Milouska Meulens over Tula-dag: ‘Het kan Nederland veel te weinig schelen’

Karpata. Louis Mercier. Diana. Pedro Wakao. En de fiere Tula. Namen van mensen die geschiedenis maakten op 17 augustus 1795 tijdens het grootste Curaçaose verzet tegen slavernij. Het is 230 jaar geleden dat deze helden in opstand kwamen. Maar in Nederland worden hun namen nauwelijks gekend, laat staan erkend. Op straat en in de media heerst stilte, net als in de meeste klaslokalen wanneer straks de scholen weer beginnen.

De stilte rond 17 augustus ontneemt jongeren met een Curaçaose achtergrond het besef dat ze afstammen van trotse vrijheidsstrijders, van mensen die ondanks geselingen hun rug recht hielden. Van helden. Waar blijft de nationale erkenning van Tula’s rol bij de afschaffing van de slavernij? Wanneer worden raddraaiers, onder wie Kamervoorzitter Bosma, publiekelijk tegengesproken wanneer ze Tula een crimineel noemen? En hoe lang nog onthouden we onze kinderen een volledig beeld van de geschiedenis?

De stilte is schrijnend, vooral als je beseft dat in Nederland naar schatting bijna net zo veel Curaçaoënaars wonen als op Curaçao: zo’n 140.000 hier en ongeveer 150.000 daar. In totaal gaat het om zo’n 300.000 mensen met een directe band met Curaçao. En dan heb ik het nog niet eens over de Europese Nederlanders die er maar al te graag op vakantie gaan of profiteren van wat het eiland biedt, zonder de lasten die het met zich meebrengt om nazaat te zijn van de Afrikanen die de wreedheden van de slavernij ondergingen.

Bewustzijn creëren

Het Nationaal Instituut Nederlands Slavernijverleden en Erfenis (NiNSee), organiseert jaarlijks een lezing en een concert om de opstand te herdenken en Tula te eren. Maar daar kunnen maximaal 1500 bezoekers bij zijn. Dat is dus maar een fractie van de ruim 140.000 mensen in Nederland met wortels in de voormalige Nederlandse Antillen. Enkele kleinere evenementen – zoals de lezing van het Haags Historisch Museum, die van Vany Hooi in Rotterdam en de gemeentelijke viering in Amersfoort – worden georganiseerd door mensen die met hard werken en beperkte middelen volharden in hun pogingen bewustzijn te creëren en kennis te verspreiden. Voor de rest gebeurt er weinig.

Op Curaçao is de herdenking wel tastbaar, zeker sinds Tula in 2010 tot nationale held werd uitgeroepen. Er staan monumenten langs de route waarlangs Tula de tweeduizend mensen leidde, er is een Tula Museum en jaarlijks wordt op 17 augustus op verschillende manieren stilgestaan bij de vrijheid. Niet op 1 juli dus, de viering die we kennen als Keti Koti, want daar staat het handelen van Nederland centraal. Dat was de dag waarop in 1863 Nederland de slavernij in Suriname en de voormalige Antillen afschafte. Tijdens Tula-dag worden juist de mensen geëerd die de vrijheid bevochten.

Aan de ene kant is het begrijpelijk dat op Tula’s eiland meer wordt gedaan aan zijn leven, zijn opstand en de gruwelijke manier waarop hij werd vermoord. Tegelijkertijd zou logisch zijn dat er hier in Nederland meer aandacht voor hem is nu hij door koning en regering erkend wordt als held. Maar de onderzoeken, boeken en tentoonstellingen over Tula komen nog steeds voornamelijk uit het Caribisch gebied. Het kan Nederland veel te weinig schelen.

Als kind hoorde ik in Nederland noch op Curaçao over Tula in de klas. Mijn moeder sprak over hem, maar met de ambivalentie van haar generatie. Ze werd opgevoed met de witte George Maduro als oorlogsheld. Hij vocht in WOII, maar hij was ook een telg uit een slavenhoudersfamilie. De Zwarte 2 Tula, zo leerde mijn moeder van Hollandse nonnen en paters, was een oproerkraaier. Tula’s naam werd op het eiland pas gezuiverd toen Curaçao in 2010 een zelfstandig land binnen het koninkrijk werd, met een eigen regering en eigen wetgeving. Onder Nederlands bewind was dat niet mogelijk: Tula stond nog te boek als crimineel tot 3 oktober 2023. Op die dag, 228 jaar na zijn gruwelijke executie als leider van de opstand, werd hij door koning Willem-Alexander gerehabiliteerd. Toch weten nog steeds veel te weinig mensen in Nederland wie Tula was.

Geschiedschrijving door onderdrukker

Geschiedenis wordt geschreven door hen die aan de macht zijn, niet door degenen die in verzet komen. Daarom kennen we Tula’s verhaal vooral vanuit Nederlands perspectief. Het werd in 1795 opgetekend door pater Jacobus Schink. De geestelijke was tijdens de opstand als bemiddelaar naar de vrijheidsstrijders gestuurd. Zijn handgeschreven verslag aan de gouverneur is een van de belangrijkste documenten die over Tula bewaard zijn gebleven. Maar Schink maakte deel uit van het koloniale systeem en bracht verslag uit aan onderdrukkers. Het is wrang dat we het met zijn woorden en interpretatie moeten doen.

Ook op 1 juli, tijdens de herdenking van het Nederlandse slavernijverleden in het Amsterdamse Oosterpark, citeerde demissionair premier Schoof in zijn speech niet Tula of andere tot slaaf gemaakte mensen, maar de Nederlandse schrijver Nicolaas Beets. Daarmee bleek opnieuw dat het publieke discours rondom slavernij en de afschaffing daarvan nog te vaak draait om Europees-Nederlandse referenties, in plaats van om de nazaten van tot slaaf gemaakte mensen.

Terwijl er – naast Surinaamse – genoeg Curaçaose woordkunstenaars, wetenschappers en artiesten zijn, die ook geciteerd hadden kunnen worden: zangeressen Izaline Calister en Kris Berry, wetenschapper Valika Smeulders, dichter Gershwin Bonevacia, muzikant Vernon Chatlein, filmmaker Selwyn de Wind, artiest Wijnand Stomp, curator Dyonna Benett, psychiater Glenn Helberg, documentairemaker Wensly Francisco, maatschappelijk ondernemer Naomie Pieter, theatermaker Raymi Sambo, kunstenaar Felix de Rooy, rappers Fresku en Hef, acteur Everon Jackson Hooi, schrijver Julien Ignacio of politicus Gisèle Mambre die nota bene een monoloog schreef over Tula. Ik kan nog regels lang name droppen, maar mijn punt is een paar namen terug al gemaakt.

Ik weet zeker dat we met de armen in elkaar gehaakt wél voor elkaar krijgen wat we verdienen, namelijk aandacht en erkenning voor onze geschiedenis, onze cultuur en ons volk. Misschien zijn we moe van het steeds opnieuw uitleggen van onze geschiedenis. Misschien zijn we bang om als ‘boos’ te worden weggezet. Misschien is het nog niet normaal genoeg dat onze verhalen evenveel ruimte krijgen als die van de Europese Nederlander, die nog altijd bepaalt wat gevierd wordt en wat niet.

Drie ideeën

Op dezelfde dag dat Schoof droogjes, zonder enige overtuigingskracht of emotie, Beets aanhaalde, reageerde ook demissionair minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Judith Uitermark gevoelloos, door over de suggestie van 1 juli als vrije dag te zeggen dat ‘zoveel groepen een vrije dag willen.’ Uitermark lijkt niet te beseffen wat het verschil is tussen bijvoorbeeld een religieuze vrije dag en een dag waarop je kunt herdenken dat je voorouders onder dwang moesten werken.

Het is alweer bijna drie jaar geleden dat toenmalig premier Rutte de woorden van de Curaçaose grafisch ontwerper en fotograaf Serana Angelista ‘leende’: we zetten geen punt, maar een komma. Die komma hangt dus al even. Zomaar drie ideeën over wat voor Curaçaoënaars kan volgen: Tula hoort een vaste plek te hebben in het curriculum, naast andere verzetshelden. Er moet behalve het geplande Surinamemuseum ook een Caribisch museum komen, voor onder andere Tula, Karpata, One Tete Lohkay en andere strijders. En 17 augustus moet landelijk erkend worden als een belangrijke dag in onze geschiedenis. Na 230 jaar is het de hoogste tijd.