Kopen beter dan huren? De mythe waar we allemaal in getrapt zijn

Als huurder bij Eigen Haard stoort het mij enorm dat zij huren blijkbaar zien als een vorm van geld weggooien – zo denkt mijn verhuurder dus over de 1000 euro die ik maandelijks overmaak. Als wetenschapper vind ik de advertentie exemplarisch voor hoe we – van beleidsmaker tot woningzoekende – over wonen zijn gaan denken.

Kopen zou financieel verstandig zijn. Je steekt je geld in iets wat van jou is en bouwt vermogen op door je hypotheek af te lossen en door de verwachting van toekomstige prijsstijgingen. Dat vermogen kan in de toekomst van pas komen als je wilt verhuizen naar een grotere en duurdere woning, maar ook als pensioenpot of appeltje voor de dorst.

Het idee is dat je zuiniger omgaat met iets wat van jou is, zeker als de waarde van dat bezit daardoor toeneemt. Dat zou je terugzien in beter onderhouden gevels en netter aangeharkte tuintjes. Met het kopen van een woning zou je bovendien échte vrijheid en zelfstandigheid kopen. Je bent niet langer afhankelijk van de grillen van een huisbaas, maar heerser over je eigen kasteel.

De verheerlijking van het kopen van een eigen woning vindt op allerlei plekken en manieren plaats: in advertenties en reclamespotjes, in krantenkaternen en op opiniepagina’s. Maar ook in beleidsnota’s wordt in wervende teksten over de eigen woning gesproken als ‘een trots bezit of een stille droom’. Het gebeurt ook gewoon aan de keukentafel. Hoeveel ouders peperen hun kinderen niet in dat je later absoluut een woning moet kopen? Dat dat een belangrijke mijlpaal in je leven is, iets om trots op te zijn?

Het is wel waar dat kopen momenteel gemiddeld genomen financieel voordeliger is dan huren. Dit is echter zeker geen vaststaand gegeven, maar deels het gevolg van stimulerend overheidsbeleid. Zo is de hypotheekrenteaftrek een jaarlijkse miljardensubsidie voor woningbezitters. En de rijkste huishoudens met de duurste woningen profiteren het meest.

Huren biedt in beginsel bovendien veel meer flexibiliteit. Een huurcontract opzeggen is eenvoudiger en goedkoper dan het hele verkoopproces, waardoor je makkelijker kunt verhuizen voor bijvoorbeeld werkgelegenheid of de liefde.

Tegelijkertijd heeft huren een nare bijsmaak gekregen. Wie huurt zou een dief zijn van de eigen portemonnee. Huren zou op zijn best een tijdelijke tussenstop zijn op weg naar een koopwoning. Vooral de reputatie van de corporatiesector staat onder druk. Haar huurders behoren steeds vaker tot de laagste inkomens, waardoor er een beeld ontstaat dat het een armenvoorziening is. Dit beeld tast de maatschappelijke steun voor de sector aan en legitimeert haar afbraak, bijvoorbeeld door grootschalige verkoop en sloop.

Op deze manier schept de ideologie van eigenwoningbezit haar eigen werkelijkheid. Hoe verder de huursector wordt gemarginaliseerd, hoe aantrekkelijker kopen daadwerkelijk wordt. En zo ontstaat een vicieuze cirkel.

Maar als progressieve politiek de blinde fixatie op kopen laat varen en huren stimuleert als aantrekkelijk, betaalbaar en toegankelijk alternatief, zal uiteindelijk ook de koopwoningmarkt beter gaan functioneren. Als een groter deel van de bevolking namelijk toegang heeft tot een aantrekkelijke en betaalbare huurwoning, hoef je niet koste wat kost te kopen. De gekte op de koopmarkt zal afnemen, waardoor de huizenprijzen in een rustiger vaarwater komen en de stabiliteit toeneemt. De hele woningmarkt zal daar beter door gaan functioneren. Lage huren kunnen mensen vervolgens in staat stellen iedere maand geld te sparen om in de toekomst, als zij dat willen, de stap naar een koopwoning te zetten.

Voor een groeiend aantal mensen blijkt kopen inmiddels compleet onmogelijk. Onder hen veel jongvolwassenen die lekker zijn gemaakt met de belofte van woningbezit en al haar voordelen. Deze mensen zullen vraagtekens gaan zetten bij de ideologie van eigenwoningbezit. Ze gaan op zoek naar alternatieven, en kunnen worden geïnspireerd door een inspirerend verhaal over collectieve volkshuisvesting.