‘Preppen’ voor een ramp egoïstisch? ‘Vraag je buren wat zij nodig hebben’

Een kale Amerikaan waarschuwt je met veel urgentie voor allerlei mogelijk onheil dat je volgens hem te wachten staat: oorlogen, natuurrampen, een financiële crisis of een cyberattack. De Appalachian Prepper is een populaire vlogger op TikTok, die zijn ruim 375 duizend volgers laat zien hoe hij zich voorbereidt op het instorten van de wereld.

Hij is niet alleen. SamBeReady, een andere populaire TikTokker, heeft bijna 400 duizend volgers. Zijn video’s geven een goed beeld van de gigantische voorraad voedsel en gadgets die hij heeft verzameld voor een ramp. De Appalachian Prepper en SamBeReady zijn ‘(doomsday) preppers’.

De meeste mensen hebben weleens van preppers gehoord en denken daarbij wellicht aan mannen als deze TikTokkers, die zich zwaarbewapend door een gehavende wereld bewegen of zich verschansen in hun bunker vol noodrantsoenen. Het is een beeld dat we kennen uit apocalyptische films als Mad Max (1979) en Cloverfield (2008), of uit populaire series als The Walking Dead (2010) en The last of Us (2023).

Ook de populaire serie Doomsday Preppers van National Geographic beïnvloedde dat beeld: veel van de geportretteerden waren wit, mannelijk, Noord-Amerikaans, Republikein en voorstander van wapenbezit. De serie liep van 2012 tot 2014 en was destijds de populairste serie op National Geographic. Doomsday Preppers introduceerde het fenomeen ‘prepping’ bij veel mensen en was voor sommigen het startschot om zelf te gaan preppen.

Het wereldbeeld van veel preppers mag dan vaak conservatief zijn, dat is het zeker niet altijd. Beau Boer noemt zich een ‘linkse’ prepper. Volgens hen zijn er in de linkse hoek twee manieren van preppen: individueel en community based. “Individueel preppen doe je om je gemeenschap minder tot last te zijn bij een ramp of om je gemeenschap juist te kunnen helpen met je eigen skills en voorbereidingen.” Bij community based preppen, ook wel left-wing prepping genoemd, bouw je juist met je gemeenschap iets op. Boer: “Een vorm van left-wing preppen kan zijn dat je je buren leert kennen en weet waar zij behoefte aan hebben. Gebruiken ze bijvoorbeeld een rolstoel en hoe help je hen verplaatsen als dat nodig is? Hebben ze medicatie nodig, en zo ja: welke? Hebben je vrienden nog een extra slaapplek voor iemand in nood?”

Toch is de sociale prepper in de minderheid. De gemiddelde prepper scoort relatief laag op vriendelijkheid en nederigheid, en is vaker paranoïde en cynisch. Veel preppers wantrouwen anderen en denken dagelijks aan de dood. Deze kenmerken komen uit een onderzoek uit 2019 onder preppers uit Duitsland en de VS, door onder meer de Universiteit van Amsterdam. Daaruit bleek ook dat hoewel een prepper politiek zowel links als rechts kan zijn, die vaker conservatieve en radicale opvattingen heeft en vaker gelooft in samenzweringen en sociale dominantie.

Wereldbeeld is bepalend

“Dat is eigenlijk heel logisch”, zegt Michel Dückers, bijzonder hoogleraar aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij werkt bij het ARQ Nationaal Psychotrauma Centrum en doet onderzoek naar het effect van rampen en crises op de samenleving. “Als jouw hele mens- en wereldbeeld berust op het feit dat de ander niet te vertrouwen is en je het allemaal zelf moet doen, dan is het logisch dat je wapens verzamelt en zorgt dat je huis een bunker wordt. Je wereldbeeld is heel bepalend voor het soort prepper dat je wordt.”

Hoeveel mensen in Nederland preppen is niet bekend, maar uit onderzoek van de Amerikaanse vergelijkingswebsite Finder blijkt dat ongeveer een derde van de Amerikanen in 2023 samen zo’n 11 miljard dollar uitgaven aan noodvoorbereidingen, zoals extra voeding, water, toiletpapier, medicatie en pakketten met noodrantsoen. 35 procent van de mannen en 23 procent van de vrouwen zeggen in 2023 geld te hebben gespendeerd aan preppen.

Beau Boer heeft ook een voorraad eten, met onder andere gedroogde bonen, rijst en water. Hoelang die daarmee vooruit kan, weet die niet precies. “Dat hangt af van hoeveel mensen mee zullen eten.” Hen heeft ook een zogenaamde ‘go-bag’, een rugtas die altijd ingepakt klaarstaat om in geval van nood mee te nemen. In Boers go-bag zit eten – zoals proteïnerepen of bonen in tomatensaus –, een USB-stick met belangrijke documenten, een multitool om je fiets te repareren, een zakmes, een slaapzak en een matje.

Een go-bag komt natuurlijk van pas als de wereld plots instort, maar ook als je plotseling weg moet omdat je huis in brand staat of omdat een naaste ziek is. “De kans dat je huis afbrandt, is groter dan dat de dijken doorbreken. Het is belangrijk dat je bedenkt wat jij en de mensen en dieren in je huis dan nodig hebben. Maak een go-bag voor je kind of huisdier en zet die op een bereikbare plek. Dus niet op zolder.”

Links preppen gaat volgens Boer niet alleen over het verzamelen van spullen en noodrantsoen, maar ook om vaardigheden, zoals leren bemiddelen of weten hoe je in een crisissituatie tot overeenstemming komt over wat te doen. “De hele gemeenschap lijdt wanneer een ramp plaatsvindt, niet alleen jij. Je kunt na een ramp niet maanden alleen in een bunker gaan zitten met je eten en je wapens.” Dat beeld wijt Boer aan populaire media. “Rechtse preppers baseren zich op apocalyptische films waarin mensen elkaar meteen kapot proberen te maken.”

Boer is liever realistisch. Hen wijst op hoe mensen zich gedroegen na echte rampen, zoals tijdens orkaan Katrina in 2005 in de VS en tijdens de recente coronapandemie. “Aan het begin van de pandemie zag je dat iedereen elkaar juist ging helpen door boodschappen voor elkaar te doen. Maar ook na orkaan Katrina gingen mensen naar de supermarkt om eten te verzamelen om die met bootjes rond te brengen.” In de berichtgeving over Katrina ging het regelmatig over plunderingen en volgens Boer draagt dat soort berichtgeving bij aan het idee dat mensen gevaarlijk worden in tijden van nood.

Hoe mensen zich daadwerkelijk gedragen als de samenleving zou instorten, is volgens Dückers moeilijk te voorspellen. “We hebben geen goede voorbeelden van een ontwrichte samenleving uit de moderne tijd. De Tweede Wereldoorlog of de watersnoodramp tien jaar later, hebben plaatsgevonden in een heel andere samenleving wat betreft normen, waarden en geloof. Het is moeilijk om de lessen van de ene ramp naar een andere plaats en tijd te vertalen.”

Begin dit jaar riep NAVO-admiraal Bob Bauer burgers op om zich voor te bereiden op een ‘nieuw onvoorspelbaar tijdperk’. Moeten we ons inderdaad voorbereiden op nabije rampspoed? Dückers maakt zich daar niet al te veel zorgen om: “Natuurlijk het is mogelijk dat er iets afgrijselijks gebeurt, maar de kans is groter dat het op korte termijn blijft zoals het is. De beste voorspeller voor de toekomst is toch het nabije verleden.”

Wel of niet preppen, hangt dus helemaal af van je eigen behoeften. Het geeft Boer in elk geval een gevoel van rust. “Het is voor mij een praktische manier om bijvoorbeeld met klimaatangst om te gaan. Je kunt je hele erge zorgen maken over dat de dijken doorbreken, maar je kunt ook een plan maken voor als het zover is.” Een voorraad hebben, kan volgens Boer sowieso nooit kwaad. “Ook als er niks gebeurt, is het altijd handig om extra eten in huis te hebben.”