Het is hoog tijd dat ik dit schrijf, het is zelfs bijna te laat. Toen ik aan deze lijst van typisch Nigeriaanse uitdrukkingen, woorden en neologismen begon, was ineens mijn hoofd leeg. Ik ben dusdanig aan het Nigeriaanse Engels gewend geraakt, dat de charmante verschillen in taalgebruik die ik voorheen opmerkte inmiddels in mijn systeem zijn gedrongen en mijn aandacht niet meer trekken. Het is overigens niet Pidgin dat ik bedoel, de mengeling van verbasterd Engels en lokale talen die in het zuiden van Nigeria lingua franca is. Ik heb het over het Engels dat de Nigerianen spreken, soms lastig te begrijpen voor buitenlanders die de typische Nigeriaanse intonatie niet gewoon zijn, maar zo mooi met al zijn idiosyncrasiën en creativiteit. Een kleine bloemlezing van wat ik heb geleerd.
abi, o, now [tussenwerpsel] Uitroepen waarmee de dagelijkse conversatie rijkelijk wordt besproeid, te vinden aan het eind van vrijwel elke zin. Het eerste komt van het Yoruba, de taal van de grootste bevolkingsgroep in het zuiden van Nigerian, en betekent ‘isn’t it?’, of in het Nederlands: ‘toch?’ Als in ‘Here we take a right, abi?’, ‘Hier moeten we rechtsaf, toch?’ De laatste twee woorden zijn vooral beklemtoning van de vooraf uit gesproken zin. ‘I miss you o.’ Dan mist de persoon je echt. Deze tussenwerpsels wringen zich zonder waarschuwing in je taal. Toen ik mijn eerste ‘o’ uitsprak aan het eind van een zin, keek mijn vriendin Doris me trots aan: ‘Je begint echt een Nigeriaanse te worden.’ Mij was mijn eerste ‘o’ niet eens opgevallen.
baby mama [zelfstandig naamwoorden] Uitdrukking van Jamaicaanse origine, beschrijft een vrouw waarmee een man een kind heeft maar geen relatie (meer). Ik had er nog nooit van gehoord tot ik in Nigeria belandde, waar het erg in zwang is, vooral als het om beroemdheden gaat. Nigeriaanse popsterren zoals 2Face Idibia, Wizkid en Timaya hebben allemaal hun baby mama’s. En zorgwekkende trend. Ik sprak jongemannen die zeiden wel een kind te willen van een baby mama, maar geen echtgenote. Wat gebeurt er dan met baby papa, vraag ik me af?
flash [werkwoord] Iemand bellen. ‘I’ll flash you when I’m around’ (voor verklaring van tweede helft van de zin zie later). Een variatie op dit thema is de ‘missed call’, iemand die ophangt zodra de telefoon overgaat. Een Afrikawijde gewoonte. Het houdt in dat iemand met je wil praten maar geen zin heeft geld aan je te spenderen. Not done tussen mannen.
fuel [zelfstandig naamwoord] Waar Nigeria op draait. De benzine die de motor van je auto voedt en je generator. Lijkt als woord weinig bijzonder, ware het niet dat de uitspraak ervan geheel anders is dan in het Britse Engels: het wordt uitgesproken als ‘foejel’. Voordat ik dat doorhad, waren mijn wagen en mijn generator zo goed als uitgedroogd en hadden ze ernstig benzine nodig.
I’m coming [uitdrukking] ‘Ik kom eraan’. Uitgesproken door iemand die feitelijk vertrekt, maar hiermee uitdrukt dat hij, op een gegeven moment, weer zal terugkeren. Wanneer dat moment daar is is onduidelijk, zelfs voor de spreker. I’m on my way [uitdrukking] ‘Ik ben onderweg’. Uitgesproken door iemand die thuis op de bank Nollywood films zit te kijken, maar eigenlijk op een afspraak had moeten zijn en hieraan wordt herinnerd door jouw belletje. Verwacht niet dat de spreker binnen twee uur opduikt.
I’m around [uitdrukking] ‘Ik ben in de buurt’. Uitgesproken door dezelfde persoon die zojuist zijn autosleutels van het bureau heeft gevist om naar zijn afspraak te gaan. Onderweg moet hij nog zijn overdreven hoge energierekening betalen (ook wel bekend als ‘crazy bill’), tenminste twee verkeersopstoppingen overwinnen en een parkeerprobleem. Verwacht niet dat de spreker binnen een uur opduikt.
I’m at your door [uitdrukking] ‘Ik sta voor je deur’. Uitgesproken door betreffende persoon die dichtbij zijn bestemming komt en nu zelf ongeduldig wordt. Hij heeft jou laten wachten, maar geen trek om hetzelfde te moeten doen. Geen reden om naar buiten te rennen om de poort open te doen: er zal niemand staan. Wacht op zijn definitieve ‘flash’ (zie eerder).
light [zelfstandig naamwoord] Met de zon heeft dit Nigeriaanse Engelse woord weinig te maken: ‘light’ is het equivalent voor elektriciteit, of beter gezegd, voor stroom. Vaak gebruikt in combinatie met het werkwoord ‘to take’ (wegnemen). ‘They have taken light’, ‘De stroom is uitgevallen.’
no road [zelfstandig naamwoord] Letterlijk: ‘Geen weg.’ Waarschuwing aan weggebruikers dat ze niet moeten proberen de weg te nemen die ze in gedachten hadden. Is het asfalt plots gesmolten of heeft een aardverschuiving de bestaande verharde weg wellicht opgeslokt? Nee, de weg is nog steeds aanwezig met gaten in het wegdek en al. Wat ‘no road’ betekent, is dat de weg is geblokkeerd door een onervaren vrachtwagenchauffeur die zijn truck zo onhandig heeft gemanoeuvreerd dat het vehikel vast zit tussen een brug en een gebouw en dat het op zijn minst twee uur duurt om het gevaarte te bevrijden, door een belangrijke politicus of een van zijn vrouwen die jarig is en de helft van de straten van de stad nodig heeft om op de feestlocatie te geraken of door een zwerm motorfietstaxi’s protesterend tegen de politieke beslissing om hen te verbannen van de hoofdwegen.
not serious [bijvoeglijk naamwoord] Beschrijft een persoon die het niet gaat maken in het leven, of het nou is op de universiteit (omdat hij waarschijnlijk belanden zal in een van de ‘cults’, campusbendes), als huwelijkspartner (de gevreesde baby papa) of carrièregewijs. Een zeer ernstige beschuldiging.
now now [bijwoord] Omdat ze het concept van tijd nogal losjes hanteren, hebben Nigerianen een urgenter woord nodig dan enkel ‘nu’. Om te benadrukken dat iets meteen acute aandacht nodig heeft, wordt het woord herhaald. Briljant.
plenty [bijvoeglijk naamwoord ook gebruikt als bijwoord] ‘Veel’. Gebruikt als het Engelse bijvoeglijk naamwoord ‘a lot’, zonder het gebruikelijke ‘of’ erachter. ‘There was plenty traffic on Ikorodu Road.’ Als bijwoord heeft het het recht verworven alleen te staan in een zin. ‘I love you plenty’. (Sic)
sorry [in Yoruba ook: pele] Drukt niet per se een verontschuldiging uit, maar empathie. Wordt uitgesproken tegen iemand die kletsnat van het zweet uit zijn aircoloze auto stapt, iemand die een zware steen op zijn eigen voet laat vallen of iemand die struikelt over een van de vele losse stenen in het trottoir en op zijn snufferd valt. De eerste reactie van de gemiddelde westerling als ze in zo’n geval ‘sorry’ horen, is: ‘Jij kunt er niets aan doen’. Het duurt even voordat ze beseffen dat het in feite gaat om een uitdrukking van medeleven. Het is een van de woorden in het Nigeriaanse Engels die me het liefst is.
wahala [zelfstandig naamwoord] Problemen. Niet te verwarren met walhalla, wat exact het tegenovergestelde betekent in een ander deel van de wereld. Een woord uit de taal van de Hausa, de grootste etnische groep in het noorden. ‘No wahala’, ‘Geen probleem’: uitdrukking van typisch ongefundeerd Nigeriaans optimisme. Aangezien leven in Nigeria een constante trouble shooting missie is, tref je het woord vaker aan zonder ‘no’ als voorvoegsel. Multifunctioneel en te combineren met praktisch alles:
‘Baby mama wahala’ (Dan had je maar geen baby papa moeten worden)
‘Fuel wahala’ (Als Afrika’s grootste olie-exporteur weer eens in de ban is van een benzinetekort)
‘Light wahala’ (Als de stroom is uitgevallen.)
‘Internet wahala’ (De reden dat deze column veel later dan gepland online is.)
Volg Femke op Twitter: @femkevanzeijl
