Achtergrond

Milieueffecten handel: BRICS-landen de grote uitdaging?

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee

Globalisering en de opkomst van landen als China, India en Brazilië. Dat zorgt voor problemen rond watergebruik, CO2-emissies en afhankelijkheid van grondstoffen, toch? Deze conclusies zijn te voorbarig. Maaike Bouwmeester promoveert donderdag aan de Rijksuniversiteit Groningen op de milieueffecten van consumptie en vergeleek data van over de hele wereld.

Op donderdag 3 juli vindt aan de Rijksuniversiteit Groningen de promotieceremonie plaats van Maaike Bouwmeester. Zij deed de afgelopen jaren onderzoek naar internationale handelsstromen en cijfers over  CO2-emissies, watergebruik en afhankelijkheid van grondstoffen in relatie tot de vraag naar producten en diensten. Ook keek ze expliciet naar de rol van opkomende economieën hierin, zoals de BRICS-landen. Vanwege internationale handelsstromen kunnen de milieueffecten plaats vinden aan de andere kant van de wereld. Een ingewikkeld onderwerp. Nu internationale productieketens nog complexer zijn geworden, is het steeds moeilijker om productie en consumptie aan elkaar te linken. Maaike’s onderzoek levert een bijdrage om deze data dichter bij elkaar te brengen en ze komt tot opvallende conclusies.

Van harte gefeliciteerd met je promotie. Je onderzoek gaat over complexe internationale productieketens, kun je iets meer vertellen hoe je deze ketens hebt onderzocht en wat hieruit is gekomen?
“Mijn promotie-traject was onderdeel van een Europees project. Wij hebben gekeken naar zogenaamde ‘input-output’ tabellen waarin 129 sectoren onderscheiden worden: wat komt een land en regio nou precies binnen en wat wordt geëxporteerd? Omdat we in een groter project zaten hadden we veel rekenkracht en de mogelijkheid om grote databases door te lichten. Veel data zijn nog steeds nationaal en er wordt soms ook anders gemeten. Het voegt dus echt iets toe om dit in een groter internationaal verband te doen en zo de hele keten in kaart te brengen, van ruw materiaal tot eindproduct. Hieruit blijkt dat enkele vooroordelen over milieubeleid mogelijk niet kloppen.

Zoals?
Algemeen wordt verwacht dat landen de productie uitbesteden aan landen die bij de productie meer CO2 uitstoten, maar uit ons onderzoek blijken die landen juist minder CO2 uit te stoten bij de productie. Zo resulteren handelsrelaties toch in een CO2-efficiëntere manier van produceren dan verwacht. Voor watergebruik wisselt het beeld veel sterker per land.

Er wordt veel gerept over de uitdaging van de komende decennia: de afhankelijkheid van ruwe materialen en grondstoffen voor consumptieproducten. Wat blijkt hierover uit je onderzochte data?
Dat die afhankelijkheid al, met een duur woord, gediversifieerd is. Landen die grotendeels afhankelijk zijn van andere landen voor de levering van ruwe materialen, betrekken deze materialen al uit vele verschillende landen. Hierdoor is het risico van aanleverproblemen lager dan als de materialen uit één land zouden komen.

Wat voor effect heeft de opkomst van de BRICS-landen voor de importafhankelijkheid van ruwe materialen? Algemeen wordt aangenomen dat met een groeiende rijkere wereldbevolking in die delen de importafhankelijkheid voor bijvoorbeeld de Europese landen nijpender wordt?
Dat zou toch wel goed kunnen. De verspreiding van importafhankelijkheid over meerdere landen wordt al deels teniet gedaan omdat deze  landen veelal tot de groep snelgroeiende landen behoren, zoals de BRICS-landen. Landen die deze materialen en grondstoffen in de toekomst mogelijk nog meer nodig hebben. Het onderzoek ging in op data over 2000. Het zou goed kunnen dat dit nu nog sterker is (zie voor een antwoord hierop de box over kritieke grondstoffen in de EU).

Hoe zit het in ontwikkelingslanden, waarvan sommigen toch sterk afhankelijk zijn van ruwe grondstoffen voor hun economie?
Dat is iets voor toekomstig onderzoek. Ontwikkelingslanden vallen in ons model in de brede categorie ‘rest van de wereld’. De toegepaste methodologie is ook voor ontwikkelingslanden zeker interessant, zodat ze hun rol in internationale productieketens goed in kaart kunnen brengen. Wel zijn hiervoor gedetailleerde gegevens nodig over de structuur van de nationale economie, die nu nog vaak ontbreken.

Op welke manier kunnen de data en modellen die jullie hebben onderzocht bijdragen aan betere besluitvorming? Hebben politici nu meer informatie waarop ze hun besluiten kunnen baseren?
Ja, in principe wel. Er vinden sowieso veel initiatieven plaats om niet alleen naar het Bruto Nationaal Product (BNP) maar ook andere (milieu) onderdelen van de nationale economie in data te vangen. Wij doen dat voor CO2-emissies, watergebruik en materialen. De ontwikkelingen in de beschikbaarheid van internationaal vergelijkende data zijn de laatste jaren erg snel gegaan, Eurostat (Europese statistiekbureau) speelt hier bijvoorbeeld een belangrijke rol in. Nu is het zaak om de beschikbare informatie  veel meer in beleid toe te gaan passen.

Wordt er op mondiaal niveau dan toch te weinig samengewerkt op milieu-niveau?
Persoonlijk vind ik dit tegenvallen. Binnen de EU werken we concreet samen, maar er mag veel meer resultaat op de internationale klimaattoppen worden bereikt.

Waar kunnen we meer informatie vinden over dit onderwerp?
Er zijn nog een aantal hoofdstukken onder embargo voor publicatie, maar de dissertatie is te vinden via deze link. Daarnaast wordt het Europese project waar dit onderzoek onderdeel van was, op deze website samengevat, en is dit alweer het vervolg. Vergelijkbare databases van input-output tabellen zie je op de website van WIOD.”

kritieke grondstoffen: afkomst & toepassingen
Vanuit NCDO onderzoek is eind 2013 het rapport
‘grondstoffen’ verschenen over de ‘kritieke grondstoffen’, waarvoor Nederland en de EU zeer afhankelijk zijn van import. Bovendien vinden er, vooral in ontwikkelingslanden, sociale en ecologische misstanden plaats rond mijnen bij het opgraven van deze grondstoffen. In juni 2014 is vanuit de Europese Commissie de lijst van kritieke grondstoffen uitgebreid.
 

 

 

 

 

 

 

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons