Keurmerken in de kledingindustrie: waarom ze niet (gaan) werken

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee

Zowel binnen de kleding- als de levensmiddelenindustrie gaan er veel dingen mis. Denk aan kinderarbeid, onveilige arbeidsomstandigheden, uitbuitingen van werknemers en gezondheidsschendingen. Maar toch: als we kijken naar de transparantie van deze ketens kunnen consumenten in de supermarkt een duidelijke afweging maken tussen wel of geen biologische of fairtrade producten.

Voor kledingconsumenten lijkt dat een stuk lastiger: vind überhaupt maar eens een kledingstuk met een label waarop een keurmerk staat. Kirsten Palland, woordvoerder van Milieu Centraal, kan daar wel een reden voor bedenken: “De voedselindustrie is wat betreft keurmerken net een stukje verder als de kledingindustrie. Dat komt doordat consumenten zich eerder zijn gaan afvragen waar hun eten vandaan komt en hoe het geproduceerd is. Voor kledingstukken zijn er mede daardoor nog lang niet zoveel keurmerken.”

keurmerk

Normen
Veel merken voldoen bovendien niet aan de eisen van keurmerken, zegt Palland. “Om in aanmerking te komen voor een keurmerk moet het kledingstuk aan bepaalde normen voldoen. Daar komt bij dat het initiatief vanuit het merk zelf moet komen. Een keurmerk klopt niet bij een kledingconcern zelf aan met de vraag of ze gekeurd willen worden.” Volgens Luc Fransen, docent en onderzoeker Internationaal Bestuur aan de Universiteit Leiden, is dat een van de redenen waarom grote merken liever geen keurmerken dragen. “Je moet de claims wel kunnen waarmaken als bedrijf. Als je niet kunt voldoen aan de eisen van een keurmerk, is dat een gevaar voor je geloofwaardigheid.”

Keurmerk de oplossing?
De laatste jaren is veel kritiek te horen op het gebruik en het nut van keurmerken in het algemeen. Zo stelt Teun van de Keuken in zijn boek Puur en Eerlijk dat ‘de tijd voor keurmerken voorbij is’. Volgens hem geven keurmerken de industrie de mogelijkheid om te zeggen: ik voldoe aan de eisen, dus hoef ik het product ook niet beter te maken. ‘In plaats van dat keurmerken het makkelijker maken om een bewuste, eigen keuze te maken, maken ze het alleen maar moeilijker door niet te tonen hoe iets werkelijk is geproduceerd’, constateert hij in zijn boek. Toch publiceerde onderzoeksbureau IRI afgelopen maand nog een onderzoek (pdf) waaruit bleek dat consumenten steeds vaker
kiezen voor producten met een duurzaamheidsstempel. Ruim acht cent van elke euro die in de supermarkt wordt uitgegeven komt ten goede aan artikelen met een keurmerk. Met name de keuze voor producten met een biologisch keurmerk, het Beter Leven-keurmerk voor diervriendelijker vlees en het MSC-keurmerk voor vis groeide, zo berekende het marktonderzoeksbureau.

keurmerk

Onterecht voorbeeld
Frans Tilstra is onderzoeker en adviseur voor MVO Nederland en houdt zich bezig met de internationale modesector. Volgens hem wordt de levensmiddelenindustrie op dit vlak onterecht als voorbeeld gezien door de kledingindustrie. “De modesector is om de verkeerde redenen onder de indruk. Mensen kiezen namelijk vaak niet voor een keurmerk omdat ze duurzaamheid belangrijk vinden, maar omdat het product bijvoorbeeld in het zicht ligt. Vraag maar eens of consumenten weten voor welk uitgangspunt een bepaald keurmerk staat. De overgrote meerderheid weet het niet of legt de link verkeerd.”

Wat dan wel?
Tilstra erkent dat het voor kledingconsumenten een stuk moeilijker is om een bewuste en goede keus te maken. Het probleem is volgens hem alleen niet makkelijk op te lossen aangezien de kledingindustrie een stuk meer versplinterd is. “Er zijn enorm veel kledingwinkels tegenover relatief weinig supermarkten. Ruim 90% van de consumenten doet zijn of haar boodschappen bij de vier grootste supermarkten. Dat is niet te vergelijken met hoe de modesector werkt.”

Ook onderzoeker Fransen ziet op de korte termijn geen oplossing. “Voordat we ook maar aan een internationaal mainstream kledingkeurmerk kunnen denken, moet eerst het hele business-model op de schop. Want een keurmerk voor een keten die zich richt op massaproductie is niet mogelijk. Zolang merken hun orders van fabriek naar fabriek blijven verplaatsen om zo goedkoop mogelijk te kunnen produceren, heeft de certificering ervan weinig zin.”

Ruim 90% van de consumenten doet zijn of haar boodschappen bij de vier grootste supermarkten. Dat is niet te vergelijken met hoe de modesector werkt

Progressief systeem
Zowel Tilstra als Van de Keuken stellen dat de traditionele manier waarop keurmerken nu te werk gaan niet werkt. Tilstra: “Ik pleit voor een keurmerk dat niet een oordeel velt aan het eindproduct, waarna de keten achterover kan leunen, zoals nu gebeurt. Ik ben voor een keurmerk dat continue verbetering en innovatie als uitgangspunt heeft. Maar we moeten niet heel veel tijd, geld en energie steken in het creëren van het perfecte allesomvattende keurmerk. Laten we die moeite eerder steken in het realiseren van daadwerkelijk hogere lonen en betere arbeidsomstandigheden." 

Fransen sluit zich daarbij aan en stelt dat het effectiever is om naar de strategieën te kijken die kunnen aanzetten tot een meer verantwoorde productie dan naar een keurmerk. “Bekritiseer het aankoopbeleid van kledingmerken of stimuleer vakbondsvorming.” Voor nu kunnen consumenten het best een website als Rank a Brand of Made -By raadplegen als ze meer willen weten over de achtergrond van een merk, tipt Fransen. “Daar zitten mensen die werken aan een progressief systeem.”

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons