet een tent op die als basisschool zal dienen. Het zijn scènes uit de documentaire The Long Season, gefilmd in een Libanees tentenkamp in de Begaavallei. De documentaire gaat vandaag, 27 december, in première. OneWorld sprak met de Syrische cameravrouw Ramia Suleiman.

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
De film won de IDFA-award voor Beeld en Geluid. Suleiman maakte de documentaire aanvankelijk samen met regisseur Leonard Retel Helmrich, maar ze maakte hem in haar eentje af nadat Helmrich een hartstilstand kreeg.

“Leonard leerde ik kennen tijdens een filmworkshop in Libanon: hij leerde ons daar zijn techniek aan. Zelf kom ik uit Tartous, aan de kust van Syrië. Ik heb ook een tijdje in Damascus gewoond. Al voor 2011, toen de problemen in Syrië groter werden, was ik vertrokken: ik wilde naar een ander land. Eerst heb ik een jaar in Istanbul gewoond, daarna ben ik naar Libanon gegaan.”

Hoe was het om te leren filmen in Leonards stijl: de single shot cinema?

Dat was best moeilijk. We filmden alles met een klein cameraatje. Dat levert een bewegelijk beeld op, haast alsof je er als kijker zelf bij staat. Gelukkig gaf Leonard me veel ruimte om dingen op mijn manier te doen. Ik heb beeldende kunst gestudeerd, maar had nog niet veel ervaring met film. Wel had ik al samen met een vriend een animatiefilm gemaakt.

Wat voor mensen wonen er in de kampen?

Veel Syrische vluchtelingen uit de kampen werkten voor de oorlog als seizoenarbeiders in de landbouw. Toen de oorlog uitbrak, bleven ze hier. Er zijn zeker duizend van deze kleine kampen tussen de Syrische en de Libanese grens. Sommige mensen zitten hier inmiddels al bijna drie jaar. Veel hulp krijgen ze niet. Het kamp hebben ze zelf gebouwd, en ze betalen voor de grond, dus ze krijgen vooral hulp van onafhankelijke belangenorganisaties.

Waarom reizen deze mensen niet verder naar Europa?

Dat willen ze niet: ze willen terug naar hun land. Het is moeilijk om je land te verlaten. Als de vluchtelingen in Europa zouden horen dat het beter gaat in Syrië, denk ik dat veel van hen meteen terug zouden gaan.

Ik stond soms te trillen op mijn benen

Hoe was het om de situatie in het kamp vast te leggen?

Het was heftig. We zijn daar langer dan anderhalf jaar geweest, dus je bouwt gaandeweg een relatie op met allerlei mensen uit het kamp. Soms hadden mensen ruzie of waren ze aan het huilen, en dan is het knap moeilijk om door te filmen: ik stond soms te trillen op mijn benen. Je moet jezelf dan even toespreken: je bent daar als cameravrouw, hup, doorgaan met filmen! Zo is het leven, het is niet altijd makkelijk. Maar ik heb de passie om het ervoor over te hebben.

Hoe was het om als vrouw in het kamp te filmen?

Dat was in mijn voordeel. Ik ben Syrisch, ik spreek Arabisch en ik ben een vrouw. Leonard is Nederlands, hij spreekt de taal niet. Als ik een interessant gesprek opving, gaf ik aanwijzingen om ze te volgen. Anders dan hij kon ik heel makkelijk tussen de andere vrouwen gaan zitten. Het raakte me toen twee vrouwen ruzie maakten over hun echtgenoot. Ze hadden dezelfde man en hij was naar Raqqa vertrokken. In elke cultuur praten vrouwen over zulke onderwerpen en maken vrouwen ruzie over mannen. Maar ik had zo’n moment nooit kunnen vastleggen als ik zelf geen vrouw was geweest. Gaandeweg vergaten ze dat ik cameravrouw was, en leek het alsof ik een van hen was.

Gaandeweg vergaten ze dat ik cameravrouw was

Wat was de rol van de vrouwen in de documentaire?

De vrouwen waren heel aanwezig. Ze doen veel in het kamp. Ze werken, ontfermen zich over de kinderen en zijn niet bang hun mening te laten horen. De gemeenschap in het kamp is wel ouderwets. In Syrië zijn veel verschillende culturen en religies. In sommige steden dragen vrouwen een spijkerbroek; waar ik vandaan kom, Tartous, lopen mensen in shorts; maar in andere steden dragen vrouwen nog traditionele kleding. Zo zat er in de documentaire een meisje uit de grote stad. Ze had gestudeerd, droeg make-up en een spijkerbroek. In het kamp moest ze zich aanpassen: terug naar de traditionele kleding. Daar was ze niet blij mee.

Is er een groot verschil tussen jouw cultuur en die in het kamp?

Ja, ik was geschokt door de situatie in het kamp. Ik zag de mensen hoe jij ze ziet. Ze hebben een totaal andere cultuur. De meeste mensen in het kamp zijn niet alleen conservatief, ze zijn ook pro-regime. Het is hun hele manier van leven. Het is een gewoonte om zich zo te kleden en ze zijn trots op dat stukje van hun cultuur.

In de documentaire zit bijvoorbeeld Maria, zij moest van haar vader naar Raqqa terugkomen. Je ziet hoe Maria zich hierop voorbereidt, ze trekt een boerka aan en bedekt haar ogen. “Ik lijk wel een geest”, zegt ze als ze in de spiegel kijkt. Gelukkig houdt haar oom haar tegen voordat ze vertrekt.

Hadden jullie ingegrepen als haar oom haar niet had tegengehouden?

Ja. We hadden meermalen met haar gepraat en haar verteld dat het echt niet veilig was om naar Raqqa te gaan. We hebben nog steeds contact met Maria en een aantal andere mensen uit het kamp. Zodra die terugkeren naar Syrië, willen we daar een nieuwe documentaire over maken. Raqqa is nu ingenomen door Koerdische strijders, dus ik denk dat het over een paar maanden al zover is. Maar Raqqa is nog steeds niet honderd procent veilig. Het team loopt dan ook risico natuurlijk, ik denk daar wel over na. Ik wil mezelf niet in gevaar brengen.

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Verder lezen?

Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?

Word abonnee

  • Digitaal + magazine  —   8,00 / maand
  • Alleen digitaal  —   6,00 / maand
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen

Factuurgegevens

Je bestelling

Product
Aantal
Totaal
Subtotaal in winkelwagen  0,00
Besteltotaal  0,00
  •  0,00 iDit is het bedrag dat automatisch van je rekening wordt afgeschreven.

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons