Beeld: Pleunie van Raak
Column

Loket voor geluk

Tijdloze romans kunnen helpen de actualiteit beter te begrijpen. Nobelprijswinnaar Doris Lessing, zei het al: ‘There is no doubt fiction makes a better job of the truth’. Dit keer: de Europese weerzin tegen vluchtelingen, het ‘rottig besluit’ van Mark Harbers en Exit West van Mohsin Hamid.

Door 1 februari 2019
column Vluchtelingen
Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
‘Een rottig besluit’, zo lamenteerde Mark Harbers (VVD), staatssecretaris van Asielzaken, toen de Nederlandse regering begin dit jaar besloot welgeteld zes opvarenden van het reddingsschip Sea Watch toe te laten tot de asielprocedure in Nederland. Wekenlang hadden ze op zee doorgebracht, transitopassagiers in een niemandsland. Gered door de bemanning van de Sea Watch toen hun eigen vluchtboot uit Libië averij had opgelopen, maar de redding was niet tot ieders genoegen. Want aan het besluit was wekenlang gepalaver tussen diverse EU-lidstaten vooraf gegaan, vanwege precedentwerking, blabla, aanzuigende werking, blabla, eerlijk zullen we migranten delen, jij een beetje meer dan ik, blabla, als we ze toelaten, stapt straks heel Afrika op de boot, blabla, want je weet hoe ze zijn, die lui daarzo. Volgens Harbers zullen ze een volgende keer ‘nog veel langer ronddobberen’, want ‘dan doet Nederland níet mee.’

Er is weinig interesse in de ziel en de drijfveren van de gelukszoeker, zoals de mensen die de grenzen van Europa proberen over te steken zijn gaan heten – een gratis huis en een uitkering, denken de mensen die nog nooit de noodzaak hebben gevoeld het geluk elders te zoeken. Zakken-vullen, dat willen ‘ze’. De ‘ze’ op de Sea Watch, de ‘ze’ die lopend de oost-grens van de Europese Unie proberen over te steken en de ‘ze’ die zullen blijven komen, ongeacht wat de EU nog meer aan grensbewaking bedenkt.

“

De tere ziel van de Europeaan kan niet tegen de confrontatie met de gevolgen van het eigen beleid

Wie de gelukszoeker in de ziel kijkt, ziet het verdriet over zijn ballingschap, want wie vertrekt gaat niet alleen een onzekere toekomst tegemoet, maar verspeelt ook vaak zijn plek in het land van vertrek. En hij raakt de achterblijvers kwijt. Omdat hij ze aan hun lot moet overlaten, omdat hij weet dat ze zonder hem zullen sterven, hij ze uit zijn leven zal moeten gummen. Mohsin Hamid schrijft het in Exit West, zijn roman uit 2017 over verbanning, landverhuizing, migrantenverdriet en de vreugde van een douche na een vlucht zo op, met hartbrekende precisie: ‘For when we migrate, we murder from our lives those we leave behind’.

Magische deuren

Het is het boek over het verhaal achter de gezichten op de Sea Watch, in de kampen op de Griekse eilanden, in de AZC’s, in de asielkerken en de bed-bad-broodvoorzieningen, op straat, in de illegalenopvang en in de bootjes op de Middellandse Zee die ook dit jaar zullen blijven komen. De vluchtelingen van Hamid stappen door magische deuren, die ze voeren van de plek waar ze weg willen naar de plek waar ze heen willen, want van de mensonterende overtochten weten we genoeg. De schijnwerpers van de media zijn vooral op die overtochten gericht. Op het steekspel aan de grens. Halen ze het of halen ze het niet? Als het aan de beleidsmakers hier ligt: liever niet.
Exit West van Mohsin Hamid. In het Nederlands verschenen bij De Bezige Bij.
In dat ‘rottig’ en dat ‘nog veel langer ronddobberen’ ligt de spijt besloten dat ze niet gewoon zijn verdronken. Zoals andere overstekers doen. Ga toch dood. Sla om op zee, raak weg, liefst uit het zicht – en dan alsjeblieft niet als lijk aanspoelen op de vakantiestranden van zuidelijk Europa, al helemáál niet als kinderlijkje zoals ons ook weleens is overkomen, want de tere ziel van de Europeaan kan niet tegen de confrontatie met de gevolgen van het eigen beleid. Dan gaat hij anderen er jankend de schuld van geven dat hij deze verschrikking moet aanschouwen.

Levens die veranderen

Gelukszoekers heten ze, de mensen die in het Westen niet welkom zijn om mee te eten uit onze vleespotten, en die van de Nederlandse regeringsvertegenwoordiger die over hun lot gaat bij voorkeur eindeloos blijven ‘ronddobberen’, omdat de publieke opinie hier het doorgaans verdomt ze op humane wijze toegang te verschaffen tot de asielprocedure. Het woord gelukszoeker is negatief bedoeld, wat jammer is, want het is een prachtig woord. Zoeken naar geluk doet iedereen, de een iets ijveriger dan de ander. Al mijn landverhuizingen – en dat waren er nogal wat – waren één grote zoektocht naar geluk, of naar vrijwaring van ongeluk, wat misschien hetzelfde is. Migratie zou moeten worden omgedoopt tot gelukszoektocht, de IND in Loket voor Geluk.

Hamid zet de schijnwerper op wat er gebeurt ná de overtocht. Wanneer de gelukszoekers zijn verdwenen in de anonimiteit. Zijn boek verhaalt over de levens die ze achterlaten en de levens die ze tegemoet gaan. En over hoe zij op hun beurt de levens veranderen van de mensen tussen wie ze gaan wonen. Want ook de mensen die hun hele leven op één plek blijven wonen terwijl de omgeving om ze heen onherkenbaar verandert, zijn ‘migranten door de tijd heen’. Het is een boek dat iedereen die zich afvraagt wat er omgaat in de mensen die het ene land hebben moeten verruilen voor het andere, moet hebben gelezen.

Pech

Als geluk, gezondheid of succes niet haalbaar is voor iedereen, dan moeten we reflecteren op hoe onze samenleving is ingericht, zegt Asha ten Broeke.

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Verder lezen?

Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?

Word abonnee

  • Digitaal + magazine  —  € 8,00 / maand
  • Alleen digitaal  —  € 6,00 / maand
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen

Factuurgegevens

Je bestelling

Product
Aantal
 Totaal
Subtotaal in winkelwagen € 0,00
Besteltotaal € 0,00

  • € 0,00 iDit is het bedrag dat automatisch van je rekening wordt afgeschreven.

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Lees en steun

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons