“Lachen was de enige manier om gezond te blijven.” Hij praat langzaam, deze tengere jongeman die ik ontmoet in een café in Addis Abeba, de hoofdstad van Ethiopië. Zijn melancholieke ogen kijken me indringend aan. Zijn lange handen bewegen mee met zijn verhaal. Hij ging in 2000 vrijwillig naar het front om te vechten voor de vrijheid van Eritrea. Eritrea bevocht een grensgeschil met aartsvijand Ethiopië. “Ik was 18 jaar. Ik studeerde. Ik wilde mijn aandeel leveren.” Hij behoort tot de lichting die in 1999 werd opgeroepen voor dienstplicht, 'Round 9'. Vanaf 1990 werd er in Eritrea ieder jaar een nieuwe ronde opgeroepen. De dienstplichtigen werden van 1998 nooit meer gedemobiliseerd. Dawit bleef ook in militaire dienst en de universiteit werd gesloten.
Koffietafeltje
“We probeerden te blijven lachen, anders zouden we gek worden." Hij legt uit dat hij een jaar in de gevangenis verbleef. Detentie is een vast onderdeel van de militaire dienstplicht. “We verbleven met 400 man in een ruimte die geschikt was voor 100 man. We konden net rechtop zitten.” Hij wijst naar het kleine koffietafeltje en legt uit dat de ruimte die hij had de helft van het tafeltje was. Uiteindelijk kwam hij vrij en ontsnapte naar Ethiopië – het land waartegen hij eerder vrijwillig had gevochten. Het was geen gemakkelijke tocht. De gids, die ze hadden betaald voor de overtocht, raakte de weg kwijt in het gevaarlijke grensgebied, waar de Eritreërs die willen vluchten door de grensbewakers meedogenloos worden neergeschoten. Dawit had geluk. Na dertien uur omzwervingen bereikte hij Ethiopië en werd daar goed ontvangen.
Lui
Hij was vrij! Maar in de vluchtelingenkampen bleven de problemen groot. “Het eten dat we kregen was genoeg voor de helft van de maand. We werden constant in de gaten gehouden. We mochten niet werken en we konden niet naar school.” Uiteindelijk besloot Dawit naar Addis Abeba te gaan. Ook daar is het leven niet eenvoudig, vertelt hij. De Eritrese vluchtelingen hebben gen bron van inkomsten. En omdat ze niet mogen werken worden ze al snel als lui bestempeld. Velen dromen ervan om weg te komen en, na alles wat ze hebben meegemaakt, zijn ze niet bang voor de moeilijke reis die hen dan wacht.
Dawit neemt me mee naar Samuel, die aan komt lopen aan de arm van een vriend. Hij draagt een grote zonnebril. Hij is blind en ziet niets. Ook Samuel zat in dienst in Eritrea. Omdat hij blind was, was hij welliswaar vrijgesteld van militaire dienstplicht, maar werd hij in civiele dienst gezet. “Het maakt niet uit waar je zit of wat je doet. De vergoeding is 500 nakfa, dat is minder dan 25 euro per maand.” De VN noemt dit een situatie van slavernij.
Wonderbaarlijk
Samuel kwam weg met een truc. Hij verzon een reden voor een medisch onderzoek in Sudan en kon zo legaal het land verlaten. Omdat de Eritrese vluchtelingen in Sudan in de gaten gehouden worden door de Eritrese veiligheidsdiensten, reisde hij snel door naar Addis Abeba. Gelukkig kreeg hij hulp van een vriend. Er verschijnt een brede lach op zijn gezicht, bij de gedachte dat hij er in slaagde om te ontsnappen. Het is een wonderbaarlijk verhaal.
Als voorzitter van de Europese Unie werkt Nederland ondertussen mee een plan uit om juist de Eritrese grenswachten te assisteren met financiële middelen
De vluchtelingenstroom stopt niet, ook al doet Eritrea er alles aan om de vluchtelingen met geweld tegen te houden. In april werd er gerapporteerd over een groep van meer dan driehonderd vluchtelingen die de grens met Ethiopië probeerde te bereiken, en door de Eritrese grenswachten werd beschoten. Volgens VN-rapporten zijn deze grenswachten betrokken bij mensenhandel en mensensmokkel. Als voorzitter van de Europese Unie werkt Nederland ondertussen mee een plan uit om juist deze grenswachten te assisteren met financiële middelen. De Europese Unie was volgens mediabronnen in Duitsland zo bang dat het plan uit zou lekken dat het bezwoer de notulen van de vergadering hierover niet publiek te maken. Het zou het gezag van Europa ernstig aantasten als de plannen om dictators te steunen bij de grensbewaking naar buiten zouden komen, zo werd gesteld.
De gedachte dat Europa de Eritrese grensbewaking gaat financieren is zo schokkend dat de jongemannen er alleen maar om kunnen lachen. Ik lach met hen mee. In deze bizarre, wrede wereld, is lachen misschien inderdaad het beste medicijn om gezond te blijven.